Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Hesabu za Serikali kuhusu Taarifa ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali kwa Hesabu Zilizokaguliwa za Serikali Kuu na Mashirika ya Umma kwa Mwaka wa Fedha ulioishia Tarehe 30 Juni, 2023; Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Hesabu za Serikali za Mitaa kuhusu Taarifa ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali kwa Hesabu zilizokaguliwa za Mamlaka za Serikali za Mitaa kwa Mwaka wa Fedha ulioishia Tarehe 30 Juni, 2023; na Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Uwekezaji wa Mitaji ya Umma kuhusu Uwekezaji wa Mitaji ya Umma kwa Mwaka wa Fedha 2022/2023

MHE. SHAMSI VUAI NAHODHA: Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana, kabla sijaanza mchango wangu naomba kusema mambo machache. Nakupongeza kwa dhati kwa namna unavyotekeleza wajibu wako katika Umoja wa Mabunge Duniani; moja ya sifa ya kiongozi mahiri ni kusema ukweli wa mambo magumu kwa ujasiri, nakupongeza sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mtaalam wa uchumi wa Marekani Profesa Rostain, aliwahi kusema linalotofautisha nchi zilizoendelea na zinazoendelea ni jambo moja tu, udhibiti na matumizi sahihi ya fedha za umma katika kuleta maendeleo ya wananchi. Nimeona nianze na jambo hili kutokana na umuhimu wa hoja iliyopo mbele yetu katika maendeleo ya Taifa letu.

Mheshimiwa Spika, unaposikiliza kwa makini taarifa za wenyeviti kuhusu ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali, utabaini kwamba kuna matumizi yasiyo sahihi katika fedha za umma. Kwa bahati mbaya matatizo tunayoyajadili leo yamekuwa yakijirudia kila mwaka. Kwa maoni yangu makosa haya hayatokani na ukosefu wa uweledi na ujuzi wa masuala ya kihasibu bali linatokana na udhaifu wa usimamizi na kutokufuatwa kwa maadili ya kazi.

Mheshimiwa Spika, mtaalam mmoja wa uongozi bwana Maxwell, aliwahi kusema maneno yafuatayo: “Everything rises and falls on leadership” kila kitu kinategemea uongozi, kwa hiyo mafanikio na udhaifu wa taasisi unatokana na uongozi. Ili kuondoa kasoro hizo nilizozibainisha hapo juu naomba nipendekeze mambo sita yafanyiwe kazi na Serikali.

Mheshimiwa Spika, jambo la kwanza, Serikali inapofanya uteuzi wake wa Wajumbe wa Bodi za Wakurugenzi za Mashirika yote na Taasisi zote za Umma izingatie taaluma, ujuzi, uweledi, uzoefu na tabia.

Mheshimiwa Spika, jambo la pili, watendaji Wakuu wa Mashirika yote ya Umma wateuliwe kwa kuzingatia tabia zao, umahiri wao, uzoefu wao, elimu zao na mitazamo yao.

Mheshimiwa Spika, jambo la tatu, Serikali iwapeleke Watendaji Wakuu wa Mashirika ya Umma na Taasisi katika mafunzo ya kikazi nje ya nchi hasa katika mashirika makubwa sana ya kihasibu kwa mfano Deloitte, KPMG, PricewaterhouseCoopers na Ernst & Young ili wajifunze namna ya kuongoza mashirika na utamaduni wa kuendesha makampuni na mashirika ya umma ili yajiendeshe kibiashara. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, jambo la nne, hivi sasa tunayo Taasisi ya Uongozi Serikalini, ambayo ipo chini ya Wizara ya Mipango na Uwekezaji. Kwa bahati mbaya taasisi hii haina majengo ya kudumu, haina wahadhiri wa kudumu, haina wataalam wa kudumu.

Mheshimiwa Spika, napendekeza kwa Serikali taasisi hii ihamishiwe Chuo Kikuu cha Dar es Salaam ili ipate kuwa na sehemu ya kufanyia kazi, wahadhiri wenye uwezo ili watoe mafunzo katika masuala mbalimbali, kwa mfano maendeleo ya uongozi na nitaeleza faida chache sana za taaluma ya maendeleo ya uongozi.

Mheshimiwa Spika, kwanza kuelewa kufanya mipango, kuteua wafanyakazi na wataalam wenye uwezo, kutekeleza na kusimamia miradi ya maendeleo ya Taifa. Mtakumbuka chuo cha zamani cha Mzumbe kilikuwa kinafanya kazi nzuri sana katika eneo hilo.

Mheshimiwa Spika, jambo la tano, naiomba Serikali iimarishe mifumo yake hasa katika kutathmini utendaji wa mashirika, najua kazi hii imeshaanza kufanywa na Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Serikali, naomba kazi hii iendelee.

Mheshimiwa Spika, pendekezo langu la mwisho, Serikali iongeze kasi ya utekelezaji wa kuimarisha, wa kutekeleza agizo la kuimarisha matumizi ya mifumo ya kisasa katika shughuli za Serikali.

Mheshimiwa Spika, Kamati yangu ya bajeti imependekeza sio mara moja sio mara mbili, kwanza mifumo ya TRA, TPA pamoja na halmashauri za wilaya ziunganishwe pamoja na ziowane ili kudhibiti udanganyifu Serikalini na la pili, tumependekeza siyo mara moja, siyo mara mbili, Serikali ianzishe utaratibu wa matumizi ya mifumo ya kidijitali ili malipo ya Serikali yafanyike bila ya kutumia fedha tasilimu.

Mheshimiwa Spika, bila shaka utakubaliana na mimi kama mambo haya sita niliyoyataja yatasimamiwa, yatatekelezwa ipasavyo bila shaka tutapiga hatua kuliko hapa tulipo sasa.

Mheshimiwa Spika, naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)