Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Uwekezaji wa Mitaji ya Umma kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023 na Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Bajeti kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023

MHE. ZAYTUN S. SWAI: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi na mimi niweze kuchangia hoja za taarifa hizi mbili zilizopo mbele yetu siku ya leo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, awali ya yote naomba kwanza kutoa pole kwa Watanzania wakiwepo wananchi wenzangu wa Mkoa wa Arusha hususan Jimbo la Monduli kwa kuondokewa na Mpendwa wetu Hayati Edward Ngoyai Lowassa, Mwenyezi Mungu amlaze mahali pema peponi. Kazi kubwa sisi tunaobaki ni kumuenzi kwa kuyachukua yale yote mazuri aliyoyafanya na kuendeleza mbele kwa maslahi mapana ya Taifa letu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kuanza kwa kuunga mkono hoja zote za Kamati zote mbili. Nawapongeza sana Wenyeviti wetu wote wawili kwa uwasilishaji wao mahiri hasa Mwenyekiti wangu wa Kamati ya Bajeti kwa kuendelea kutuongoza vizuri Kamati. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nikiwa kama Mjumbe wa Kamati ya Bajeti nina machache ambayo napenda kushauri siku ya leo, najua maoni yetu mengi yameingia kwenye taarifa lakini naomba kushauri mambo machache ili basi Wizara yetu ya Fedha iweze kutekeleza na kushauri vizuri Serikali katika utekelezaji wa mipango yake ya maendeleo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nikianza na mikopo ya sekta binafsi, kwanza kabisa naipongeza Serikali imekuwa ikifanya jitihada mara kwa mara katika kuendeleza sekta hii ya mikopo kwa sekta binafsi. Tumeona sekta hii ikikua zaidi ya wastani na katika kipindi kilichopita tumeona kwenye taarifa hapa sekta hii imeweza kukua kwa asilimia 19.5 ambayo ni juu ya wastani wa asilimia 16.4. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, changamoto kubwa iliyopo katika mikopo hii ya sekta binafsi ni riba kubwa ya benki zetu za biashara. Kwa wastani, taarifa hapa tumeona inatuonyesha kwamba riba zimeweza kushuka kutoka asilimia 16.10 hadi kufikia asilimia 15.54. Utaona ni kushuka kwa asilimia 0.56 tu ya riba hizi za benki katika kipindi kilichopita. Asilimia 0.56 bado ni ndogo sana, ni kushuka kwa asilimia chache sana ukilinganisha na juhudi za Serikali yetu inazofanya katika kuweka mazingira mazuri ya benki zetu za biashara kujiendesha vizuri na kirafiki zaidi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona mazingira mazuri ya kodi yameboreshwa, naipongeza sana Wizara ya Fedha juzi tu hapa wameweza kuzindua Ofisi ya Msuluhishi wa Kodi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kupitia Benki Kuu ya Tanzania tumeona jinsi usimamizi na udhibiti wa benki hizi unavyoendelea kirafiki zaidi. Vilevile, tumeona mikopo chechefu imeweza ushuka kwa asilimia kubwa katika kipindi kilichopita na yote haya yamesababisha benki zetu za biashara ziweze kutangaza faida kubwa katika kipindi kilichopita. Kwa kusema haya yote hapa, bado naishauri Serikali kupitia Wizara ya Fedha iweze kuangalia ni jinsi gani itaweza kupunguza riba za benki zetu za biashara ili wananchi wetu wengi waweze kufaidika na mikopo ya benki na kujikwamua kiuchumi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ukiangalia viwango vya riba kwa watumishi wetu wa umma na watumishi walioajiriwa katika sekta iliyo rasmi bado ni vikubwa mno. Gharama za ukusanyaji wa mikopo ya watumishi wa umma na watumishi walioajiriwa katika sekta zilizo rasmi, benki hizi zinaingia gharama ndogo sana za ukusanyaji, nyakati zote unakuta mwajiri ndiyo anakusanya madeni haya kutoka kwenye mishahara ya waajiriwa na kupeleka moja kwa moja katika benki zetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hivyo basi naiomba sana Serikali, kama Kamati ilivyoshauri hapo, kupitia Benki Kuu ya Tanzania iweze kuangalia ni jinsi gani itaweza kushusha riba za mikopo hususan kwa watumishi wetu wa umma na pia kwa watumishi wote ambao wameajiriwa katika ajira zilizo rasmi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, suala lingine ambalo ninaomba kuongelea mchana wa leo ni changamoto ambazo zinaikabili sekta ndogo ya huduma za fedha. Sekta hii ndogo ya fedha inajumuisha benki za microfinance, watoa mikopo binafsi, inajumuisha SACCOS zetu na vikundi mbalimbali vya kijamii ambavyo vinaweka akiba na kukopa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa umuhimu wa sekta hii ya huduma ndogo za fedha ambayo malengo yake makubwa ni kuwezesha upatikanaji wa huduma za fedha hasa mikopo kwa Watanzania walio wengi wenye kipato cha chini kama vijana, wanawake, wajasiriamali na makundi maalum. Kwa umuhimu huu utaona bado ni asilimia 21 tu ya Watanzania wanatumia sekta hii muhimu ya fedha. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, bado kuna Watanzania wengi sana hawajaweza kujiunga na fursa za sekta hii ndogo ya fedha kwa sababu ya ukosefu wa elimu ya fedha juu ya mambo haya. Bado Watanzania wenzetu wengi wanadanganywa na watoa mikopo binafsi hivyo kuwapelekea kwenda kwenye mikopo ya kausha damu. Utakuta mwananchi anaenda kukopa anadanganywa riba ya mkopo ni asilimia 20 kwa mwezi lakini kwa mwaka anajikuta analipa riba zaidi ya asilimia 200. Ili Serikali iweze kuwakwamua wananchi wetu dhidi ya hii mikopo mibaya ambayo itaturudisha nyuma ya kausha damu, naishauri Serikali iweze kuongeza kasi ya utoaji wa elimu ya fedha kwa wananchi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Kamati ilielezwa kwamba kuna Waratibu zaidi ya 500 na wahamasishaji zaidi ya 200 wameajiriwa kwenye sekta ndogo ya fedha ili waweze…

MHE. DKT. THEA M. NTARA: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa.

MWENYEKITI: Taarifa inatoka wapi?

MHE. DKT. THEA M. NTARA: Mheshimiwa Mwenyekiti, hapa kwa Dkt. Ntara

MWENYEKITI: Haya Mheshimiwa Dkt. Ntara, taarifa.

TAARIFA

MHE. DKT. THEA M. NTARA: Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kumpongeza sana mchangiaji anayechangia sasa hivi. Hiyo mikopo inayochukuliwa hovyo hovyo inawaathiri sana walimu inafikia kiasi kwamba kadi zao za ATM wanaziweka kwa yule mtu anayekopesha. Kwa hiyo, Serikali iliangalie hili suala kama anavyosema mchangiaji.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Zaytun unaipokea hiyo taarifa?

MHE. ZAYTUN S. SWAI: Mheshimiwa Mwenyekiti, naipokea taarifa ya Mheshimiwa Dkt. Ntara. Naomba kuendelea kwa kusema Kamati ilielezwa kwamba kuna waratibu na wahamasishaji zaidi ya 700 wameajiriwa kwenye ngazi za Mikoa na Halmashauri zetu ili waendelee kutoa elimu kwenye ngazi za chini. Mimi binafsi kama Mwakilishi wa wananchi sijaona katika eneo langu kasi ya utoaji wa elimu hii ikiendelea kwenye Mkoa wangu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mara nyingi utaona elimu ya fedha inatolewa kwenye makongamano au kwenye maadhimisho ya wiki ya fedha na itatolewa kwenye center za Mjini, kama Arusha Mjini kwa mfano. Tunahitaji kuona elimu ya fedha ikienda kwenye ngazi za chini za Halmashauri na Kata. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nahitaji kuona wananchi wangu wa Ngorongoro wakipatiwa elimu hii ya fedha, nahitaji kuona wananchi wangu wa Longido na maeneo mengine wakipata elimu hii ya fedha ili waweze kufahamu fursa mbalimbali zinazopatikana kwenye sekta hii ndogo ya fedha. Vilevile, waweze kujua ni sehemu gani watapata mikopo yenye riba ambazo zina uhalisia. Pia, waweze kujua ni kipindi gani waweze kujiwekea akiba wenyewe lakini vilevile elimu hii iwawezeshe kuweza kulipa madeni yao kwa urahisi zaidi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kusema hayo machache naunga mkono hoja na ahsante sana. (Makofi)