Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Uwekezaji wa Mitaji ya Umma kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023 na Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Bajeti kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023

MHE. SHAMSI VUAI NAHODHA: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nakushukuru kwa kunipa nafasi hii adhimu. Nimesikiliza kwa makini sana taarifa mbili, Taarifa ya Kamati ya Bajeti na Taarifa ya Kamati ya Uwekezaji wa Mitaji ya Umma. Katika taarifa hizo mbili, nimebaini mambo mawili makubwa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, la kwanza, matumizi ya fedha za umma hayakidhi mahitaji; na pili, utekelezaji wa mipango ya Serikali haufikii malengo tuliyoyapanga. Hiki tunachokiona kwa maoni yangu, siyo kiini cha tatizo la msingi, bali ni matokeo. Kwangu mimi tatizo la msingi ni kutokuwepo kwa mpango madhubuti wa usimamizi na matumizi sahihi ya rasilimali watu katika Taifa letu na nimewahi kulisema jambo hili huko nyuma.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Ofisi ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali kila mwaka anakagua fedha na matumizi yake, lakini wakati Ofisi hiyo ikifanya hivyo, Menejimenti ya Utumishi wa Umma haifanyi ukaguzi wa wafanyakazi na watumishi wa Serikali ambao ndio wenye jukumu la kusimamia matumizi ya fedha za Serikali. Kwa maoni yangu nadhani jambo hili siyo sahihi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu utekelezaji wa mipango ya Serikali, hatufikii malengo tuliyoyapanga kwa sababu ama kuna ujuzi na maarifa madogo kwa wafanyakazi, ama fikra na mtazamo wa wafanyakazi haupo sahihi. Hili nitalieleza hapo baadaye, ninakusidia nini?

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nishauri mambo manne baada ya kusema hayo, la kwanza, Menejimenti ya Utumishi wa Umma ianzishe utaratibu na program maalum ya kuwakagua wafanyakazi ili kubaini uwezo wao, weledi wao utendaji wao, uaminfu wao. Tukifanya hivyo pale ambapo tutabaini kwamba wafanyakazi hawana ujuzi na weledi unaotakiwa tuandae mafunzo ya mara kwa mara ili waongeze ujuzi na maarifa yao na pale ambapo tutabaini kuwa kuna wafanyakazi wanafanya kazi kwa weledi na ni mahiri basi wapandishwe vyeo ili kuwaongezea motisha. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, wataalam wa management wanasema kazi ambayo haitathminiwi, kazi ambayo haipimwi haiwezi kuwa na ufanisi hata kidogo. Kwa maana hiyo basi najua Menejimenti ya Utumishi wa Umma huko nyuma kila wakati wanakuja na nadharia mpya za upimaji wa utendaji wa watumishi wa Serikali. Sasa napendekeza jambo hili ni la maana sana ni lazima tupime utendaji na uwajibikaji wa wafanyakazi wa Serikali ili watakaofanya vizuri wapewe motisha na watakaofanya vibaya tuwapatie mafunzo kama nilivyosema hapo awali. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pendekezo langu la pili; uteuzi wa watendaji wakuu wa taasisi na mashirika ya Serikali ufanywe kwa ushindani na kwa kuzingatia sifa, elimu, weledei, uzoefu, tabia, ujuzi, mtazamo na fikra. Kwa nini ninalisema jambo hili? Nalisema jambo hili kwa sababu wakati mwingine unaweza kuwa na mtu ana elimu kubwa sana lakini hafanyi kazi kwa ufanisi na hatujiulizi kwa nini hafanyi kazi kwa ufanisi, kwa mawazo yangu kuna tatizo kubwa sana la mind set (fikra na mtazamo). (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mtendaji ambaye hana mtazamo sahihi, hana fikra sahihi atakuwa na tabia ya kuchelewesha mambo, nenda kesho rudi kesho kutwa, hana malengo, hana uhitaji wa kujifunza mambo mapya. Wenzetu walioendelea sana na wanaopiga hatua; Wachina, Wajapan, Wahindi wanawapeleka vijana wao nje siyo tu kujifunza teknolojia mpya bali kujifunza utamaduni, mtazamo na fikra, sasa hili ndilo ambalo linafanywa na sisi tulifanye. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata dini zetu tunakumbuka kisa cha Yusufu, alipelekwa utumwani, baada ya kufika utumwani alifanya kazi hatimaye akawa Waziri Mkuu. Sina maana kwamba tunapotaka vijana wetu wawe mahiri tuwapeleke utumwani, la hasha! Ninachomaanisha hivi kama mazingira yetu ya kufanyia kazi siyo muafaka tuyabadilishe na tuwapeleke watu wakajifunze mambo mapya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata Mtume Muhamad (S.A.W) alipoona mazingira ya kwao Maka hayako muafaka alihama na akahamia Madina na aliifanya kazi yake vizuri sana. Kwa hiyo, kuna umuhimu wa kujifunza katika mazingira mapya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo la tatu, ninashauri kila Wizara iwe na timu za wataalam wa kuwafundisha wafanyakazi weledi na mafunzo katika kazi. Sisi Waafrika tuna tabia; kazi ya kujielimisha na kazi ya kuongeza maarifa tunaimaliza baada ya kumaliza vyuo vikuu. Sasa mimi mategemeo yangu kwamba sehemu za kazi zinaweza kutoa mchango mkubwa sana katika kuwapatia maarifa na ujuzi wafanyakazi wetu. Naomba tulisimamie jambo hilo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo la mwisho; napendekeza Serikali iweke mkazo mkubwa sana katika kuwapeleka vijana wetu hasa vijana wanaosomea uhasibu, ukaguzi na uendeshaji wa mashirika nje ya nchi ili wakajifunze kwa vitendo. Yapo mashirika makubwa sana ya uhasibu duniani na nitayataja hapa; Price Waterhouse Coopers, Deloitte na NS & Young. Sasa ninachomaanisha hapa vijana wetu haitoshi tu kumaliza masomo yao vyuo vikuu bali tuwapeleke katika mashirika hayo makubwa ili kwanza wajifunze namna ya kuendesha mashirika hayo lakini pili wajifunze utamaduni, fikra na mtazamo mpya wa kimaendeleo ili watakaporudi hapa waendeshe mashirika yetu kwa ufanisi unaotakiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kusema hayo naomba kuunga mkono hoja na nakushukuru sana. (Makofi)