MHE. JOSEPH R. SELASINI: Mheshimiwa Mwenyekiti, nami namshukuru Mungu kwa kunipa fursa ya kuchangia hoja hii. Mheshimiwa Mwenyekiti, utawala bora, yapo malalamiko mengi kuhusu utendaji wa baadhi ya Wakuu wa Mikoa, Wilaya, Wakurugenzi na kadhalika kuhusu namna wanavyotekeleza majukumu yao. Baadhi yao bado wanafanya kazi kinyume na sheria za nchi, wanatoa matamko yanayogongana na maamuzi ya viongozi wengine wa Kitaifa. Kiburi hata cha kukataa kutekeleza maagizo ya Mawaziri na ubabe wa hali ya juu kwa wananchi. Mheshimiwa Mwenyekiti, ushauri wangu, moja, utaratibu wa kuwapata viongozi vetting uimarishwe. Mbili, kuwepo semina za mara kwa mara kuwakumbusha na kuwaimarisha. Tatu, kuwaondoa katika utumishi wale ambao hawataki kubadilika. Taifa liwe na benki ya watumishi badala ya utaratibu wa sasa, yaani viongozi waandaliwe mapema. Mheshimiwa Mwenyekiti, niandike kuhusu usalama wa raia, katika siku za hivi karibuni hofu imetanda miongoni mwa wananchi kutokana na maiti zinazookotwa maeneo mbalimbali ya nchi. Wananchi wanaotekwa majumbani mwao usiku bila maelezo. Baadhi ya wananchi kupigwa risasi hadharani na matamko ya vitisho kutoka kwa baadhi ya viongozi wa wananchi. Mazoea ya matukio haya, vyombo vya dola kutotoa wajibu kutasababisha chuki hata baadaye kisasi na hivyo kuvuruga amani ya nchi. Nashauri matukio haya yachunguzwe kwa kina na majibu ya uhakika yatolewe kwa wananchi na kwa familia za wahusika. Mheshimiwa Mwenyekiti, tatu, elimu, ipo haja ya Taifa kujadili kwa kina kuhusu mfumo wetu wa elimu. Sasa hivi nchi inasisitiza sana mfumo wa uchumi wa viwanda. Kama elimu yetu haitaelekezwa kwenye lengo hilo tutashindwa kufikia lengo. Mheshimiwa Mwenyekiti, nashauri turudishe elimu ya kujitegemea kwa vijana wetu wote kuanzia shule za msingi. Pili, nashauri vyuo vya VETA viimarishwe na wilaya ambazo vyuo hivyo havipo utafutwe uwezekano wa haraka wa vyuo hivyo kujengwa. Vijana wafundishwe kujifunza sio kwa ajili ya kuajiriwa bali elimu iwasaidie kujipatia ajira na kuchangia katika mkakati wetu wa viwanda. Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara ya Ardhi kwa kushirikiana na nchi jirani ina mkakati wa kuboresha mipaka yetu. Hatua hiyo imewafanya wananchi kuwa na hofu. Katika mpaka wa Tarakea Wilayani Rombo, wananchi wameishi katika mpaka hata kabla ya uhuru. Taarifa walizonazo ni kwamba wakati wa kunyoosha mpaka huo wataondolewa bila fidia yoyote. Naomba Serikali kutoa tamko kuhusu jambo hili ili kuwatoa wananchi hofu na kama itawaondoa ione uwezekano wa kuwalipa fidia. Mheshimiwa Mwenyekiti, tatizo la maji nchini ni kubwa sana. Hata hivyo, tuna maji mengi sana katika maziwa na mito yetu. Wilaya ya Rombo ni mojawapo kati ya wilaya zenye tatizo kubwa sana la maji. Ukanda wa chini katika wilaya yetu ndio unaoathirika zaidi. Hata hivyo, tunashukuru kwa miradi inayoendelea. Pamoja na hayo, tunaomba vyanzo vya maji kutoka vijito toka Rongai vinavyotiririsha maji kuingia Kenya vitumike. Mheshimiwa Mwenyekiti, pia tunaomba na tunarudia ombi hili kwamba makorongo katika mito yetu ya msimu izuiwe ili kujenga mabwawa ambayo yatatumika kuhifadhi maji ya mvua. Matumizi ya maji ya Ziwa Chala ambayo tuliambiwa ni ya Kimataifa ili hali wenzetu wa Kenya wanayatumia. Mheshimiwa Mwenyekiti, tano, ajira kwa vijana sasa ni bomu kubwa katika nchi yetu. Vijana wengi wamemaliza elimu kuanzia msingi hadi vyuo vikuu. Hata hivyo, ni wazi Serikali haiwezi kuajiri vijana wote. Kama nchi ni muhimu kuliangalia tatizo hili kwa kina. Mheshimiwa Mwenyekiti, ipo mifuko mbalimbali ya kuwasaidia vijana. Vile vile kuna asilimia kumi za vijana, wanawake na walemavu katika halmashauri. Utaratibu unaotumika katika kutoa pesa hizi ni wa upendeleo na kibaguzi na halmashauri hazipeleki pesa hizo ipasavyo. Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kushauri ianzishwe benki maalum kwa ajili ya kuweka pesa hizi ili zitolewe kwa utaratibu na masharti maalum. Itungwe sheria ili kuwabana Wakurugenzi kutoa pesa hizi. Wakurugenzi ambao hudharau kutoa pesa hizi wachukuliwe hatua za kinidhamu. Mkakati wa kuwatafutia vijana maeneo maalum ya kilimo uimarishwe. Mheshimiwa Mwenyekiti, vijana wa Rombo wana vikundi ambavyo kama wangepewa ardhi wako tayari kwenda sehemu yoyote katika Jamhuri ya Muugano kwa ajili ya kilimo. Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya hayo, naomba kumpongeza Waziri Mkuu na watendaji wake na naomba kuwasilisha.

MHE. JOSEPH R. SELASINI: Mheshimiwa Mwenyekiti, nami namshukuru Mungu kwa kunipa fursa ya kuchangia hoja hii.

Mheshimiwa Mwenyekiti, utawala bora, yapo malalamiko mengi kuhusu utendaji wa baadhi ya Wakuu wa Mikoa, Wilaya, Wakurugenzi na kadhalika kuhusu namna wanavyotekeleza majukumu yao. Baadhi yao bado wanafanya kazi kinyume na sheria za nchi, wanatoa matamko yanayogongana na maamuzi ya viongozi wengine wa Kitaifa. Kiburi hata cha kukataa kutekeleza maagizo ya Mawaziri na ubabe wa hali ya juu kwa wananchi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ushauri wangu, moja, utaratibu wa kuwapata viongozi vetting uimarishwe. Mbili, kuwepo semina za mara kwa mara kuwakumbusha na kuwaimarisha. Tatu, kuwaondoa katika utumishi wale ambao hawataki kubadilika. Taifa liwe na benki ya watumishi badala ya utaratibu wa sasa, yaani viongozi waandaliwe mapema.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niandike kuhusu usalama wa raia, katika siku za hivi karibuni hofu imetanda miongoni mwa wananchi kutokana na maiti zinazookotwa maeneo mbalimbali ya nchi. Wananchi wanaotekwa majumbani mwao usiku bila maelezo. Baadhi ya wananchi kupigwa risasi hadharani na matamko ya vitisho kutoka kwa baadhi ya viongozi wa wananchi. Mazoea ya matukio haya, vyombo vya dola kutotoa wajibu kutasababisha chuki hata baadaye kisasi na hivyo kuvuruga amani ya nchi. Nashauri matukio haya yachunguzwe kwa kina na majibu ya uhakika yatolewe kwa wananchi na kwa familia za wahusika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tatu, elimu, ipo haja ya Taifa kujadili kwa kina kuhusu mfumo wetu wa elimu. Sasa hivi nchi inasisitiza sana mfumo wa uchumi wa viwanda. Kama elimu yetu haitaelekezwa kwenye lengo hilo tutashindwa kufikia lengo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nashauri turudishe elimu ya kujitegemea kwa vijana wetu wote kuanzia shule za msingi. Pili, nashauri vyuo vya VETA viimarishwe na wilaya ambazo vyuo hivyo havipo utafutwe uwezekano wa haraka wa vyuo hivyo kujengwa. Vijana wafundishwe kujifunza sio kwa ajili ya kuajiriwa bali elimu iwasaidie kujipatia ajira na kuchangia katika mkakati wetu wa viwanda.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara ya Ardhi kwa kushirikiana na nchi jirani ina mkakati wa kuboresha mipaka yetu. Hatua hiyo imewafanya wananchi kuwa na hofu. Katika mpaka wa Tarakea Wilayani Rombo, wananchi wameishi katika mpaka hata kabla ya uhuru. Taarifa walizonazo ni kwamba wakati wa kunyoosha mpaka huo wataondolewa bila fidia yoyote. Naomba Serikali kutoa tamko kuhusu jambo hili ili kuwatoa wananchi hofu na kama itawaondoa ione uwezekano wa kuwalipa fidia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tatizo la maji nchini ni kubwa sana. Hata hivyo, tuna maji mengi sana katika maziwa na mito yetu. Wilaya ya Rombo ni mojawapo kati ya wilaya zenye tatizo kubwa sana la maji. Ukanda wa chini katika wilaya yetu ndio unaoathirika zaidi. Hata hivyo, tunashukuru kwa miradi inayoendelea. Pamoja na hayo, tunaomba vyanzo vya maji kutoka vijito toka Rongai vinavyotiririsha maji kuingia Kenya vitumike.

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia tunaomba na tunarudia ombi hili kwamba makorongo katika mito yetu ya msimu izuiwe ili kujenga mabwawa ambayo yatatumika kuhifadhi maji ya mvua. Matumizi ya maji ya Ziwa Chala ambayo tuliambiwa ni ya Kimataifa ili hali wenzetu wa Kenya wanayatumia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tano, ajira kwa vijana sasa ni bomu kubwa katika nchi yetu. Vijana wengi wamemaliza elimu kuanzia msingi hadi vyuo vikuu. Hata hivyo, ni wazi Serikali haiwezi kuajiri vijana wote. Kama nchi ni muhimu kuliangalia tatizo hili kwa kina.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ipo mifuko mbalimbali ya kuwasaidia vijana. Vile vile kuna asilimia kumi za vijana, wanawake na walemavu katika halmashauri. Utaratibu unaotumika katika kutoa pesa hizi ni wa upendeleo na kibaguzi na halmashauri hazipeleki pesa hizo ipasavyo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kushauri ianzishwe benki maalum kwa ajili ya kuweka pesa hizi ili zitolewe kwa utaratibu na masharti maalum. Itungwe sheria ili kuwabana Wakurugenzi kutoa pesa hizi. Wakurugenzi ambao hudharau kutoa pesa hizi wachukuliwe hatua za kinidhamu. Mkakati wa kuwatafutia vijana maeneo maalum ya kilimo uimarishwe.

Mheshimiwa Mwenyekiti, vijana wa Rombo wana vikundi ambavyo kama wangepewa ardhi wako tayari kwenda sehemu yoyote katika Jamhuri ya Muugano kwa ajili ya kilimo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya hayo, naomba kumpongeza Waziri Mkuu na watendaji wake na naomba kuwasilisha.