MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana kw akunipa nafasi ya kuongea katika Bunge hili tukufu kwa mara ya kwanza. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nakushukuru pia kwa kunipa upendeleo wa muda wa dakika 10. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa kuwa ni mara ya kwanza kuongea, nianze kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa kutuneemesha na kuivusha nchi yetu katika kipindi cha misukosuko baada ya kupata msiba mkubwa ambao haujawahi kutokea katika historia ya nchi yetu. Na, nina uhakika Mwenyezi Mungu hatatutupa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, yamekuwepo majaribio ya kupitisha maneno na kutuchonganisha na wakati mwingine kudhalilisha watu na kutunga maneno ya uwongo ili nchi itikisike lakini nasema wameshindwa na wamelegea. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niwapongeze viongozi wetu wapya. Mheshimiwa Rais Samia Suluhu Hassan, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na Amiri Jeshi Mkuu na Dkt. Isdory Mpango Mheshimiwa Makamu wa Rais kwa kushika barabara usukani na hatamu za uongozi wa Taifa letu na kutuwekea mazingira ya matumaini huko tunakoelekea. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa kuwa ni Mbunge wa kuteuliwa na Mheshimiwa Rais, na ni upendeleo mkubwa kwa sababu ziko nafasi 10 tu za Kikatiba na hadi sasa tuko nane. Nimshukuru sana kwa kuniamini na nimuahidi kwamba sitamuangusha. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nikupongeze wewe kwa kuongoza Bunge letu kwa weledi na kwa umakini na hasa kwa siku hizi mbili tangu jana na leo wakati Bunge hili linajadili bajeti ya Sekta Muhimu kwa uhai wa Taifa letu, Sekta ya Kilimo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niwapongeze pia Wanasimba, Timu ya Taifa kwa kutufuta machozi angalau ya kurejesha mabao matatu kati ya manne. Niwape moyo haikuwa riziki. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, sasa nianze kuchangia, tangu jana kusema ukweli nimeandika mengi katika notebook yangu na mimi ni Mjumbe wa Kamati ya Kilimo inayoongozwa na mama shupavu Mheshimiwa Dkt. Christina Ishengoma. Naweza nikasema kwamba sina jipya la kuongea, mengi yamezungumzwa. Baadhi yapo kwenye hotuba ya Waziri, mengine yapo kwenye hotuba ya Kamati. Kwa hiyo, nitakachokifanya ni kufanya muhtasari wa yale ambayo nimeyaona yanajitokeza moja kwa moja yanayohitaji kufanyiwa kazi na kamati yetu lakini pia na Bunge lako. Wabunge wamezungumza kwa uhakika, kwa uchungu lakini wametoa mawazo mazuri sana ambayo yanaweza yakatusaidia. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa bahati nzuri au mbaya ninaweza nikasema kilimo chetu kimepata sifa tatu katika mjadala wa tangu jana. Sifa zote tatu ni mbaya, ya nne ndiyo nzuri tu. Sifa ya kwanza ni kwamba kilimo chetu kwa kweli tija yake ni duni. Uduni wa tija hiyo unaathiri uzalishaji wa mazao yote ya kilimo. Hiyo sio sifa nzuri na maoni ya Waheshimiwa Wabunge ni kwamba tubadilishe sifa hii mbaya kwa kuongeza tija na wote tunakubaliana kuhusu sifa hiyo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, sifa ya pili ambayo imesemwa nzuri sana na ni mbaya pia ni kwamba mazao mengi ya kilimo yanayozalishwa yanauzwa bila kuongezewa thamani. Sifa ya tatu mbaya, ni kwamba kilimo chetu hakijapata masoko ya uhakika na yenye manufaa kwa wakulima. Sifa moja nzuri iliyojitokeza ni kwamba Tanzania imejaaliwa kuwa na wakulima wenye huruma, wenye hisani na uungwana, wanazalisha kwa shida na kunyonywa lakini wameweza kuzalisha chakula cha kutosheleza nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo kilimo chetu kinatuweka katika hali ya kuwa na usalama wa chakula. Hii sio sifa ndogo, tunapo mahali pa kuanzia. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, sasa kama sifa hizi tatu ndizo tunazotaka kuzibadilisha yamesemwa mengi mapendekezo ya kufanya. Wengine wameelekeza mawazo yao katika uongezaji wa bajeti ya kilimo, nakubaliana nao. Wengine wanataka tubadilishe mbinu zetu katika maeneo ya umwagiliaji, masoko n.k.

Mheshimiwa Spika, bila shaka ni ya kwanza hiyo maana mimi ni form one humu. (Kicheko)

SPIKA: Bado dakika mbili.

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, ninachotaka kupendekeza ni kwamba Bunge lako la Kumi na Moja, limechangia sana kuleta mabadiliko makubwa katika Sekta ya Madini. Changamoto tuliyonayo kwa Bunge hili la Kumi na Mbili, ambalo nimepata bahati ya kuwa Mbunge, tujipe ajenda Bunge liweze kuwa na mchango wa uhakika wa kubadilisha Sekta ya Kilimo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Bunge la Kumi na Moja, katika historia litatambulika kwa kuleta mabadiliko makubwa sana ya kisera na kisheria kwenye Sekta ya Madini na tumeona matokeo yake. Hili la Kumi na Mbili, chini ya uongozi wako na ndani ya Serikali chini ya mama Samia tujipe jukumu la kubadili Sekta ya Kilimo ili sifa hizi mbaya za tija duni, za ukosefu wa masoko na kutoyaongezea thamani mazao yetu ya kilomo zibadilike ili tufanane na Sekta zingine zinazobadilika haraka kama vile miundombinu, mawasiliano n.k. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, nakuomba ama unaweza ukaelekeza Kamati yetu au kwa busara yako kufikiria namna ya kufanya kujibu maswali matatu yafuatayo. La kwanza, tunajifunza nini kutokana na mafanikio tuliyoyapata katika Sekta ya Kilimo lakini na makosa tuliyofanya katika Sekta ya Kilimo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, yako mabadiliko huku nyuma yamefanywa. Tume ya Ardhi ilifanya kazi kubwa ikatusaidia kuweka msingi wa kusimamia ardhi yetu. Tume ya Umwagiliaji Awamu ya Tatu, hata Tume ya Ushirika Awamu ya Nne na Sera zingine. Tusikimbie kufanya mabadiliko bila kujiridhisha kwa kufanya tathmini, wapi tumefanikiwa na wapi tumefanya makosa? (Makofi)

Mheshimiwa Spika, suala la pili la kuzingatia, Bunge hili la Kumi na Mbili linaweza kutoa mchango gani mpya katika kuchochea mapinduzi ya kilimo. Suala la tatu, tuweze kujibu hoja kwa nini mabadiliko makubwa yaliyotokea nchini katika sekta za miundombinu, fedha, sayansi na teknolojia, ongezeko la watu, elimu, mawasiliano, havichochei ukuaji wa kilimo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, baada ya kusema hayo, naomba kuunga mkono hoja. Ahsanteni sana. (Makofi)

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana kwa nafasi hii. Nitakuwa na maneno machache ya utangulizi mafupi tu. La kwanza, mjadala wa tangu jana tunaouhitimisha sasa, umekuwa wa kusisimua. Nimepata wakati mgumu sana kujiandaa kuchangia. Mheshimiwa Prof. Mkenda, aliponikuta hapa akawa anasema, wewe unaandika thesis ya Ph.D! Maana yake tangu asubuhi aliona ninajiandaa ninaandika. Nilikuwa ninaandika ninafuta kadri wachangiaji wanavyoendelea kuchangia. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hii ni kiashiria cha nini? Ni kiashiria cha kwamba Serikali ya Chama Cha Mapinduzi, inayoongozwa na Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, imethubutu kufanya mabadiliko ambayo sasa katika mjadala wetu baadhi yetu tumepata hofu, baadhi yetu tuna matarajio makubwa, baadhi yetu tuna wasiwasi na baadhi yetu tuna matumaini makubwa kwamba nchi yetu sasa inaelekea pazuri. Hiyo ndio hoja yangu ya kwanza. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, ya pili, nitumie muda mfupi kuwakumbuka na kuwaenzi viongozi wetu wawili, Hayati Mwalimu, Julius Kambarage Nyerere na Hayati Ali Hassan Mwinyi, kwa kuweka msingi mzuri sana na imara wa elimu hii tunayotaka kuiboresha. Sitaki kurejea mchango wa Mheshimiwa Prof. Kabudi na Mheshimiwa Prof. Muhongo, mimi ni Mwanataaluma na taaluma ni kama jeshi; Profesa ni kama General, kwa hiyo, unatii tu, lakini unatakiwa kudadisi pia na kukosoa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, imewekea hoja mezani hapa kwamba, tumetoka mbali na tumepata mafanikio makubwa, lakini hapa tulipo haparidhishi, lakini siyo pabaya na kwamba, tunapoelekea ni parefu zaidi, pengine ni pagumu zaidi. Kwa hiyo, Serikali isichoke kusikiliza maoni na michango ya Watanzania wakiwemo Waheshimiwa Wabunge. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Baba wa Taifa alitangaza vita na akasema maadui tunaopambana nao ni watatu; ujinga, maradhi na umaskini, na akaongeza kwamba, nchi yetu bado watu wake ni maskini na ili kuwakomboa watu hao maskini ni muhimu kuwapa watoto wao elimu kama nyenzo ya ukombozi. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Hayati Ali Hassan Mwinyi, Mungu amrehemu akasema maneno haya haya, lakini kwa namna tofauti, ninamnukuu, alisema hivi: “Umaskini na uchafuzi wa mazingira ni watoto mapacha na mama yao ni ujinga.” Kwa hiyo, sasa hivi tunajadili namna ya kutokomeza ujinga unaozaa umaskini na pia unaosababisha matatizo mengi sana kama maradhi na uchafuzi wa mazingira. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimejaribu kutumia maneno haya ya utangulizi kwa kirefu kidogo, kwa sababu wachangiaji wa tangu jana na leo kwa kweli ni kama wamenifilisi. Hata hivyo, naomba nichangie maeneo mawili. Jana ulituongoza hapa kwamba, kwa sababu hii ni Wizara ya Elimu na tunatumia Kiswahili, basi tutumie Kiswahili fasaha. Nitakuomba uniuwie radhi nikichemka, lakini nitajitahidi.

Mheshimiwa Spika, jirani yangu hayupo hapa, lakini jana alizua mjadala mzuri sana kuhusu Internationalization na akaitafsiri kwamba ni umataifishaji wa elimu yetu. Mheshimiwa Prof. Kabudi, akaongeza akasema, umataifashaji wa elimu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mimi nilikuwa Mkurugenzi Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, tulikuwa tunatumia umataifishaji na katika lugha neno likitumika mara nyingi hata kama lina ukakasi linakubalika. Tumetumia neno makinikia, limepita tu, kwa sababu ya namna lilivyotumika kuchakachua na mambo mengine kama hayo. Sasa hoja ni hii, tunataka vyuo vyetu vikuu viwe na hadhi ya kimataifa, vitambuliwe kimataifa Mtaala mpya ni moja ya nyenzo ya kuelekea huko. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, ninashauri kwamba ili tuelekee huko itabidi Bunge hili liishauri Serikali ilete marekebisho ya Sheria ya Utumishi wa Umma, hasa maeneo ya usimamizi wa rasilimali katika taasisi nyeti na za kimkakati kama Vyuo Vikuu vya Umma. Sheria hiyo ikibadilishwa itavipa uwezo na mamlaka chini ya uongozi wa Serikali kuajiri, kufanya tathmini ya utendaji wa Watumishi wake na hasa Wahadhiri kupandisha vyeo, kusimamia nidhamu pamoja na kupima utendaji. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hali ilivyo sasa hivi, kwa sheria tuliyonayo na utaratibu tulionao, vyuo vyetu ni kama Idara za Serikali. Siyo taasisi nyeti na za kimkakati zenye mazingira maalum na mahitaji maalum na nitatoa mfano. Nilipotoka Chuo Kikuu mwaka 2018, nilimwacha mwenzangu amepandishwa cheo kutoka Mhadhiri kuwa Mhadhiri Mwandamizi, nilitoka akiwa amepewa barua na chuo kilichomtambua, kwa sababu unapanda cheo kama Mhadhiri kwa kigezo cha machapisho pamoja na uzoefu wa miaka mitatu. Alikidhi hicho kigezo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Chuo Kikuu kikampa barua ya kutambua cheo chake, kikapeleka Utumishi kwa ajili ya kibali. Kibali chake kilitoka mwaka 2021 baada ya miaka mitatu. Baada ya miaka mitatu! Huku kakaa miaka mitatu kupata cheo hicho kwa vigezo na mwongozo wa chuo, lakini kibali cha kutambua cheo hicho kikatoka baada ya miaka mitatu. Kwa hiyo, akapata mshahara wa cheo alichokipata baada ya miaka mitatu na akakaa miaka mitatu analipwa mshahara wa cheo cha zamani. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, wakati utumishi wanatoa kibali mwaka 2021, alikuwa pia ametimiza vigezo kupanda nafasi ya kuwa Profesa Mshiriki. Kwa hiyo, kibali kinakuja wakati yeye amepanda vyeo hivi viwili, na ndipo alipoanza kupata mshahara huo. Tangu 2021, mpaka leo ninapozungumza, kibali cha kutambua Uprofesa wake Mshiriki, hakijatoka. Hii maana yake nini? Tunataka vyuo vyetu viwe vya kimataifa kweli? (Makofi)

Mheshimiwa Spika, takwimu hapo zinatueleza kwamba tuna uhaba wa Maprofesa na Maprofesa Washiriki. Ukienda kwenye mfumo wa utumishi, huyu Profesa Mshiriki anatambuliwa kama Mhadhiri Mwandamizi. Kwa hiyo, data ya Mheshimiwa Prof. Ndakidemi sijui ulikuwa unasoma ya utumishi au ya vyuoni? Alikuwa anasoma ya vyuoni, hili ni tatizo kubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwanza inavunja moyo kwa sababu, kuchapisha ni kazi ngumu sana, ni ghali, na wakati mwingine gharama hizo zinatoka mfukoni mwa anayechapisha kwa sababu ya uhaba wa rasilimali, lakini sherehe kubwa katika vyuo vikuu ni mtu anapopanda nafasi baada ya kuchapisha. Kimataifa tunatambuliwa kwa kuwa na machapisho yenye hadhi. Hii inatakiwa ibadilishwe, kama kweli shinikizo lililopo la kuvifanya vyuo vyetu viwe vya kimataifa litashughulikiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, yapo matatizo ndani ya vyuo, lakini hata wakiyarekebisha, vipo vikwazo ndani ya utumishi. Mimi nina taarifa (nina wasiwasi na muda) kwamba, Msajili wa Hazina ameshatoa Waraka Namba Moja tangu mwaka jana 2023 Mwezi wa Nane, akijaribu kuainisha alichokiita mashirika na taasisi nyeti zinazohitaji uhuru wa kuendesha na kujiendesha na hasa uhuru wa kusimamia rasilimali watu. Huu waraka hautekelezeki mpaka Sheria ya Utumishi wa Umma ibadilishwe. (Makofi)

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, nakuomba sekunde chache.

Mheshimiwa Spika, suala la mwisho nataka kukizungumzia Chuo Kikuu cha Dar es Salaam. Chuo hiki kwa kweli naweza kukiita ni fahari ya Tanzania. Pamoja na matatizo mengi, Mheshimiwa Spika huruhusiwi kupiga makofi, lakini naona tabasamu linaashiria hivyo. Hapo ninajaribu kukuhonga uniongezee muda kidogo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Chuo Kikuu cha Dar es Salaam ndiyo kimezaa Chuo Kikuu cha Sokoine, kimezaa Chuo Kikuu cha Ardhi, kimezaa Chuo Kikuu cha Muhimbili, kinavilea Vyuo Vikuu Vishiriki vya DUCE na MUCE, lakini ndiyo roho ya vyuo vikuu vyote vya binafsi. Chuo hiki pia kimesaidia kuanzishwa kwa Chuo Kikuu kikubwa sana hapa nchini, cha Dodoma. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hiki chuo kwa sasa ninavyoongea kina Shahada za Uzamivu (Ph.D) 1,000 na ukishafikia idadi hii kimataifa wewe unapewa hadhi ya Chuo cha Kitafiti (Research University). Pia, kwa mwaka chuo hiki kinazalisha Shahada za Uzamivu 100 kwa wastani. Sasa sitaki kuzungumza juu ya mazao ya chuo hiki kwa sababu, nitaonekana pengine ninatia chumvi, lakini aliyekalia kiti anatambuliwa kimataifa na ni zao la Chuo Kikuu cha Dar es Salaam. (Makofi)

SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, sasa alikuwa ameomba dakika moja.

MHE. BALOZI. DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, ahsante sana.

Mheshimiwa Spika, ukimtaja Mheshimiwa Prof. Muhongo hapa tunamtambua kama Mbunge, lakini ni mtafiti, ni Profesa mwenye heshima kimataifa. Mheshimiwa Rais Yoweri Museveni wa Uganda ni zao la Chuo Kikuu cha Dar es Salaam. Hayati, John Garang wa Sudani ni zao la Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, Hayati Rais Magufuli ni zao la Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, Hayati Maalim Seif ni zao la Chuo Kikuu cha Dar es Salaam na ni mmoja wa wanafunzi kutoka Idara niliyokuwa mimi ya siasa aliyefanya vizuri na rekodi yake iko hapo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nadhani nitakuwa nakuvunjia heshima ulivyonivumilia. Nakushukuru na ninaomba kuunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa hotuba yake iliyogusa maeneo yote muhimu kuhusu mwelekeo wa maendeleo ya nchi yetu kisiasa, kiuchumi, kijamii na kiutamaduni. Kwa ufupi, utekelezaji wa Ilani ya Uchaguzi ya CCM, kama inavyooneshwa katika hotuba ya Mheshimiwa Waziri Mkuu, unaendelea vizuri sana ingawa kumezuka vikwazo ambavyo havikutarajiwa hususan mlipuko wa virusi vya corona, uhaba wa mvua na vita huko Ulaya Mashariki.

Mheshimiwa Spika, mchango wangu utajikita kwenye eneo la hali ya uchumi nchini. Kuhusu hali ya uchumi, naishauri Serikali kuwalinda na kuwawezesha wazalishaji wadogo hasa katika sekta za viwanda, kilimo, mifugo na uvuvi. Ulinzi wa kisera na kisheria kwa wazalishaji wadogo ujikite zaidi kwenye maeneo ya ulinzi wa masoko dhidi ya walanguzi na wanyonyaji, ulinzi wa kazi za ubunifu na teknolojia na ulinzi wa rasilimali za ardhi na ikolojia zinazotumiwa na wazalishaji wadogo.

Aidha, wazalishaji wadogo wanahitaji pia kuwezeshwa na Serikali hasa kwenye masuala ya upatikanaji wa mitaji ya gharama nafuu, utafiti na mafunzo, upatikanaji wa pembejeo na ujenzi wa miundombinu ya uhifadhi wa mazao, usafirishaji, nishati na umwagiliaji.

Mheshimiwa Spika, hali ya kiuchumi kwa wazalisaji wadogo inaweza kudorora zaidi pengine kwa muda mrefu kutokana na athari za UVIKO-19, mabadiliko ya hali ya hewa na mfumuko wa bei ya mafuta duniani. Kwa muktadha huu, Serikali inatakiwa kufanya tathmini ya haraka ili kuweza kuchukua hatua za muda mfupi na mrefu za kulinda na kuwezesha sekta ya wazalishaji wadogo kulingana na mazingira yaliyopo sasa. Kwa kuwa sekta ya wazalishaji wadogo ndiyo mhimili wa uchumi wa nchi yetu hasa katika nyanja za ajira, usalama wa chakula, kodi na tozo na kwa kuwa kuna changamoto mpya zilizozuka ghafla katika sekta hii, ipo haja kwa Serikali kuchukua hatua za haraka kuilinda na kuiwezesha sekta ya wazalishaji wadogo kwa maslahi ya taifa.

Mheshimiwa Spika, kwa mchango huu naomba kuunga mkono hoja.

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana. Kwa sababu ya ufinyu wa muda nianze kwa kuunga mkono mapendekezo yote na taarifa nzima ya Kamati ya Kilimo, Mifugo, Uvuvi na Maji ambayo mimi ni Mjumbe. Nitakayoyazungumza yameshajadiliwa kwenye Kamati na baadhi ya Wajumbe kazi yangu itakuwa ni kuweka msisitizo.

Mheshimiwa Spika, la kwanza, mwaka jana tulikuwa na matatizo makubwa mawili kama Taifa, ukame na mfumko wa bei hasa za vyakula. Kwa hiyo nitagusia kidogo kwenye eneo la ukame kwa Sekta ya Maji lakini mchango wangu kwa sehemu kubwa utagusa Sekta za Uzalishaji, kwa maana ya kilimo, mifugo na uvuvi.

Mheshimiwa Spika, nianze kwa kuipongeza Serikali na hasa Wizara ya Maji na Shirika letu la DAWASA kwa namna walivyoshughulikia tatizo kubwa la uhaba wa maji hasa katika Jiji la Dar es Salaam. Tatizo hilo limetupa mafunzo mengi kwamba uwezo wa Serikali kukabiliana na majanga ni mkubwa na kama Serikali inamiliki vyombo vya kufanya kazi hiyo inakuwa salama zaidi na hapa tujifunze kwamba, mawazo ya kubinafsisha huduma za maji hayafai katika nchi maskini kama ya kwetu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kama tatizo lile lingetokea wakati watoa huduma ya maji wangekuwa ni Sekta Binafsi tungetafutana, lakini uratibu, ufuatiliaji na juhudi na hatua za haraka ziliwezekana kwa sababu jambo hilo lilishughulikiwa mia kwa mia na Serikali. Kwa hiyo tujifunze kwamba katika maeneo nyeti ya huduma za kiuchumi na za kijamii, vyombo vya Kiserikali ni muhimu sana. Hilo ni funzo pia kwenye eneo la nishati na umuhimu wa kuimarisha Shirika letu la TANESCO na mashirika mengine ambayo yanaweza yakatusaidia wakati nchi inapoingia kwenye mtikisiko wa dharura usiotarajiwa.

Mheshimiwa Spika, funzo la pili ni kwamba, DAWASA walibaini kwamba kama matatizo ya maji kwa Ruvu Juu ni makubwa na Ruvu Chini ina nafuu, wanaweza wakaunganisha mifumo ilhali ikiwa mbaya Ruvu Juu, Ruvu Chini iweze kusaidia, maana yake nini? Maana yake kuna haja ya kufikiria kuwa na mfumo ambao unafananafanana na Gridi ya Maji ya Taifa. Kwa sababu vyanzo vyetu vimetawanyika, kuna maeneo yenye ziada na kuna maeneo yenye uhaba. Kwa hiyo miundombinu yetu ikizingatia namna ya kusaidiana kwenye maeneo ya ziada na uhaba, tunaweza tukawa na mpango mzuri sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimalizie dakika zangu tatu zilizobakia kwenye eneo la uzalishaji. Nitasema kwa ufupi tu kwamba, njaa inadhalilisha heshima na uhuru wa nchi na njaa inatweza utu wa binadamu. Kwa hiyo tatizo la mfumko wa bei za vyakula ni tatizo ambalo tutake tusitake lazima tuongeze kiwango cha ubunifu kukabiliana nalo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, Mwenyezi Mungu ametuwezesha kama binadamu hakuna ukomo wa ubunifu. Wananchi wanakabiliana na tatizo hili, nilikuwa nazungumza na baadhi yao, mmoja anasema wamepanga milo kwa kupiga pasi. Kwa maana ya kwamba staftahi ya asubuhi na chakula cha mchana vinaunganishwa kwenye majira ya saa 5.00 na saa 6.00 mchana halafu na mlo wa usiku unaunganishwa kati ya majira ya saa 11.00 na saa 12.00 jioni, hawasubiri kujadili mambo ya Ukraine na tabianchi na kadhalika wameanza kuchukua hatua.

Mheshimiwa Spika, mwingine ananiambia pesa aliyokuwa anaitumia kunua unga ni ileile na chanzo cha mapato yake hakijaongezeka, lakini bei ya unga imeongezeka kwa hiyo unga aliokuwa anaununua kwa pesa ileile kusonga ugali, ameamua kukoroga uji. Sasa kama wananchi wanakabiliana na hali hiyo na nchi inaenda, miradi ya maendeleo inaendelea haijasimama. Kwa nini Serikali isipanue wigo wa kufikiri na ubunifu kukabiliana na tatizo hili? (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimalizie kwa kuacha maswali machache kuongezea ulipotuongoza, je, ruzuku ya mbolea na mafuta na mbegu imepunguza makali kiasi gani ya mfumko wa bei ya vyakula? Je, kutokuwa na lockdown kumepunguza kiasi gani makali ya mfumko wa bei za vyakula? Je, udhibiti wa kuuza vyakula nje ukiwepo unamnufaisha nani na pia vyakula vikiuzwa nje kwa uwazi hiyo ruksa inamnufaisha nani? (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mwisho, uwekaji wa mazingira ya wananchi wanaozalisha chakula na hapa nikisema chakula namaanisha wavuvi, wafugaji na wakulima. Nadhani tuna kazi ya ziada ya kuboresha mazingira ya wananchi wa aina hii. Kwa nini tumeshindwa kudhibiti lumbesa? Lile tamko la Serikali la kuruhusu mwananchi asafirishe vyakula kwenda sokoni bila kusumbuliwa ili mradi havizidi uzito wa tani moja lipo au halipo?

SPIKA: Sekunde thelathini, malizia.

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Spika, la mwisho hilo, je, haki ya ardhi ya wakulima na wafugaji imelindwa kwa kiasi gani na wana uhakika kwa kiasi gani kuitumia ili kujilisha wao wenyewe na kulilisha Taifa?

Mheshimiwa Spika, ahsante sana. (Makofi)

MHE. BALOZI DKT. BASHIRU A. KAKURWA: Mheshimiwa Mwenyekiti, nimesoma hotuba ya bajeti ya TAMISEMI iliyowasilishwa na Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais - TAMISEMI, Mheshimiwa Bashungwa kwa umakini. Kwa kiasi kikubwa TAMISEMI imefanya kazi ya utekelezaji wa mpango wa bajeti ya mwaka 2021/2022 kwa ufanisi na hasa katika maeneo ya utoaji bora wa huduma katika sekta za miundombinu ya barabara za mijini na vijijini kupitia TARURA, elimu ya msingi na sekondari na sekta ya afya. Aidha, utekelezaji wa mpango wa mapambano dhidi ya UVIKO kwa ufanisi umechangiwa kwa kiasi kikubwa na usimamizi na uongozi bora wa watendaji na viongozi walioko TAMISEMI.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naishauri Serikali kufanya tathmini ya utekelezaji wa mpango huo wa kudhibiti UVIKO ili tuainishe maeneo ambayo tunaweza kujifunza. Kwa maoni yangu, baadhi ya mafunzo yaliyojitokeza waziwazi kutokana na mpango huo ni kiwango cha hali ya juu cha utashi wa kisiasa wa Mheshimiwa Rais Samia Suluhu Hassan, ubunifu katika uandaaji wa mipango ya maendeleo na ushirikishaji wa wananchi katika utekelezaji wa miradi ya maendeleo.

Mheshimiwa Mwenyekiti,pamoja na mafanikio yaliyopatikana katika utekelezaji wa bajeti iliyopita, napenda kutoa ushauri kwa ufupi kwa TAMISEMI katika maeneo mawili kama ifuatavyo: -

(a) Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa ziwe kitovu cha uzalishaji katika sekta za viwanda, kilimo, mifugo na uvuvi kwa kuwa wazalishaji wadogo wako chini ya mamlaka hizo. Fursa nyingi za uzalishaji bado hazijatumiwa kikamilifu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, katika kipindi hiki kigumu kiuchumi duniani kote, mamlaka zilizoko chini ya TAMISEMI zinatarajiwa kuchangia katika kutafuta suluhu ya matatizo ya ajira kwa vijana, tishio la mabadiliko ya tabianchi linaloweza kusababisha upungufu wa chakula, tija duni katika sekta za kilimo, uvuvi na mifugo na ukosefu wa viwanda vidogo vya kusindika mazao ya kilimo, mifugo na uvuvi.

(b) Ushirikishaji wa wananchi katika kuongeza kiwango cha uzalishaji na kupambana na umaskini unategemea uwezo wa kiuongozi na kiutendaji wa vyombo vya wananchi hasa vyama vya ushirika vya wazalishaji na vyama vya akiba na mikopo. Pamoja na kwamba kisheria na kisera, vyama vya ushirika viko chini ya Wizara ya Kilimo, TAMISEMI ina jukumu la kuweka mazingira mazuri kwa ajili ya kuboresha utendaji na uongozi wa vyama vya ushirika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwisho naunga mkono hoja.