Hali ya Uchumi wa Taifa kwa Mwaka 2021 na Mpango wa Maendeleo wa Taifa kwa Mwaka wa Fedha 2022/2023 na Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2022/2023

MHE. FRANCIS K. NDULANE: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi ya kuchangia Hotuba ya Bajeti iliyotolewa na Waziri wa Fedha siku ya tarehe 14 Juni, 2022. Kwanza napenda nitanabaishe kwamba Bajeti iliyoletwa mbele yetu sisi Wabunge wa Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, imekwenda sambamba na falsafa ya Mheshimiwa Rais wetu wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ya kutaka kuleta maendeleo kwa wananchi wa nchi yetu ya Tanzania na kuwakwamua kutokana na changamoto mbalimbali za kiuchumi ambazo zinawakabili.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niseme tu pia bajeti hii imeakisi hotuba iliyotolewa na Mheshimiwa Rais siku aliyokuwa anaapishwa kuwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania siku ya tarehe 19 Machi, 2021. Pia imeakisi hotuba ambayo Mheshimiwa Rais aliitoa hapa Bungeni siku ya tarehe 22 Aprili, 2021 ambayo ililenga katika mambo yafuatayo:-

Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo la kwanza lilikuwa ni kuongeza ajira; jambo la pili, ni kuongeza tija katika uwekezaji; jambo la tatu, kuongeza mishahara; jambo la nne, kuongeza tija katika biashara ndogo ndogo na kubwa; lakini pia kuongeza tija katika ukuaji wa uchumi wenye manufaa kwa wananchi wetu wa Tanzania na kubana matumizi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ningependa kwanza nizungumzie changamoto iliyopo duniani. Dunia imepitia katika changamoto ya COVID-19, lakini pia sasa inapita katika changamoto ngumu zaidi ya vita kati ya Urusi na Ukraine. Vita hivi pamoja na janga hilo la COVID-19 vimefanya gharama za maisha kuwa juu, gharama za bei ya petroli kuwa juu, lakini vilevile bei ya chakula, ikiwemo mafuta ya kula, ngano na bidhaa zingine kuwa juu. Kwa sababu zile nchi ambazo zinapambana ni nchi ambazo ni mabingwa katika uzalishaji wa hizi bidhaa ambazo nimezungumza. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa niseme tu kwamba, kwa takwimu ambazo zimetolewa hivi karibuni, siku ya tarehe 8 Juni, 2022, zinaonesha kwamba takriban watu milioni 179 hadi 181 watakumbwa na uhaba wa chakula katika nchi zipatazo 41 kati ya Nchi 53 Barani Afrika. Sasa na miongoni mwa nchi ambazo zitapata changamoto hii ya uhaba wa chakula ni pamoja na jirani zetu wa Kenya, Uganda, DRC, Mozambique pamoja na Malawi. Kwa hiyo tuna kila sababu kuwekeza katika kilimo hasa cha mazao ya chakula.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo nimwombe Mheshimiwa Waziri wa Fedha na Mheshimiwa Waziri wa Kilimo tuendelee na juhudi za kuwekeza fedha nyingi katika miradi ya kilimo. Tumeanza kuona bajeti imetoka kwenye bilioni 200 ya kilimo kwenda bilioni 900 na ushee. Kwa hiyo, niiombe Serikali iendelee kuwekeza katika eneo hilo na isimamie Taasisi ambazo zinahusika na uzalishaji wa mazao kwenye mashamba makubwa. Tunazo Taasisi za Kijeshi kama Magereza, JKT na maeneo mengine zihimizwe na ziwezeshwe kuweza kuzalisha mazao mengi ya chakula ili janga ambalo linazinyemelea nchi za jirani lisiweze kutufikia na tuweze kunusurika na hii hali ya uhaba wa chakula.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa upande wa mafuta, nchi yetu kama zilivyo nchi zingine duniani imeathiriwa na tatizo hili kutokana na vita vile vya Russia na Ukraine. Niishukuru Serikali yetu kwa kuchukua hatua ya kuwekeza bilioni 100 kwa kuanzia kwa ajili ya ku-stabilize bei za mafuta, lakini wasiwasi wangu ni kwamba hii vita inaweza ikachukua miaka mingi, je, tutaendelea kuwekeza hizi bilioni 100, 100 tutakuwa na uwezo huo? Panaingia mashaka kidogo hapa. Kwa hiyo naona kwamba ni vizuri tuwe na mpango mbadala wa muda mrefu wa kuona namna ya kukabiliana na changamoto hii kubwa. Nasema hivyo kwa sababu zile bilioni 100 tumetumia running bajeti, tumechomoa chomoa kwenye vifungu vya bajeti huku na huku ndiyo tumeweza kuzipata. Kwa hiyo tuna kila sababu ya kuona uwezekano wa kuanzia Fuel Price Stabilization Fund ili iweze kutuokoa na janga hili. Niishauri Serikali ifanye huo utaratibu ili kutuokoa na janga hili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nije kwenye upande wa Mfuko wa asilimia 10. Kwa miaka kadhaa sasa ule Mfuko umekuwa ukigaiwa kwa formula ya 4:4:2 ili kuwasaida Akinamama, Vijana na Walemavu, lakini nataka niwatanabaishe leo hapa kuna kundi limesahaulika. Wakati nafanya kampeni na wakati nilipokwenda kuwashukuru wananchi kule Jimbo la Kilwa Kaskazini nilikutana na wajomba zangu na baba zangu walisema kwamba Mheshimiwa tunatarajia kukupa dhamana. Baada ya kushinda wakaniambia tumekupa dhamana, lakini sisi akinababa, wajomba zako na baba zako mbona hatukumbukwi katika ile asilimia 10.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nitanabaishe kwamba katika nchi yetu tumekuwa tukiishi kwa usawa, dhana ya usawa wa jinsia, rangi, makabila, imekuwa ikituongoza tangu uhuru. Kwa hiyo, nina pendekezo, kwanza asilimia 10 ibaki isiende kwa wale wamachinga, wamachinga tuwaanzishie Mfuko wao tofauti na tutafute vyanzo ili kuweza kuwasaidia. Pia hii formula tuibadilishe, wale akinababa wanahitaji pia kusaidiwa. Tuende na formula ya 3:3:3:1 wanaume, wanawake, vijana na wenye ulemavu, sikusudii kuwapunja walemavu.

MWENYEKITI: Taarifa Mheshimiwa.

T A A R I F A

MHE. JACKSON G. KISWAGA: Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kumpa taarifa Ndugu yangu Francis Ndulane, kwamba tumeweka fedha za kusaidia wazee kwenye TASAF, maana amesema tusaidie, kwa hiyo nataka tu nimpe taarifa hiyo, anaweza kuwasaidia wajiandikishe kwenye TASAF basi watapata msaada.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Ndulane unaipokea hiyo taarifa?

MHE. FRANCIS K. NDULANE: Mheshimiwa Mwenyekiti, siipokei kwa sababu hata wakina mama wanapata hizo fedha za TASAF, vijana wanapata hizo fedha za TASAF ili mradi tu wamekidhi vigezo. Kwa hiyo, niseme tu kwamba ninaiomba kwa mapenzi makubwa ya Baba zetu na Wajomba zetu nao wapewe fedha hizo za asilimia 10. Wapo Wajomba zangu kule, Baba zangu wakubwa, wadogo akina Mzee Ngombano na wengine wakina Mzee Kimbwembwe Baba wa hiyari wa Marehemu Hayati Dkt. John Joseph Pombe Magufuli walinipa hii hoja na kwa kuwa walinipa leo hii naona ni bora niiwasilishe. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nikienda katika suala la watumishi waliotumbuliwa niseme tu kwamba kuwaondolea mishahara ambayo walikuwa wanayo ni kuwaonea, kwa sababu wale watumishi wengine waliondolewa siyo kwa sababu za upotevu wa fedha au ubadhilifu wengine tu ni mamlaka ilibadilika wakajikuta tayari wako nje ya ulingo. Kwa hiyo, kule kutumbuliwa tu tayari ni adhabu lakini ikumbukwe kwamba walipokuwa wanapokea ile mishahara wengine walikopa, sasa unapomtoa eneo moja ukamtumbua ukampeleka kutumikia nafasi nyingine ya chini itamuathiri, zile fedha alizokopa atarudisha kutoka wapi? Kwa hiyo, tuna kila sababu ya msingi ya kuhakikisha ile mishahara inabaki tutafute cha kuweza kubana matumizi ili mambo ya Serikali yaweze kwenda. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kusema hayo nakushukuru sana naomba kuunga mkono hoja kwa asilimia 100. (Makofi)