Mapendekezo ya Mpango wa Maendeleo wa Taifa unaokusudiwa kutekelezwa na Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2025/2026 na Mapendekezo ya Mwongozo wa Maandalizi ya Mpango na Bajeti ya Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2025/2026

MHE. JOSEPH M. MKUNDI: Mheshimiwa Mwenyekiti, nashukuru kwa nafasi na nimshukuru Mwenyezi Mungu kwa kunijalia uhai, lakini nikushukuru kwa kunipa nafasi hii nitoe mchango wangu kwenye Mpango.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nianze kwa kuwapongeza Waheshimiwa Mawaziri, Waheshimiwa Naibu Mawaziri wao na watendaji wao wote kwa kuleta mpango huu mzuri. Mpango huu una mambo mengi mazuri na kwa sababu hiyo tuna kila sababu ya kumpongeza sana Mheshimiwa Rais kama msimamizi na kiongozi katika utekelezaji wa mpango huu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mpango huu ambao una dhamira ya kujenga uchumi jumuishi, kupunguza umaskini, kuzalisha ajira na kuongeza mauzo ya bidhaa za nje. Kwenye hili la mauzo ya bidhaa za nje ukiona taarifa ya mpango ilivyowasilishwa inaonesha mauzo ya nje tumeuza chini ya kile ambacho tumenunua na kwa maana hiyo tuna urari hasi. Kwa namna yoyote ile katika mpango unaokuja ni lazima tuendelee kuwekeza kwenye sekta za uzalishaji ili kuendelea kujenga msingi wa uchumi jumuishi, kupunguza umaskini na kuzalisha ajira. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, katika hili hakuna namna yoyote tutakwepa kuimarisha na kuendelea kuwekeza kwenye Sekta ya Kilimo. Kwa mujibu wa Taarifa ya Kamati ya Bajeti inaonesha kwamba Taifa letu lina watu takribani milioni 28 wanaohusika moja kwa moja na kilimo ambao ni karibu zaidi ya 40% wananchi tulionao. Kwa hiyo, hakuna namna yoyote ile tutakwepa kuwekeza kwenye kilimo, kuendelea kuwekeza kwa nguvu kubwa. Kwa maana hiyo nitaongelea kwenye eneo hili la kilimo, lakini nitaongelea vilevile kwenye uhifadhi wa mazingira nikihusianisha na uwekezaji kwenye nishati ya umeme, lakini pamoja na miundombinu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Tanzania tuna kilometa za mraba takribani 945,000. Katika eneo lote hili karibu kilometa za mraba 61,500 ni eneo la maji na katika eneo hili tuna hekta karibu milioni 29.4 ambazo tunaweza tukazitumia kwa kilimo. Tafsiri yake ni nini? Tukiendelea kuwekeza kwenye kilimo yote haya kama kipaumbele tunaweza tukayafikia, kupunguza umaskini, kutengeneza ajira na kutengeneza uchumi jumuishi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nikiangalia malengo waliyonayo Wizara ya Kilimo, kwa mfano, mpango wa mwaka jana, walipanga mpaka kufikia mwaka 2025 angalau kilimo cha umwagiliaji tuwe tumefikia hekta milioni moja, lakini hivi tunavyoongea bado tuko kwenye hekta laki saba pekee jambo ambalo linaonesha kwamba tunahitaji kuendelea kuwekeza kwa kiasi kikubwa kwenye sekta ya kilimo hasa kilimo cha umwagiliaji, lakini siyo kuwekeza tu kwenye kilimo cha umwagiliaji, tuwekeze kwenye kilimo cha umwagiliaji chenye tija, ndiyo maana jana, Mheshimiwa Mwijage alichangia hapa, tunapaswa kuangalia maeneo yenye rasilimali tayari. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sawa tunawekeza kwenye kilimo cha umwagiliaji, lakini kuna maeneo ambayo yana rasilimali maji, ni namna gani tumetumia rasilimali hizi. Nimelisema hili takribani kila mwaka, lakini tuna kila sababu ya kuwekeza kwenye kilimo cha umwagiliaji tukitumia rasilimali tulizonazo. Tufanye kilimo cha umwagiliaji, lakini kilimo cha umwagiliaji chenye tija. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, leo wananchi wetu wanafanya kilimo cha jembe la mkono, uwekezaji unaotakiwa ni kuwatoa kwenye kilimo cha jembe la mkono ili wafanye kilimo chenye tija. Wenzetu pale Misri wanategemea maji kutoka Ziwa Victoria kupitia Mto Nile, kule ni jangwa, lakini wanazalisha mazao wanalisha nchi karibu 17 kwa kilimo chenye tija, kilimo cha umwagiliaji na sisi twende kwa mfumo huo ili tuweze kukabiliana na changamoto tulizonazo za ajira na kujenga uchumi jumuishi kwa wananchi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, eneo kama Ukerewe, tuna kilometa za mraba 6,400 ni 10% pekee ndiyo ardhi, lakini tuna hekta karibu 4,000 zinazoweza kufanyika kilimo cha umwagiliaji. Ninashukuru kwamba Wizara ya Kilimo kuna jitihada inafanya, lakini ni vizuri rasilimali kama hizi tukazitumia kwa tija ili kupunguza changamoto tulizonazo kama ilivyo Ukerewe na maeneo mengine ambayo yana rasilimali maji kama ilivyo kwenye hilo eneo. (Makofi)

MHE. GODWIN E. KUNAMBI: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa.

MWENYEKITI: Taarifa wapi?

MHE. GODWIN E. KUNAMBI: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa, Kunambi.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Kunambi, umehama sehemu yako.

TAARIFA

MHE. GODWIN E. KUNAMBI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ninafurahishwa sana na mchango wa Mheshimiwa Mbunge anayechangia sasa. Kimsingi ukisoma historia ya maendeleo yaliyofanyika huko Ulaya, karne ya 16 wenzetu walianza na mapinduzi ya kilimo baadaye wakaenda kwenye teknolojia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, mchango wake ni mchango mzuri sana na ametaja maeneo ambayo kimsingi ukiwekeza kwenye umwagiliaji huna sababu ya kuweka fedha nyingi. Maeneo hayo ni pamoja na Morogoro, Mkoa wa Morogoro…

MWENYEKITI: Malizia Taarifa yako, maana unachangia sasa, mpe Taarifa.

MHE. GODWIN E. KUNAMBI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ninamueleza tu, ninasema maeneo kama Morogoro kuna mito ya kutosha, kimsingi ukiwekeza kwenye kilimo cha umwagiliaji, huna sababu ya kuweka fedha nyingi, ahsante sana. (Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mkundi, unaipokea taarifa hiyo kutoka kwa Mheshimiwa Kunambi?

MHE. JOSEPH M. MKUNDI: Mheshimiwa Mwenyekiti, naipokea. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, eneo lingine ambalo ni muhimu sana kuwekeza, jana nilimsikiliza Mheshimiwa Profesa Manya akichangia juu ya umuhimu wa kuwekeza kwenye gesi na alitoa mawazo na ufafanuzi mpana sana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na kuwekeza kwenye sekta ya kilimo, lakini tuhakikishe sekta ya nishati, uwekezaji wake unakuwa mkubwa na nishati inawafikia wananchi kwenye Taifa hili. Nipongeze Serikali, tumejenga vyuo vingi vya ufundi kupitia VETA, tuna shule za sekondari, masomo ya sayansi watoto wanasoma, lakini bila nishati ya umeme haya yote tunayoyafanya bado tutaendelea kwenda kwa kusuasua. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ninaipongeza Serikali, katika vijiji zaidi ya 64,000 tuna vijiji karibu 36,000 ambavyo tayari vina nishati ya umeme, lakini tuna vitongoji vingi bado havina nishati hii ya umeme. Ninashauri ili twende vizuri zaidi, ni vizuri sana tukafanya tathmini kwa kuangalia kaya zenye nishati hii ya umeme.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami kwa pendekezo langu ninashauri, sioni tija sana kwamba maeneo yaliyoko mjini yalipe umeme shilingi 300,000 kupata nishati hii ya umeme, maeneo ya vijijini walipe shilingi 27,000, tungeweka kiwango sawa. Pendekezo langu ninashauri, ikiwezekana wananchi wapewe umeme bure halafu wanapokuwa wanalipa bill ndiyo wawe wanakatwa kiasi fulani ili kufidia gharama iliyotumika kupeleka umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo hili litaongeza tija kwenye uzalishaji, litaongeza tija kwenye ubunifu na watu wetu watatumia nishati ile kujiletea maendeleo na kujenga uchumi kwenye Taifa hili ikiwa ni pamoja na kuongeza walipa kodi kwenye Taifa hili na kupandisha uchumi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nashukuru sana kwa nafasi. (Makofi)