Taarifa ya Hali ya Uchumi wa Taifa kwa Mwaka 2023 na Mpango wa Maendeleo wa Taifa kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025 na Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. PROF. PATRICK A. NDAKIDEMI: Mheshimiwa Spika, kwanza kabisa nimpongeze Waziri wa Mipango na Uwekeza, Profesa Kitila Mkumbo kwa hotuba nzuri ya Taarifa ya Hali ya Uchumi kwa mwaka wa 2023 na Mpango wa Maendeleo ya Taifa kwa mwaka 2024/2025.

Mheshimiwa Spika, mchango wangu utajikita kwenye Mpango wa Maendeleo ya Taifa. Kwanza kabisa nimpongeze sana Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kumteua Mheshimiwa Profesa Kitila Mkumbo kuongoza Wizara mpya ya Mipango na Uwekezaji ambayo iko chini ya Ofisi ya Rais. Kuanzishwa kwa Wizara hii kulikuwa ni muhimu sana kwa mustakabali wa maendeleo ya Taifa letu. Mheshimiwa Profesa Kitila Mkumbo ni mwanazuoni mahiri na nina uhakika ataitendea haki nafasi yake.

Mheshimiwa Spika, tangu tulipopata uhuru nchi yetu ilikuwa inakabiliwa na maadui wakuu watatu ambao ni ujinga, maradhi na umaskini. Nchi imepiga hatua kupambana na maradhi na ujinga ila bado tuna njia ndefu ya kupambana na umaskini.

Mheshimiwa Spika, kutokana na hali hii, nchi yetu inahitaji mipango madhubuti ya kuondoa umaskini unaowakabili wananchi wa Tanzania, kwani Mungu ametujalia rasilimali nyingi za kimkakati ambazo kama zitatumika vizuri zitasaidia sana kuondoa umaskini unaowakabili Watanzania.

Mheshimiwa Spika, Tanzania inasifika kwa kuwa na rasilimali nyingi yakiwemo madini ya aina nyingi, ardhi nzuri ya kilimo, mifugo, mbuga za wanyama katika kila kanda, maziwa, mito, bahari, bandari na vitu vingine vingi. Pamoja na baraka hii kubwa nchi yetu imekosa mipango madhubuti ya kuzitumia rasilimali zilizopo kutuletea maendeleo. Bado watu wetu ni maskini sana.

Mheshimiwa Spika, toka tupate uhuru maendeleo tuliyofikia ni kidogo. Kuna nchi nyingi hapa duniani zilikuwa na uchumi sawa au kidogo kuliko sisi, lakini kutokana na mipango mizuri ya maendeleo na usimamizi wa utekelezaji mipango, nchi hizo zimefikia uchumi wa juu. Ni maoni yangu kwamba Tanzania hatustahili kuwa katika kiwango hiki cha maendeleo (cha uchumi wa kati kiwango cha chini) tukilinganisha na utajiri mkubwa wa rasilimali tulizonazo ambazo nimezitaja hapo juu.

Mheshimiwa Spika, ni vyema Serikali ikaja na mpango bora wa kuboresha uchumi na kuwaletea Watanzania maendeleo endelevu yatakayohakikisha upatikanaji wa mahitaji ya kizazi cha sasa pasipo kuathiri upatikanaji wa hayo mahitaji kwa kizazi cha baadaye. Nashauri mpango huo ulindwe kisheria ili pasiwepo mabadiliko katika utekelezaji na usiwe unatekelezwa kwa matakwa mengine yoyote nje ya utaifa.

Mheshimiwa Spika, naishauri Wizara ya Mipango na Uwekezaji ije na mpango madhubuti utakaohakikisha miundombinu ya uchukuzi na mawasiliano inajitosheleza kwenye Taifa letu. Tuwe na uhakika kwamba reli, barabara, viwanja vya ndege, bandari na mtawanyiko wa mikongo ya njia za mawasiliano ni imara, kwani hivi ni vitu vya msingi kwenye kutuletea maendeleo kwani vinahitajika sana kurahisisha biashara na shughuli nyingine za kijamii na kiuchumi.

Mheshimiwa Spika, ili kutupatia maendeleo ya haraka, sekta za kilimo, mifugo na uvuvi zinahitaji kipaumbele cha kipekee katika mpango wa Serikali, kwani sekta hizi zinaajiri zaidi ya asilimia 65 ya Watanzania. Kwenye sekta ya viwanda ni muhimu sana mipango madhubuti itengenezwe ili tuwe na viwanda vya aina mbalimbali (vidogo, vya kati na vikubwa) ili vitumike kikamilifu kwenye kuchakata malighafi za kilimo na madini. Mipango ikifanikisha hili ni kwamba viwanda vitasaidia kupunguza tatizo la ajira nchini kwa kiwango kikubwa.

Mheshimiwa Spika, katika mpango wa maendeleo, ninaishauri Serikali iwekeze kimkakati katika madini mapya ya kimkakati ya lithium, chuma, makaa ya mawe na helium ili viwanda vijengwe hapa nchini badala ya kuyapeleka madini haya nje ya nchi kama malighafi kwa nchi nyingine.

Mheshimiwa Spika, ni vyema sana kuhakikisha mipango yetu inasimamiwa na kuhakikisha huduma za elimu nchini zinaimarishwa. Ni muhimu mpango uzingatie kuwa kuna vitendea kazi vya kutosha na miundombinu mingine yote pamoja na rasilimali watu ya kutosha ili kwa pamoja vitoe elimu bora kwa Watanzania.

Mheshimiwa Spika, mipango yetu ya maendeleo iweke vipaumbele na kuhakikisha kuwa huduma za umeme wa uhakika, maji safi na salama na zile za afya nchini zimeimarika.

Mheshimiwa Spika, nahitimisha mchango wangu kwa kushauri kwamba ni vyema mpango na dira ya Taifa letu ijumuishe mambo muhimu yenye maslahi mapana kwa Taifa letu na utekelezaji wake ulindwe kisheria.

Mheshimiwa Spika, baada ya maelezo yangu hapo juu, naunga mkono hoja.