MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana kwa kunipatia nafasi hii ya kwanza katika kipindi hiki cha pili cha leo cha kujadili hoja ya Mheshimiwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa vile ni mara yangu ya kwanza kusimama katika Bunge lako hili Tukufu, Bunge la Kumi na Mbili, nichukue fursa hii kutoa pongezi na shukrani zangu za dhati kwa makundi matatu ambayo yalishiriki katika kuhakikisha leo Maryam nasimama mbele ya Bunge lako Tukufu, Bunge la Kumi na Mbili.

Mheshimiwa Naibu Spika, shukrani za pekee ziende kwa familia yangu kwa jumla. Pia nikishukuru Chama cha Wananchi CUF kupitia Mwenyekiti wake shupavu, Mheshimiwa Prof. Ibrahim Lipumba kwa kuweza kunisimamisha nikawa mgombe katika Jimbo la Pandani kule Pemba. Pia nitoe shukrani zangu za dhati kwa wananchi wangu wa Jimbo la Pandani kwa kunipa ushindi wa asilimia
56.6 ambazo zimenifanya leo hii nasimama kifua mbele ndani ya Jimbo huku nikijidai kuwa ni mwanamke pekee katika majimbo 18 ya Pemba niliyepata nafasi ya jimbo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya shukrani hizo, naomba nichangie hoja ya Mheshimiwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania nikisimama zaidi katika miundombinu ya viwanja vya ndege pamoja na bandari kwa upande wa Pemba. Nilifurahi sana pale Mheshimiwa Dkt. John Pombe Magufuli aliposema atashirikiana na Rais wetu wa Zanzibar bega kwa bega katika kusukuma mbele gurudumu la maendeleo. Naamini tumepata majembe mawili, tunamuamini Mheshimiwa Dkt. Hussein Ally Mwinyi kwa sababu amelelewa na Rais wetu ndani ya Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. Tunaamini yale yaliyoko Tanzania Bara basi na Tanzania Visiwani yatafika. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nichukue fursa hii kwa kumtaka Mheshimiwa Rais Dkt. John Pombe Magufuli aongeze kasi zaidi katika kushirikiana na Rais wetu wa Zanzibar katika suala la miundombinu hususan viwanja vya ndege pamoja na bandari, Wapemba wanalalamika, wananung’unika. Tufahamu kwamba Pemba imo katika sehemu ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania lakini tupo nyuma. Leo hii nikitaka kusafiri nikiwa Pemba basi nianze kuweka booking ya ticket ya ndege siku mbili kabla nikikosa hapo ndege ya asubuhi ama jioni naikosa. Wapemba wanaomba pia ndege ya Air Tanzania kama jina lilivyo Air Tanzania kiwanja cha ndege kiboreshwe na iweze kufika Pemba pia, wana ndoto, wanaota kila siku ndege ya Air Tanzania ipo Pemba lakini bado. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, pia kwa upande wa bandari tumechoka wananchi wa Pemba kutumia saa kumi na mbili tukiwa ndani ya Bahari tu tunaitafuta Unguja. Tunahitaji tuboreshewe miundombinu ya bahari kwa kupata boti za kisasa kwa hali yoyote ile kama ambavyo Unguja na Bara ama Unguja na Dar es Salaam inaunganishwa kwa saa kadhaa tu unatoka Unguja unafika Dar es Salaam. Ni ndoto zetu na sisi Wapemba, tunataka tutumie saa chache kutoka Pemba kuja Unguja. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Mheshimiwa Rais tunakuamini, ni jemedari mzuri, unaweza kuleta maendeleo kwa kiasi fulani lakini tunaomba umshauri vizuri Rais wetu wa Zanzibar hususan atuangalie kwa jicho la hurumu Pemba kwa miundombinu ya usafiri. Wapemba bado tuko nyuma, wananchi wanalalamika na ndiyo maana ukakuta kwamba siasa kali inahamia Pemba, kimaendeleo bado tupo nyuma. Tunahitaji kuangaliwa kwa jicho la tatu wananchi wa Pemba mbali na mawili, tuangaliwe kwa jicho la tatu, tuko nyuma katika sekta zote. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hayo machache, ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa kunipa nafasi hii na nikaweza kuchangia katika sehemu ya Bajeti ya Wizara ya Muungano na Mazingira. Zaidi nitajikita katika sehemu ya Mazingira lakini nitaenda zaidi katika sehemu ya Mazingira ya nchi kavu. Namshauri kwanza Mheshimiwa Waziri na Naibu Waziri, tusiangalie tu mazingira ya bahari bali tuende zaidi na mazingira ya nchi kavu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwenye mazingira ya nchi kavu, ni vizuri kwamba tunasema tunashajihisha sana kwamba tupande miti, lakini naomba tushajihishe kupanda miti lakini pia tushajihishe kuitunza miti hiyo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mwenyewe binafsi ni mtu ambaye kwamba jimbo langu lipo katika mazingira hatari sana la miti ambayo kwamba ni mashamba ya Serikali. Mashamba haya ya Serikali yenye kilimo cha miti ya mipira, zamani ilikuwa ni mazuri yana faida kubwa kwa wananchi wangu wa Jimbo la Pandani. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, lakini kwa sasa imekuwa ni changamoto kubwa sana ndani ya Jimbo langu la Pandani. Yale mashamba zamani yalishughulikiwa vizuri, yakafyekwa vizuri, kiasi ambacho kwamba ulikuwa unauona mti uliopo mwanzo wa kwenye heka mpaka mwisho wa heka. Lakini sasa mashamba yale yamevamiwa na miti ambayo kwamba, si rasmi na kufanya sasa mashamba yale yamegeuka kuwa mapori na kuwa sasa, yanahatarisha maisha ya wananchi wangu ndani ya Jimbo langu la Pandani. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, vitendo vingi vya uhalifu vinafanyika ndani ya mashamba hayo ya Serikali kutokana na mazingira yaliyopo. Tunaona sasa imefika hadi hata mwanafunzi akitoka kwenye Shehia moja kwenda kwenye Shehia nyingine, ambapo kwamba anafuata huduma ya elimu inakuwa ni mtihani. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, wabakaji hutumia maeneo hayo kwa kutimiza matakwa yao, kitu ambacho kwamba sasa wananchi wangu wanaishi wakiwa roho juu. Namuomba sana Waziri pamoja na Naibu Waziri. Naibu Waziri analijua hili kwasababu, ni mtu ambaye kwamba yupo jirani yangu ndani ya Jimbo langu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, afike katika maeneo yale na aniangalie kwa jicho la huruma, lakini pia ayasimamie mazingira ya Jimbo lile, katika mashamba yale ili kuondoa changamoto zile. Yale ni mashamba ya Serikali leo kama Serikali tunashajihisha kupanda miti, lakini miti yetu wenyewe hatuitunzi, hivi tunafikiria kipi ambacho kwamba kitaendelea hapo baadaye? (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hata hiyo miti inayopandwa inaweza kuja baadaye ikawa changamoto pia kwa wananchi. Namuomba sana Mheshimiwa Waziri na Naibu Waziri hebu tuliangalie hili. Tuangalie mazingira ya bahari lakini pia tuje katika mazingira ya nchi kavu. Katika mashamba haya kumeshawahi kufanyika mauaji makubwa yaliyolitikisa Jimbo na Taifa kwa ujumla. Kijana mdogo tu, aliuliwa ndani ya mazingira haya, mara nyingi sana vinatokea vitendo vya ubakaji ndani ya mazingira haya. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, sitaki kuzungumza mengi na sitaki nipoteze muda, niliona kama sikulisema hili hapa sitopata nafasi kulisema pengine na wananchi wataniandama kwa hili. Wataniuliza, ulipata nafasi kwa nini hukulichangia? Mheshimiwa Waziri na Naibu Waziri, nakuombeni mfike katika mazingira yangu ya Jimbo na muweze kuniwekea mazingira sahihi kwa mashamba yale. Ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi hii kuweza kuchangia bajeti iliyopo Mbele yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, awali ya yote nimshukuru Mwenyezi Mungu kwa kuniamsha mzima wa afya na kuweza kusimama hapa leo. Pia niipongeze Serikali kwa kuleta bajeti nzuri ila bado ninahofu na wasiwasi mkubwa, kila ninapoisoma bajeti hii nikiangalia na bajeti zilizopita, kiukweli Napatwa na wasi wasi mkubwa mno, kwa sababu ni tayari mara nyingi sana wananchi kubwa wanalolalamikia ni kupitisha bajeti zetu, ikisha baadaye zikatushinda njia tukawa hatufikii kile kiwango. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, binafsi nitachangia katika maeneo mawili makubwa. Niishukuru bajeti hii ama nimshukuru mama yetu Samia, kwa kutufanyia kazi kubwa katika sehemu ya VAT ya Jamhuri wa Muungano ya Tanzania. Kiukweli tulikuwa katika hali mbaya sana kule Zanzibar kiasi ambacho ilifikia hatuwezi kuutaja Muungano kabisa, ilikuwa tukiutaja Muungano kwa mwananchi wa kawaida anavyokuja juu, unashindwa unafikia hadi unanyamaza kimya. Tumefikia hatua nzuri lakini bado, ni wakati muafaka sasa wa kwenda kumaliza zile kero za Muungano zilizobaki hususan kwenye VAT. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wazanzibari tunataka tukitoa bidhaa zetu kutoka Zanzibar kuja Tanzania bara basi tusiwe na vikwazo kama vile tunavyotoa Tanzania bara tukapeleka Zanzibar. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, jambo la pili, nije katika sensa. Naishukuru bajeti hii imezungumzia vizuri na imetenga pesa ya bajeti kwa ajili ya sensa. Nitakacho kiomba hapa ama nitakachoshauri hapa, ni Serikali kuzipeleka haraka fedha za bajeti ya sensa ya watu na makaazi kwa sababu, mara nyingi sana tunapokwenda kwenye sensa kutekeleza majukumu ya sensa changamoto moja tunayokutana nayo ni elimu ndogo, inafika hadi siku mdau anakwenda kukamilisha yale mahesabu ya sensa unatakiwa uanze na elimu kwanza, unamkuta mwananchi hakuna elimu yoyote aliyopatiwa juu ya sensa, vinginevyo analiingiza suala la sensa katika masuala ya dini na tamaduni, jambo ambalo haliko sawa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naiomba Serikali tujitahidi sana kuzifanyia kazi pesa za bajeti ya sensa zipatikane haraka na elimu ifike kwa usahihi kwa walengwa wahusika zaidi hususan kwa upande wetu wa Zanzibar. Kule kuna changamoto mnajua fika dini ilivyotanda kule Zanzibar, kwa hiyo kila kitu kinaingizwa katika dini, ni wakati muafaka Serikali kutoa elimu kabla ya kwenda kufanya mahesabu ya sensa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya hayo mawili niipongeze tena Serikali kwa kuleta bajeti nzuri hii, nimuombe kaka yangu Mheshimiwa Dkt. Mwigulu Nchemba, nataka uwe mfano Bunge hili la Kumi na Mbili, tukitoka tutoke na kipaumbele kizuri bajeti yetu ifikie kiwango, kile ambacho kwamba tumekipanga. Naamini kabla ya kupitisha hii bajeti ulishazungusa jicho lako Tanzania nzima na ukajua fedha ya bajeti itatokea wapi. Sitaki kwamba nikupe twakimu za kilimo za wizara moja moja hapana, ninachokiomba nataka utuwekee historia ndani ya Bunge hili la Kumi na Mbili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, bajeti hii iende ikakamilike kwa asilimia 100, tukirudi kule majimboni tuwe tunatemebea vifua Mbele kwa ajili ya bajeti hii. Sikupi pongezi nikupongeza niatakaporu Mungu akiniweka hai, baada ya mwaka huu mmoja nikaiona bajeti hii imefikia wapi, hapo nitakuja kuleta pongezi kwa kaka yangu Mheshimiwa Dkt. Mwigulu Nchemba. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana na na mimi nimshukuru Mwenyezi Mungu kwanza kwa kupata nafasi hii niweze kuchangia hoja zilizopo mbele yetu.

Mheshimiwa Naibu Spika, mimi moja kwa moja nitakwenda kwenye miradi ya maendeleo ambayo bado ni changamoto kubwa kwa miradi yetu kusuasua na kuchukua muda mrefu na kwa upande huo nitakwenda moja kwa moja kwenye miradi ya Muungano ambapo nitazungumzia Mradi wa Mabadiliko ya Tabianchi uliopo Kaskazini A, Unguja.

Mheshimiwa Naibu Spika, huu mradi ulianza mwaka 2018 na tulitegemea mwaka 2022 mnamo mwezi wa saba tuwe tayari tumekamilisha mradi huu, lakini mpaka sasa huu ni mwezi wa pili tuna miezi mitatu tu mbele tuwe tumemamaliza. Mpaka sasa katika eneo lile kinachoonekana ni nyasi tu, hakuna chochote kinachoendelea, jambo ambalo ni changamoto kubwa, hivi Serikali hebu tujitathmini kwa nini tunakwama? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, tuseme labda ni wawekezaji wetu, kama hawana uwezo si lazima tumng’ng’anie mtu mmoja, wawekezaji ni bora tutangaze kwa tender kwa watu wengi, halafu tumuangalie ni nani mwenye uwezo kuweza kukiendesha kitu na kikafikia kwa wakati. Hatupati tija, tunawazuia wananchi maeneo kwa maelezo kuwa tunafanyia kitu fulani. Inafikia muda, muda unamalizika; mwananchi alikuwa akilima pale halimi tena anakaa nyumbani, anakufa njaa, hatumlipi mafao yoyote na bado tunakaa na lile eneo hatulitumii kwa kazi yoyote. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, jamani Serikali ni muda sasa wa kukaa chini tukatafakari tunapokwama na tukaendelea na miradi yetu jamani. Haya mambo ya kila siku miradi yetu kuwa wimbo wa Taifa humu ndani si sahihi. Wimbo wa Taifa ndio kila siku ni ule ule haubadiliki, mpango kila unapopita ukija miradi ni ile ile, mpango mwingine ukija miradi ni ileile, sio sawa, si haki hii, Serikali kaeni chini tutatue tujue kwamba, tukiendesha mradi hata kama ni mmoja sawa. Sekta tunamaliza muda wetu lakini tunajua kitu hiki kimefikia hapa. (Makofi/Kicheko)

Mheshimiwa Naibu Spika, tukitoa mfano, Liganga na Mchuchuma ni mwaka wa ngapi? Toka enzi za mababu zetu, wamekuja wazazi wetu, tumekuja sisi, watakuja watoto wetu bado tunaonesha tu mlima uko pale, faida yake ni ipi kwetu sisi? Wote tuliowazuwia kwamba shughuli zote pale zisiendelee, tumemaanisha nini kama Serikali? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, mtatukosesha kura zetu tusirudi humu ndani, Mbunge akitoka huko anaahidi kwamba, ndani ya miaka yangu mitano nitahakikisha jambo hili limemalizika, tunamaliza miaka mitano hakuna chochote, tunarudi kwenda kusema nini kwa wananchi? (Kicheko)

Mheshimiwa Naibu Spika, Serikali tulifikirie hili, tusaidiane ifikie mahali tufanye jambo moja lionekane kwamba tumefanya hiki kuliko kwamba, kila mahali, kila mahali, tunaacha mapengo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nije kwenye Kiwanda cha Viuadudu; nimesikia hapa taarifa ya Mwenyekiti, ameelezea kiwanda cha viuadudu, lengo kilipoanzishwa kile kiwanda; kilianzishwa kwa madhumuni ya kumaliza malaria nchini kwetu. Leo hapa kumeelezewa nchi takribani saba hizi zinachukua dawa kutoka kwenye kiwanda chetu hiki, lakini Tanzania bado, kitu ambacho kwa tathmini ya mwisho huku walisema kwamba zilinunuliwa lita 560,308 tena ziliponunuliwa hizo wameweka msisitizo ni kwa maelekezo ya Rais wa Awamu ya Tano. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hivi tujiangalie, malaria nchini kwetu bado ni tatizo tena ni tatizo sugu. Sisi kule Zanzibar tulikuwa na mradi wa kupigiwa dawa majumbani kila miezi mitatu, ikaja mpaka sehemu igundulike na malaria ndio inakuja kambi tunapigiwa dawa, ikafikia muda tukaambiwa mradi umeisha, sawa, malaria imerudi tena upya. Kama tukishirikiana hii ni nchi moja, kwa nini tusitumie rasilimali zetu zilizomo ndani na tukamaliza malaria? Hiki kiwanda kimeelekea kabisa madhumuni yake ni kumaliza malaria Tanzania, tunakwama wapi? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Halmashauri ni zetu, pesa ni zilezile za Serikali, hivi kwa nini tusizoshawishi hizo Halmashauri kupitia Wizara ya Afya, Maendeleo ya Jamii, Jinsia, Wanawake na Makundi Maalum wakanunua hizi dawa na tukamaliza malaria nchini, lakini pia kiwanda kikawa kina- survive vizuri? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya kusema hayo nashukuru sana. Ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARIAM OMAR SAID: Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa kunipatia muda ili kuweza kuchangia hoja iliyopo mbele jioni hii. Moja kwa moja nitajikita katika suala la Muungano, sote wakati tukiwa tunachangia bajeti hii ya Muungano tunachangia kwa maslahi mapana ya kuwa tunaupenda na kuuenzi Muungano. Hata hivyo, tukumbuke na tukubaliane tu na matokeo kwamba, ni kweli zipo changamoto ambazo kwamba zimepatiwa ufumbuzi lakini bado hazijafanyiwa kazi na zipo zile ambazo hazijapatiwa ufumbuzi na hazijafanyiwa kazi na hizi ndiyo changamoto kubwa zaidi ambazo kwamba zinawaumiza wananchi hususan kwa upande wa Zanzibar. Hapo sitaki niendelee sana, niishauri tu Wizara, tuweze kuzifanyia kazi zile changamoto ambazo tayari zimeshapatiwa ufumbuzi, lakini pia na zile ambazo hazijapatiwa ufumbuzi, basi twende kwa haraka zaidi ili kuhakikisha tunauweka Muungano wetu katika sehemu salama.

Mheshimiwa Spika, nikija kwenye masuala ya mabadiliko ya tabia nchi, kiuhalisia mabadiliko ya tabia nchi hakuna ambaye kwamba hayamgusi, hapa ndani na hata huko nje. Ukisema suala la mabadiliko ya tabia nchi kila mtu linamgusa, hakuna mtu ambaye yatamwacha salama pindi yanapotokea. Sasa basi niishauri Wizara kwenda kwa kasi katika ile miradi ya mabadiliko ya tabia nchi, hususan kama kwa upande wa Zanzibar tukiangalia muunganiko wetu wa nchi ya Zanzibar ni visiwa na kawaida visiwa vinapata mabadiliko ya tabia nchi katika sehemu zote, mvua ikiwa kubwa tumo kule Zanzibar, jua likiwa kali tumo, bahari ikipata tetesi kidogo tu tumo.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo sisi tunaathirika zaidi katika pande zote, tunaiomba Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa sababu ndiyo wahusika wakuu kwenye masuala ya mabadiliko ya tabia nchi, kwa kupitia miradi ya mabadiliko ya tabia nchi, watuangalie kwa jicho la huruma zaidi Zanzibar. Hivi sasa Zanzibar kuna visiwa hususan kule kaskazini Pemba kuna kisiwa cha Mtambwe Kuu ni kisiwa cha Jimbo la Mtambwe la Mheshimiwa Khalifa. Hiki kisiwa tupo karibu kukipoteza kabisa, ni miaka mingi sasa, hii ni changamoto kubwa na haijafanyiwa kazi. Si hicho tu kuna kisiwa cha Kojani, kisiwa cha Fundo, visiwa vyote hivi vina hali mbaya sana. Tukiangalia Kisiwa cha Kojani tuna Naibu Waziri wa Fedha jamani ni aibu, hebu tufanyeni basi twende kwa kasi angalau hizi kero za mabadiliko ya tabia nchi ikifika 2025 tuwe angalau kwenye 85% basi. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nikija kwenye suala la mwisho ambalo nataka nilichangie, nimemsikia Mheshimiwa Jafo hapa kawazungumzia sana mabalozi, lakini ni watu ambao tupo katika hali ngumu kiutendaji wa kazi, nazungumza hivyo mimi ni Mbunge lakini pia ni Mwanakamati ya Muungano na Mazingira lakini pia ni balozi. Juzi tu kaka yangu Mheshimiwa kanipita jina lake Mheshimiwa Msukuma alijiuzulu ubalozi baada ya kuona kwamba hauna faida. Mheshimiwa Jafo atuangalie kwa jicho la huruma mabalozi, mabalozi wanajituma sana na kazi zao unazijua, mabalozi ili apate fursa ya kufanya kazi akialikwa kwenye shughuli ya mtu ndiyo anaenda kuhamasisha huko. Msanii akialikwa kwenda kutumbuiza ndiyo anapata kwenda kuhamasisha huko, kinyume na hapo hatuwezi kufanya kazi zetu ipasavyo.

Mheshimiwa Spika, balozi kama balozi mimi ananijua Waziri tu, nitakapokwenda popote pale nikijitambulisha naambiwa toa kitambulisho hakuna anayenielewa balozi mimi. Hivyo sasa ushauri wangu, tunataka Mheshimiwa Jafo atuwezesha mabalozi kutenda kazi. Anatuona na tunajitolea kwa hali na mali kwa nguvu zetu zote atushirikishe katika kila sehemu ili mradi mabalozi tuweze kufanya kazi zetu kiufanisi. Kama Waziri ameutambua mchango wetu na kuweza kuuelezea hapa, isiishie hapo tu. Mimi Mariam naweza kukimu baadhi ya nini ndogo ndogo, lakini kuna mabalozi ambao wana hali mbaya, mtu hawezi hata kutoa nauli na bodaboda kwenda sehemu nyingine, ukifika kule bado unakumbana na changamoto, unaanza kuulizwa wewe ni balozi? Ndiyo. Kakuteua nani? Nipe kitambulisho, tayari unaanza kutoka kwenye mood, hata lile ulilolikusudia kwenda kulifanya, linakushinda kufanya.

Mheshimiwa Spika, ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante kwa kunipa nafasi leo nikawa mchangiaji katika Taarifa hii ya Kamati yangu ya Sheria Ndogo.

Awali ya yote, napenda kumshukuru Mwenyezi Mungu mwingi wa rehema, kwa kunijalia nikapata pumzi hii ya kusimama hapa leo. Nisiende mbali sana kwa wingi wa shukrani hizo, naenda moja kwa moja, nijielekeze katika mchango wangu niliokusudia. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, wote tumesikia hapa wakati Mwenyekiti wa Kamati anatuwasilishia Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Sheria Ndogo. Ni maswali ambayo hata mimi najiuliza sana, sijui ni kwa mujibu wa jina la Kamati lilivyowekwa, Sheria Ndogo, ndiyo tunapata mwanya wa kuzipuuza hizi sheria au sijui ni kitu gani kinatufanya tunapata huu mwanya wa kuzipuuza sheria hizi.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa mfano, Azimio lililotolewa na Bunge kwenye Mkutano wa Nane na wa Tisa, wote tunaweza kuona ni gap la kiasi gani hapa ambalo Wizara husika zilitakiwa kuchukua hatua na mpaka kufikia leo zilitakiwa ziwe tayari zimekamilisha. Cha kusikitisha tunamaliza Mkutano wa 10, ni miezi kadhaa hapo imepita, lakini ukiangalia bado changamoto hizi zinawakumba wananchi wetu walio kule chini, ni wapigakura wetu.

Mheshimiwa Naibu Spika, hili ni jambo la wazi lisiloweza kufichika, lazima tuwe makini katika utendaji wa kazi zetu hususan kwenye sheria. Kwa mfano mmoja ambao nitautumia, katika dosari hizi ambazo zimewasilishwa hapa leo, dosari nyingi zinatoka Ofisi ya Rais, TAMISEMI, kitu ambacho Ofisi ya Rais, TAMISEMI ndiyo wanaogusa wananchi wetu katika majukumu ya kila siku. Hakuna siku itapita mwananchi asiweze kuigusa Ofisi ya TAMISEMI. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, leo hii Ofisi hii ya TAMISEMI ndiyo hiyo ambayo ina mkanganyiko mkubwa na mlundikano wa sheria hizi ambazo dosari hawajataka kuzifanyia kazi. Mfano mmoja niutumie, Sheria Ndogo ya Afya ya Usafi wa Mazingira ya Halmashauri ya Igunga, Tangazo la sheria lilikuwa Na. 555 ndani ya Mkutano wa Nane wa Bunge. Kifungu cha 14(3) kinaeleza; “Iwapo abiria atatupa taka nje ya chombo cha usafiri, kosa litachukuliwa limetendwa na mmiliki wa gari, dereva ama kondakta wake.”

Mheshimiwa Naibu Spika, marekebisho yakatakiwa ibadilishwe na kuwa hivi; “Marekebisho yafanyike katika sheria ndogo hii ili kuhakikisha mkosaji anatumikia adhabu kutokana na kosa alilotenda.” Azimio tayari hapa limeshaweka wazi. Sasa sijui Wizara ni kitu gani ambacho ilikuwa inakihitaji zaidi. Si Azimio limeshasema kwamba tuondoe mmiliki wa gari, dereva na kondakta, tumlete mtenda kosa awajibike kutumikia kosa lake. Ni nini changamoto? Kila kitu kimeshafafanuliwa tayari. Ndiyo pale pale tunarudi tunasema labda ni kwa sababu imeitwa Sheria Ndogo, lakini si inatumika kama sheria? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, changamoto nyingine kubwa zaidi ambayo naiona ni kwamba, bado Tanzania tunatunga sheria kwa kuangalia hapa tu. Hatutungi sheria zitakazoangalia mwaka 2025, 2026 mpaka 2030. Kwa sababu, kama ingekuwa tukitunga sheria zetu tunaangalia kitu kinachokuja mbeleni, huu mkanganyiko wa marekebisho ya Sheria Ndogo ya kila wakati, tungepunguza gap kubwa sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ushauri wangu kwa Mwanasheria Mkuu wa Serikali, Mwenyekiti kampongeza na anayo kila haki ya kupongezwa kwa ajili ya utendaji wake wa kazi. Mimi sijawahi kuwasiliana naye, sijawahi kumtafuta, lakini mchangiaji mwenzangu mmoja hapa alisema kwamba, hata ukimtafuta muda wowote ule anakuwa yupo tayari kwa ushirikiano. Ni sawa, lakini twende tukatunge sheria ambazo zitatupunguzia gap la Sheria Ndogo. Hizi Sheria Ndogo na Kanuni tuzipunguze kwa kutunga sheria zinazoendana na muda.

Mheshimiwa Naibu Spika, naomba tuzipe gap sheria zetu ili isiwe kila siku, kila Bunge litakalofuata tuna Sheria Ndogo. Kila siku idadi ya Sheria Ndogo inaongezeka. Nina uhakika hata kama hizi ambazo zinafanyiwa kazi ziko nyingi huku nyuma, kila siku tutaendelea kupitia sheria? Ni wakati wetu sasa, twende tukatunge sheria zitakazoendana na Tanzania ya baadaye.

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya hilo, naenda kwenye Wizara ya Madini.

Mheshimiwa Naibu Spika, Wizara ya Madini nayo wana jukumu kubwa sana katika nchi yetu, mapato makubwa asilimia kubwa yanatokana na Wizara ya Madini, lakini nao sheria tatu ambazo bado hazijafanyiwa kazi na ukiangalia hakuna sababu ya msingi ya kutokufanyiwa kazi sheria hizo. Mfano, kifungu cha 15 kimeweka sharti la muuzaji ama mchimbaji anapotafuta leseni. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, samahani, Wizara ya Madini, Kanuni ya 6(2) inamtaka mtu yeyote mwenye leseni ya uchimbaji madini atoe notice ndani ya siku 90, tangu tarehe ya kutangazwa kwa Kanuni hizi ili hatua nyingine zichukuliwe, ili kuipa nafasi Wizara iweze kutangaza katika Serikali na kuhakikisha Serikali inapata hisa katika mgao huo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hebu tuangalie hapa, hii imewekwa kwamba ndani ya siku 90 lakini baadaye kwenye azimio ikasema hapa kikubwa kinachotakiwa ni kitu kidogo tu, sawa! Wameweka ndani ya siku 90 lakini nini azimio lilishauri? Je, kama hizo siku 90 hakufanya hivyo? Itatakiwa kwamba Kanuni ifanyiwe marekebisho kwa kuongeza kifungu kitakachoonesha adhabu kwa kushindwa kutoa notice ndani ya siku hizo 90, jamani mambo yapo wazi. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, inarekebishwa sheria, inatangazwa, Bunge linaanza kuleta maazimio, kwa nini Wizara isitimize wajibu wao?
Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana na naunga mkono Azimio la Kamati. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana. Awali ya yote, namshukuru Mwenyezi Mungu kwa kunijalia zawadi ya uhai na uzima na pumzi yake nikaweza kusimama katika Bunge hili Tukufu leo hii. Pia nakushukuru wewe kwa kunizawadi nafasi ya pili katika kuchangia bajeti kuu ya Serikali kwa siku hii ya leo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kabla ya yote nakumbuka katika kumbukumbu zangu nilivyokuwa nikichangia mchango mwaka 2021 nilimwambia kaka yangu Mheshimiwa Dkt. Mwigulu sitampongeza mpaka pale atakaporudi tena ili nione mpango ule tulioupanga 2021/2022 umefikia wapi?

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa ruhusa yako, naomba niondoe ahadi yangu kwa kumpongeza kaka yangu Mheshimiwa Dkt. Mwigulu kwa ule mpango uliopita, kwani umezidi ile asilimia 70 niliyosema. Hongera sana pamoja na wasaidizi wako wote. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niende moja kwa moja katika mpango huu na nianze kwa kuizungumzia asilimia kumi. Mpango huu ni mzuri sana na umekaa vizuri kuliko ule uliopita, lakini endapo tutaitoa asilimia tano kwenye asilimia kumi itakuwa tumeharibu, wala itakuwa hatujatengeneza ule mpango. Kwa sababu tunaweza kupunguza pale ambapo tayari tumekidhi haj ana hatuwezi kupunguza sehemu ambayo bado ina uhitaji. Katika asilimia kumi, bado tuna uhitaji mkubwa wa fedha. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niliamini pengine mpango wa mwaka huu tutakuwa na asilimia 20 badala ya asilimia kumi. Sasa tukisema asilimia kumi hii tuende tukaipunguze, Hapana. Naomba Mheshimiwa Waziri atafute namna kwenda kuwawezesha Wamachinga; tunawapenda na tunawajali pia, lakini siyo kwa kupunguziwa asilimia kumi. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, la pili niende kwenye elimu bila ada, niipongeze Serikali wamefanya jambo la maana sana, lakini bado kama hatukuendelea na utaratibu mzuri hii kuondoa ada tu haitosaidia kwa sababu utitiri wa michango ndiyo unaotuumiza wazazi na siyo ada. Endapo kwamba tutaweka vizuri michango yetu kwenye hii elimu ya juu kuanzia darasa la kwanza mpaka kidato cha sita basi tutakwenda vizuri huku tukiwa tumeshaondoa hii ada, lakini tukiendelea na mfumo huu huu wa michango mfululizo bado tutaendelea kusikia vilio vya wazazi.
Mheshimiwa Naibu Spika, moja kwa moja kwa vile mimi ni Balozi wa Mazingira niende kwenye mazingira na nitaizungumzia hewa ya ukaa. Duniani sasa hivi kilio kikubwa kwenye uharibifu wa mazingira ni hewa ya ukaa na nikiangalia katika bajeti ya mazingira bado ni ndogo sana kuweza kuhimili hii hali. Sasa ushauri wangu kwa Serikali hapa, hewa ya ukaa inasababishwa sana na viwanda vyetu, ifikie muda tupate fungu moja kwa moja katika hivi viwanda viingie kwenye Mfuko wa Mazingira ili kuweza kuikabili hii hali fedha iliyopangiwa mazingira ni ndogo sana hatuwezi, mazingira tuna kampeni ya upandaji wa miti kwa kuweza kulihimili suala hili la mabadiliko ya tabia nchi.

Mheshimiwa Naibu Spika, tuna upungufu kwenye kingo za bahari, bado bahari inaendelea kula ardhi zetu, kingo ambazo zimejengwa bado ni chache, tukiliingiza na hili la hewa ya ukaa bado fedha ni chache mno, hebu tujitahidi, hata kama ni kuja na sheria viwanda viweze kutoa fungu moja kwa moja. Nasema hivi kwa sababu sisi tumetembelea viwanda vingi, mimi nipo kwenye Kamati ya Uwekezaji, Viwanda na Mazingira, sijaona sehemu ambayo kiwanda kimepangiwa fungu linaloingia moja kwa moja kwenye mazingira. Wachafuzi wakuu kwenye mazingira, hawa watu wa viwanda wanahusika moja kwa moja.

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya hapo nilizungumzie suala la mwani. Nalizungumzia suala la mwani nikiwa ni mdau mmojawapo wa mwani kwa sababu katika Jimbo langu asilimia 90 wanategemea kipato kupitia mwani. Hata hivyo, wafanyabiashara wa mwani ndiyo wanaofaidika kuliko wakulima wa mwani. Mkulima hafaidiki na chochote, nataka nikupe hesabu ndogo ambayo nimeipata kutoka kwa wakulima wangu wa mwani. Shamba moja la mwani linatumia kamba vipande 200. Ukipiga hesabu kipande kimoja cha kamba ni Sh.2,000 x 200 = 400,000, hii ni kamba tu. Katika kilimo cha mwani tunategemea pia vipande vya miti, kule kwetu tunaita pegi, lakini Naibu wa Fedha anaweza kunisaidia hata vipigi tunavitumia, ni msemo sahihi kwa kule kwetu, umeshanifahamu? Korija moja ya hivyo vipande ni Sh.10,000. Ili shamba likamilike katika standard yake linahitaji korija tano za vipande ambapo ni sawa na Sh.50,000, ambapo ukijumlisha na ile Sh.400,000 inakuwa Sh.450,000.

Mheshimiwa Naibu Spika, twende sasa katika uvunaji, tuangalie huyu mwananchi anafaidika na nini? Hafaidiki na chochote kile kwa sababu kama mwani utastawi vizuri shamba moja unavuna kilo 230 tu, kilo moja ya mwani mkavu ni Sh.700, kitu ambacho mwani mkavu kilo moja ni saw ana mwani mbichi kilo nne. Kwa hiyo mwani mkavu kilo moja ni mwani mbichi kilo nne ambao ni Sh.700. Hebu piga hili mara 230 ya mwani mbichi atapata kilo ngapi? Nilivyofanya nilipata 57.5, nikizidisha mara Sh.700 anapata Sh.40,250, hapo alishatumia Sh.450,000. Jamani bado ni kilio kikubwa sana!

Mheshimiwa Naibu Spika, hili nalisema kwa huzuni, Serikali tuingilie kati, twende tukatafute masoko, tutafute wawekezaji na bado mwani huu hauliwi katika kiwango standard, wakulima wetu hawana elimu ya hili zao. Nchi nyingi zimefaidika kutokana na mwani, kwa nini Tanzania tushindwe? Kama tunatafuta vyanzo vya mapato hiki ni kimojawapo. Kama tutaliboresha hili zao likaingia kwenye zao la Taifa kama ilivyo karafuu kule Zanzibar, basi ndivyo itakavyokuwa mwani.

Mheshimiwa Naibu Spika, ushauri wangu kwa Serikali bado tuliingilie kati hili zao. Nashukuru Wizara ya Mazingira kupitia Mfuko wa Mazingira, Mheshimiwa Jafo anafahamu, walitujengea kaushio moja la mwani kule Makangale, lakini bado tuna uhitaji sana kwa sababu niwaambie mwani ni chakula, unatumika kama mbogamboga kama zilivyo mbogamboga nyingine, mwani unaweza kutengeneza juice, tena una juice nzuri sana, kama jana Mheshimiwa Omar alisema leo niwaweke wazi kila alichokimaanisha ukinywa juice ya mwani ni sawa na umekunywa juice ya tende. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo twende tukawekeze kwenye mwani bado tuna mahitaji sana kwenye mwani. Tukiwawezesha wakulima wa mwani, basi tutapiga hatua sana.

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya kusema hayo, ahsante sana. (Makofi)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante kwa kunipatia nafasi niweze kusema neno katika hoja hii iliyoko mezani. Kwanza nimpongeze Mheshimiwa Waziri na Naibu Waziri kwa kadri wanavyofanya kazi, lakini uongozi mzima wa Wizara hii ikiwemo Makatibu Wakuu na Naibu Makatibu Wakuu. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, nina shida mbili au tatu katika Wizara hii, mojawapo, ni mara nyingi sana huwa nasimama hapa na Mheshimiwa Naibu Waziri ni shahidi, nikiulizia either vituo vya polisi ama majengo ya askari wetu Mkoa wa Kaskazini Pemba. Kwa asilimia kubwa kila atakayesimama hapa kuchangia basi hoja kubwa itakuwa ni vituo vya polisi, majengo ya makazi, askari wetu hali haziridhishi. Mkoa wa Kaskazini Pemba tuna vituo vitatu vya polisi, kituo kimoja kinabeba Makao Makuu ya Jeshi la Polisi, Mkoa wa Kaskazini Pemba, kituo kiko Wete pale. Hali ya lile jengo ni mbaya hairidhishi na mara zote tukisimama hapa kuuliza unaambiwa tunafuatilia tunasubiri fedha.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, fedha ndio kama hizi hakuna fedha nyingine itakayokuja ikawa mahususi, hebu tunakuomba na sisi Mkoa wa Kaskazini tuone, tena tuone kwa jicho la huruma. Kwa mfano, kuna nyumba inayokaliwa na familia karibia 12 na zaidi ya Jeshi la Polisi. Askari Polisi hawa wanakaa katika mazingira magumu. Jengo ni bovu ninavyokwambia kipindi hiki cha mvua ni kama chujio, bora ukakae kwenye mwembe kama ile nyumba wanayoishi. Hili ni Jengo linaitwa Like Kilimanjaro liko karibu Uzunguni kule Wete Pemba, hili jengo haliridhishi, hali ni mbaya mno. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hapo hapo ukija kwenye utendaji wa Jeshi la Polisi, tukija kwenye usafiri wa magari, Mkoa wa Kaskazini pale Makao Makuu kuna gari moja tu la OCD, gari moja la OCD, hebu niambie Mheshimiwa Waziri gari hili moja litafanya kazi vipi, kule mhalifu ameshaiba, huku huyu ameshalawitiwa, gari hilo moja litafanya kazi vipi. Nimwombe Mheshimiwa Waziri katika haya magari ambayo nimesikia hapa akiyataja, hebu na siye atuangalie kwa jicho la huruma, atupatie angalau gari moja watuongezee angalau gari moja tuwe na mawili. Badala ya gari moja, hakuna hata pikipiki moja inayofanya kazi. Angalau hata ikitokea emergency ukaambiwa askari yule atafika kwa pikipiki, hakuna. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya hapo niingie katika usalama barabarani. Mheshimiwa aliyenitangulia amezungumzia sana bodaboda. Bodaboda ni vijana wetu, tunawapenda sana na sisi wengi hapa, mtu anakujia Mheshimiwa naomba unipatie bodaboda ili nijiwezeshe kimaisha sawa, lakini sasa imekuwa ni changamoto kubwa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niwaambie, wenzetu Rwanda walipoanzisha bodaboda walikuja kujifunza kwetu Tanzania, twende Rwanda tukaangalie, bodaboda anavaa helmet pamoja na abiria wake, bodaboda anavaa uniform pamoja na abiria wake wana kile kikoti cha blue, bodaboda hazidishi abiria zaidi ya abiria wake mmoja, bodaboda anasimama kwenye mataa mpaka taa imruhusu, sisi tunashindwa wapi? Wapi sisi tunashindwa? Kama wale walikuja kusoma kwetu wakaenda kuboresha kule kwao sisi tuliosomesha kipi tunashindwa? (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunapoteza vijana wengi, juzi hapa tulisikia kati ya watu wengi ambao wanahatarisha maisha yao wanakuwa katika hali ngumu kule MOI wodini ni bodaboda. Hawa hawana bima, asilimia kubwa hawana bima na ukizingatia hao hao bodaboda asilimia kubwa hawana leseni. Niwaulize watu wa usalama barabarani wanafanya kazi gani? Ni sheria gani inayomruhusu mtu aendeshe chombo barabarani akiwa hana leseni? Hii sheria tumeitoa wapi? Namwomba Mheshimiwa Waziri, hiki Kitengo cha Usalama Barabarani hebu kiangaliwe sana bado kuna mapungufu makubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kutokana na muda nataka nilisemee kidogo suala la kitambulisho cha Taifa pale migration.

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mariam, bahati mbaya muda wako umeisha.

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante. (Kicheko)

MHE. MARYAM OMAR SAID: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana kwa kunipa nafasi ili niweze kusema neno katika hoja iliyoko mezani ambayo ni hoja ya Kamati yangu, Kamati ya Sheria Ndogo.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza nianze kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa kunijalia nikaweza kusimama hapa muda huu. Nimpongeze Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mama yetu Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kazi nzuri anayoifanya katika kuhakikisha Taifa letu la Tanzania tupo pazuri. Pia nimpongeze Rais wa Zanzibar Mheshimiwa Dkt. Mwinyi kwa kazi nzuri pia anayoifanya katika kuhakikisha Zanzibar inasonga mbele na inapata maendeleo yanayofaa. Nimpongeze pia Spika wetu wa Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania pamoja nawe Naibu Spika na Wenyeviti wote kwa kazi nzuri wanazofanya kuhakikisha Kamati tunafanya kazi zetu ipasavyo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, sitokuwa msemaji sana kwa sababu wengi waliopita wameyazungumza mengi tu ambayo yanaonesha namna Kamati tulivyo makini katika kuhakikisha kanuni zinasimamiwa ipasavyo.

Mheshimiwa Naibu Spika, ninawaunga mkono moja kwa moja wanakamati wenzangu katika kuhakikisha kwamba kanuni hizi zinasimamiwa ipasavyo. Kwanza, ukizingatia hizi kanuni zinatungwa na kwenda kutumika moja kwa moja kabla ya kuja kwetu. Hapa ndipo mwananchi anapoanza kuumia na ni vizuri sana Wizara zikazingatia kwamba wanapokuja kwenye Kamati waje na watu wa halmashauri, wataalam wetu wa sheria wa halmashauri kwa sababu wao ndio wanaozitunga hizi sheria. Mara zote mtu akiwepo pale tukiwa tunajadili itatupa urahisi zaidi katika kuhakikisha haumii anayetumia hizi kanuni, anayezisimamia, wala haumii mwandishi wa hizi sheria. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, wengi hapa wamezungumza namna gani Halmashauri ya Mtwara, nami niungane moja kwa moja na wenzangu kupinga Sheria Namba 217 inayohusu Halmashauri ya Mtwara, inayohusu mpara samaki. Mwenzangu mmoja hapa, Mheshimiwa Mhata amesema, chombo cha uvuvi kina leseni, kinalipa kodi, mvuvi analipa kodi, pale kwenye mnada kuna ushuru unatolewa, leo jamani na mpara samaki? Tukienda hivi na kesho tutasema kuwa kila anayekula samaki atoe ushuru. Jambo hili si sawa. (Makofi)

Mheshimiwa Naaibu Spika, nilifikiria nikasema, kwa mfano hii sheria inakuja kule kwetu Zanzibar na ikaja moja kwa moja Kaskazini ambako ndiko Jimbo langu lilipo, kule wapara samaki wengi ni wazee na ukienda siku za wikiendi utakuta ni watoto wadogo walioona ngoja nikatafute pesa yangu ya kutumia shuleni Jumatatu, ndivyo tulivyozoea, kiasi ambacho hata wewe mnunuzi wa samaki ukishanunua ukimpa yule mtoto kupara, mwisho wa siku pengine umempa shilingi 500, akakwambia mimi nitakuparia kwa shilingi 200, unaona huruma unamwachia na ile 500 yote na hudai chenchi. Leo hii Serikali pale tukaweke mkono tudai tena ushuru? Hili si sawa na tuachane nalo, wala tusilijadili sana. Hii Sheria tuachane nayo kabisa na Halmashauri ya Mtwara wasione kwamba tunawaonea, hii ni hali halisi na uhalisia ulivyo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ninaamini sheria kama hizi ambazo hazijafika huku kwetu ziko nyingi na ziko huko zinatumika. Wizara na Mwanasheria Mkuu wa Serikali tuongeze umakini katika kuhakikisha kwamba tunazisimamia hizi sheria tukizingatia kwamba zinakwenda kutumika ndipo zinakuja kwetu.
Mheshimiwa Naibu Spika, wamesema mengi hapa kuhusu makosa ya kiuandishi. Hebu mathalani jamani kwenye makosa ya kiuandishi, sheria hii imeanza kutungwa na Halmashauri pale kwa mtu wa sheria, ikaenda kwa Mwanasheria Mkuu ikaenda kutungwa mpaka inafika kwenye Kamati, kosa la kiuandishi jamani? Tuwe makini katika kuhakikisha kwenye hizi sheria tutapunguza haya makosa kama si kumaliza kabisa. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, mimi sitaki niseme mengi kama nilivyotangulia kusema, wenzangu waliopita wameyazungumza mengi na mimi ni katika kukazia tu yale yaliyozungumzwa.

Mheshimiwa Naibu Spika, ninashukuru na ninaunga mkono hoja kwa asilimia mia moja. (Makofi)