Mapendekezo ya Mpango wa Maendeleo wa Taifa unaokusudiwa kutekelezwa na Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2025/2026 na Mapendekezo ya Mwongozo wa Maandalizi ya Mpango na Bajeti ya Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2025/2026

MHE. LEAH J. KOMANYA: Mheshimiwa Mwenyekiti, ninakushukuru kwa kunipatia nafasi nami niweze kuchangia katika hoja iliyopo mbele yetu. Vilevile nitoe pongezi kwa Waheshimiwa Mawaziri wote wawili (Waziri wa Fedha na Waziri wa Mipango na Uwekezaji) kwa kutuletea mapendekezo mazuri na mwongozo mzuri. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mimi nianze kwa kumshukuru Mheshimiwa Rais kwa moyo wake wa dhati kwa kuamua kuendeleza miradi iliyokuwa imeachwa na mtangulizi wake, mpaka sasa tija inaonekana na miradi inaendelea kuonekana. Kwa mfano ujenzi wa Daraja la juu la Kigongo – Busisi, ambalo utekelezaji wake umefikia 93%, daraja hili gharama zake zote kwa 100% zinagharamiwa na fedha za mapato ya ndani. Kwa hiyo, nimpongeze sana Mheshimiwa Rais wetu kwa dhati ya moyo wake kwa maamuzi haya makubwa kwa kuhakikisha daraja hili linakamilika. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kukamilika kwa daraja hili italeta tija na kuchochea uchumi katika mikoa ya Kanda ya Ziwa. Pia nami nishauri katika mpango huu ili hili daraja liweze kuleta tija zaidi, tujenge upya barabara ya kutoka Kisesa – Daraja la Simiyu – Bunda mpaka Mara Border Ili kuweza kufungua mipaka kwa ajili ya ufanyaji biashara katika nchi yetu ya Tanzania.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niendelee kumpongeza na kumshukuru Mheshimiwa Rais wetu, Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa maamuzi yake ya dhati ya kuwa na mikakati ya kukuza sekta ya uvuvi ili kuanza kunufaika na rasilimali zilizopo katika bahari kuu na kuchochea ukuaji wa uchumi wa bluu. Huu ni ujenzi wa bandari ya uvuvi pamoja na ununuzi wa meli ya uvuvi. Utekelezaji wa ujenzi wa bandari ya uvuvi umefikia 70%, ili ni jambo jema.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni ukweli usiopingika, sekta ya uvuvi nchini ilikuwa bado haijaweza kunufaisha Taifa pamoja na kuwa na rasilimali za maziwa makuu, ukanda mrefu wa pwani, pamoja na bahari kuu. Kwa mfano, nchi ya Kenya yenye ukanda wa pwani wa kilometa 600 ilikuwa inachangia Pato la Taifa kwa 0.6%, lakini nchi yetu ya Tanzania yenye ukanda wa pwani kilometa 1,424 inachangia 0.03%. Mchango huu ni chini ya malengo ya mpango ambapo ilitakiwa kuchangia 1.9% ifikapo mwaka 2025/2026. Hivyo basi, naungana na ushauri wa Kamati kwamba ujenzi wa bandari ya uvuvi uende sambamba na kuweka mazingira ya biashara nyingine zinazoendana na bandari ya uvuvi, kwa mfano maeneo ya kuchagulia samaki (sorting). (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kazi hii ilikuwa inafanyika nje ya nchi kwa kuwa Tanzania hatukuwa na bandari ya uvuvi wala miundombinu hii haikuwepo. Kwa hiyo, meli za nchi za nje zilizokuwa zinafanya uvuvi katika bahari kuu uchambuzi ulikuwa unaenda kufanyika nje ya nchi, kwa mfano nchi ya Shelisheli na hii ilikuwa inaikosesha nchi, ama kutokuwa na takwimu za uhakika kwa mfano, kwenye tozo ya loyalty. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hatukuwa na takwimu za uhakika kwenye ushuru wa loyalty, lakini pia samaki ambao walikuwa wanavuliwa nje ya mkataba, nje ya makubaliano, mapato yake yalikuwa hayafahamiki. Kwa hiyo, kama tutakuwa na miundombinu katika bandari yetu inayojengwa tutaweza kuokoa mapato yetu yaliyokuwa yanapotea kutokana na uvuvi na kufahamu loyalty ambayo tunatakiwa tuipate katika uvuvi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia kuwe na sehemu za kuhifadhia na kuchakata samaki. Serikali iharakishe ununuzi wa meli na siyo kwamba isubirie ujenzi utakapokamilika ndipo inunue meli. TAFICO inayo nafasi ya kununua meli nyingi zaidi kwa kutumia ubia kwa sababu mazingira ya uwekezaji tayari yatakuwa yametengenezwa, yatakuwa yamevutia na hii itasaidia kwa wawekezaji kuja kuwekeza katika bandari yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na kuwa na bahari kuu, maziwa makuu na mito mingi, nchi yetu bado haiko katika nchi tano ambazo zinafanya uvuvi wa kutumia vizimba. Bado haiongozi, iko nyuma, tunashindwa hata na nchi ya Kenya yenye ziwa peke yake, inatushinda katika uvuvi wa kutumia vizimba. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mimi ninaomba pamoja na juhudi zinazofanywa na Wizara ya Mifugo ya kuwezesha watu wetu kufanya ufugaji wa vizimba basi wasimamie kuwe na tija zaidi kwa sababu hata nchini bado tuna upungufu mkubwa wa zao la samaki. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru na naunga mkono hoja. (Makofi)