MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Spika, ahsante sana, kwa kunipa nafasi hii niweze kuchangia bajeti ya wizara hii muhimu sana ya Nishati. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, ikiwa ni mara ya kwanza kusimama kuongea katika Bunge hili lako Tukufu, naomba nianze kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu, Mwenyezi Mungu aliyenipa neema na kibali cha kuwa Mbunge wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naomba nikishukuru Chama changu Cha Mapinduzi kikiongozwa na Mwenyekiti wetu wa Chama mama yetu mama Samia Suluhu Hassan ambaye pia ni rahisi wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa kuniamini na kuniteua kuweza kupeperusha Bendera ya Chama. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kipekee niwashukuru wananchi wa Jimbo la Mhambwe ambao wamenipa ridhaa kwa kunipatia kura za kutosha ili niweze kuwatumikia, ninawaahidi wananchi wa Mhambwe kwamba sitawaangusha. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naomba niishukuru familia yangu kipekee mume wangu mpenZi Sadoki Mgendi, Watoto wangu Naomi, George, Georgette na Noah kwa uvumilivu, lakini na ushirikiano wao walionipa kipindi chote cha harakati hizi, Mwenyezi Mungu awabariki sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, napenda niwashukuru Wabunge wenzangu wa Chama Cha Mapinduzi, wakiongozwa na Wabunge wa Mkoa wa Kigoma kwa mchango wao wa hali na mali ulioniwezesha kuweza kufanikisha safari hii. Napenda niwashukuru ndugu jamaa na marafiki wote ambao walikuwa na mimi katika safari hii nzima, Mungu awabariki sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niungane na wenzangu waliokwisha kuongea kuendelea kumpongeza Waziri wa Nishati na Madini Mheshimiwa Dkt. Medard Kalemani, Naibu Waziri Stephen Byabato, lakini na Katibu Mkuu Mheshimiwa Leonard Masanja na viongozi wote wa Wizara hii, lakini na viongozi na wafanyakazi wote wa TANESCO kwa kazi kubwa, lakini kwa ripoti nzuri ambayo kwa ukweli imetujibu mambo mengi ambayo tulikuwa tukiyafikiria, mmetoa ripoti nzuri, mmefanya vizuri hongereni sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nitaanza kwa kuipongeza Serikali kwa jitihada kubwa sana inayofanya ya kutuunganishia umeme wananchi wake, umeme wa uhakika, lakini umeme wa bei rahisi, hii inajidhihirisha kwa miradi mbalimbali ambayo Waziri wetu wamewakilisha, lakini pia kwa miradi ile inayoendelea ule ukanda wangu wa Jimbo la Muhambwe ikiwemo ujenzi wa kituo cha kufua umeme katika maporomoko ya Rusumo megawatt 80.

Mheshimiwa Spika, lakini na ujenzi wa kituo cha kufua umeme katika Mto Malagarasi Megawatt 49.5. Hii ni dhahiri kwamba baada ya miradi hii kukamilika basi itatupunguzia mzigo wa kuendesha umeme kutumia generator ambayo ni gharama kubwa kutumia mafuta. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, lakini vilevile itatusaidia tuweze kupata umeme wa uhakika, naipongeza sana Serikali kwa jitihada hizo tunaomba miradi hii isimamiwe vizuri ili iweze kuisha katika kipindi kilichopangwa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, pamoja na pongezi hizo bado pana changamoto hasa katika usambazaji wa umeme vijijini. Jimbo langu la Muhambwe lina vijiji 50, katika vijiji hivyo 50 umeme umeunganishwa katika vijiji 8 tu na uunganishaji huo ni ile tunaita katikati ya Kijiji tu. Haujafika kwenye nyumba nyingi za wananchi, lakini haujafika kwenye taasisi kama vile, shule, makanisa, misikiti na kadhalika, hospitalini na vituo vya afya. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hii ilitokana na ucheleweshaji wa vifaa vya mkandarasi bandarini, ambavyo vifaa vile vilikaa zaidi ya miezi 12 vikidaiwa kodi. Nichukue nafasi hii kuishukuru Serikali ambayo iliingilia kati na kutusaidia kuvitoa vile vifaa, vifaa hivyo vimetoka wiki iliyopita. (Makofi)

Mheshimiwa Spia, sasa basi, nimuombe Waziri wa Nishati kutokana na ucheleweshaji huu, naomba sasa Jimbo langu la Muhambwe lipewe kipaumbele. Maana vijiji ambavyo havijapata umeme ni vingi, ikiwemo Kigaga, Kichananga, Rukaya, Magalama, Kumkuyu, Kibuye, Kukinama, Nyakilenda, Malolegwa na kadhalika. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, ninakuomba Mheshimiwa Waziri wa Nishati, kasi iongezeke, ili tuweze kusambaziwa umeme katika vijiji vyetu. Sambamba na hili, tunayo Kata ya Bitale, hii Kata iko takribani kilometa 2 kutoka Mji wa Kibondo kwa maana ni karibu sana. Lakini Kata hii bado imepata umeme katikati tu ya hiyo Kata, lakini vijiji vyake kama vile Kumuhama na Rubanga bado haijafikishiwa umeme.

Mheshimiwa Spika, naomba pia Kata hii ipewe kipaumbele, maana iko karibu mno kukosa umeme ni aibu kwa Jimbo langu la Muhambwe. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naomba niishauri Serikali, kumekuwa na changamoto ya ucheleweshaji wa vifaa kufika eneo la utekelezaji kwa madai ya ucheleweshaji wa kodi au kwa ucheleweshaji wa kibali cha kusafirisha vifaa ambavyo vina uzito. Lakini naamini taasisi zote hizi ni za Serikali kwa maana kwamba, bandari, TANROADS zote ni mali ya Serikali na TANESCO ni Shirika la Serikali. Na TANESCO hii inatekeleza miradi ambayo ni mali ya Serikali, basi kuwepo na mazungumzo ndani ya taasisi hizi. Taasisi hizi ziweze kuongea kwa maana kwamba, ucheleweshaji huu usilete madhara kwa wananchi, wananchi wanahitaji kuona matokeo chanya. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hivyo ikibidi basi kibali kitolewe cha kuruhusu vifaa hivi viweze kufika eneo la tukio huku kodi zikiendelea kulipwa. Hii itaharakisha mradi kutekelezeka, lakini pia, itatupunguzia gharama za kutekeleza mradi. Lakini pia, itatusaidia kwamba mradi uishe kwa wakati uliopangwa, ili Serikali iweze kulipa gharama ambazo ni sahihi kwa mlaji. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa kusema hayo, naomba kuunga hoja mkono. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi na mimi niweze kuchangia bajeti hii ya kimkakati iliyowasilishwa mbele yetu. Kwanza kabisa nianze kumpongeza Waziri wa Fedha na Mipango kwa kazi nzuri na bajeti nzuri, Mheshimiwa Dkt. Mwigulu Nchemba, nimpongeze Naibu wake Mheshimiwa Eng. Masauni, Katibu Mkuu wa Wizara Ndugu Emmanuel Tutuba na watumishi wote wa Wizara kwa kutuwasilishia bajeti nzuri ambayo kwa kweli ni bajeti ya kimkakati. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nichukue nafasi hii kumpongeza Mama yetu, Mama Samia Suluhu Hassan, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ambaye ametuletea bajeti ambayo inaonesha matumaini makubwa maana aimejielekeza katika huduma za jamii ambazo zinagusa maisha ya wananchi moja kwa moja. Ni bajeti nzuri ambayo kwa kweli, imeleta matumaini, wana-Muhambwe wameleta shukrani nyingi sana na mimi naziwakilisha kwa heshima na unyenyekevu mkubwa sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, lakini bado kuna maeneo ambayo naona yanaweza yakafanyiwa kazi zaidi ili tuweze kuongeza kipato maana ni ukweli usiopingika tunahitaji kodi kwa ajili ya maendeleo ya nchi yetu. Nitachangia upande wa maliasili na utalii.

Mheshimiwa Naibu Spika, Jimbo lango la Muhambwe linayo hofadhi ya Moyowosi, hifadhi hii ni hifadhi kubwa sana ambayo ina wanyama wote wakubwa watano, lakini pia ina wanyama ambao wanapotea kama vile statunga, lakini pia kuna ndege ambao ni adimu kama vile shubiri. Hifadhi hii inafanya utalii wa uwindaji tu, tunavyo vitalu sita, tumekodisha vitalu vinne, lakini viwili bado havijakodishwa. Hifadhi hii ina ardhi oevu, lakini pia ni ardhi yenye majimaji inachangia pato la Taifa sana kama tunavyojua maliasili inachangia takribani asilimia 17 ya pato la Taifa, lakini inachangia asilimia 25 ya pesa za kigeni. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hifadhi hii haijatumika inavyotakiwa kwa sababu ya miundombinu. Kama nilivyosema hifadhi hii ina maji, barabara hazipitiki kabisa, hakuna vyombo vya usafiri katika hifadhi hii, hii inachangia kwamba, vile vitalu vingine visiweze kupata, lakini watu wasipende kwenda.

Mheshimiwa Naibu Spika, niishauri Serikali zile hifadhi zinazofanya vizuri ina maana kuna nguvu iliwekwa ndio zikafanya vizuri, ili ukamue maziwa vizuri kwa ng’ombe lazima huyu ng’ombe umtunze. Naomba Serikali iangalie vizuri Hifadhi ya Moyowosi, bado ina vivutio vikubwa ituwezeshe kutuletea magari, ilituahidi kutuletea trekta na boti, ituletee ili na sisi pato likipanda katika halmashauri automatically wananchi mmoja-mmoja watafaidika maana watapata ajira mahali pale, pato litaongezeka, lakini na nchi itafaidika.

Mheshimiwa Naibu Spika, lakini sio hivyo tu hifadhi il eina mito mingi ambayo ina samaki bado inaweza ikatumika kwa kufanya uvuvi wa hapohapo, spot fishing, lakini pia tunaweza tukaweka utalii wa picha. Hii yote ni kujitahidi kuitumia hii hifadhi kwa kiasi kikubwa, ili tuweze kujiongezea pato. Tuilee hii hifadhi, mtusaidie tupate vyombo hivi vya usafiri, tuitangaze maana vitalu viwili kukaa bila wawekezaji hii ni hasara kwa halmashauri yetu ya Kibondo, lakini pia kwa nchi nzima; tunaomba tuitangaze Wizara itenge bajeti kabisa rasmi kwa ajili ya kutangaza hivi vivutio ili tuweze kuongeza kipato. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, vilevile naishukuru Serikali kwa sababu, inaendelea kuonesha jinsi gani inawekeza katika kupanua biashara za ujirani mwema. Jimbo langu la Muhambwe limebahatika tuna ujirani mwema na Burundi. Tunaishukuru Serikali ilitujengea soko katika Kata ya Mkarazi hii ni kati ya Mabamba na Gisulu, Burundi, lakini bado hili soko halijatumika ipasavyo ndio yani kama kila siku kama linaanza, kwa nini? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hakuna vitu muhimu. Hatuna TRA pale, hakuna polisi, hakuna mambo ya ndani, ina maana Warundi pia wanaona hofu kuja kufanya pale biashara. Soko hili likiwezeshwa tukaweka One Stop Centre pale ina maana biashara pale zitafanyika tutajiongezea pato la Taifa, wananchi watafanya biashara zao pale, mazao yetu yataenda pale. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ikumbukwe kabisa Jimbo langu la Muhambwe tunalima sana mihogo na wanunuzi wakubwa ni Warundi. Kwa hiyo, tukiweka soko zuri pale tukaliboresha hili soko la Mkarazi ambalo Serikali imeshaweka pesa, lakini haikuwekwa kwa utimilifu kwa sababu, haikukamilisha kuweka mambo muhimu ili biashara iweze kufanyika. Basi tunaamini ikifanya vizuri katika lile soko basi tutakuwa na biashara nzuri ya ujirani mwema na hivyo, kipato kitaongezeka. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, vilevile kuboresha barabara maana mazao ili yaweze kufika pale Mkarazi lazima barabara ziwe nzuri. Barabara zile hazipitiki kabisa wakati wa mvua kwa hiyo, mazao yanaharibika shambani. Tuinaiomba Serikali itusaidie kwa sababu, halmashauri ikiongeza mapato basi pato la Taifa moja kwa moja litaongezeka. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niendelee pia kuishukuru Serikali kwa jinsi inavyoona kuboresha miundombinu ya shule kwa ajili ya vijana hasa kwa kuongeza bajati kwenye vyuo vya ufundi stadi. Zipo VETA nchini, lakini kuna sehemu nyingine hatuna VETA ila tumebahatika kuwa na vyuo vya wananchi ambavyo vilianza miaka mingi sana, kama Jimbo langu la Muhambwe chuo kimeanza mwaka 1975 kwa hiyo, kwa picha ya kawaida unaweza ukaona hiki chuo kiko katika hali gani. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, tunaishukuru Serikali ilituletea pesa milioni 500, tulifanya ukarabati kwa kiasi. Ili tuwasaidie vijana wa Jimbo la Muhambwe tunaomba chuo hiki kiangaliwe vizuri kwanza wakati tukijipanga kwenda kwenye VETA. Tuongezewe pesa ili tukiboreshe zaidi, tuongeze mabweni, tuongeze madarasa, tuongeze vifaa, ili vijana nao wa Muhambwe waweze kupata ujuzi mdogomdogo ili waweze kujiajiri kwa ajili ya kufanya biashara, ili tuweze kuongeza kipato kwa wananchi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ninaipongeza Serikali kwa tozo hizi ilizoleta tozo ya line za simu, tozo za miamala, tozo mbalimbali ambazo hizi zitatusaidia kupata kipato, tutaendelea kupata kipato kwa watu wengi kidogo kidogo kipato ambacho ni kodi ambayo si ya moja kwa moja kwa hiyo hii haimuumizi sana mwananchi, ombi langu kwa Serikali fedha hizi zikipatikana basi siende kule tulipozielekeza, hasa kwenye TARURA maana sisi wa vijijini hasa tunalilia kwanza barabara zipitike, barabara hazipitiki kabisa, vijiji haviunganishwi kama vijiji haviunganishwi Pato la Taifa litaongezeka vipi wakati watu hawawezi kuingiliana barabara ya kwenda kijiji kingine hakuna! (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, lakini cha kusikitisha bajeti ya sisi tunaotoka tunaitwa pembezoni kama Jimbo langu la Muhambwe bajeti ya TARURA inapingua kila mwaka tulianza na one billion 2017/2018, lakini 2021/2022 Milioni 800, nilidhani kwa kuwa ni pembezoni basi tutaongezewa ili na sisi tuwasiliane japo vijiji, lakini inaendelea kupungua kwa hiyo naishauri Serikali sisi wa pembezoni pia tuna uwezo wa kuchangia pato la Taifa kama mta- invest kwenye Wilaya zetu ili tuweze kufanya vizuri, tusitolee macho tu kule kulikofanya vizuri tuanzishe na huku ambako kunaweza kukafanya vizuri zaidi, japo ni pembezoni lakini bado kuna fursa nyingi ambazo hatujazitumia vizuri. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, naendelea kuipongeza Serikali kwa miradi ya maji ambayo tumeona kabisa fedha hizi tutakwenda kuzipata na zitaisaidia miradi ya maji. Ushauri wangu kwa Serikali miradi ya maji jamani ni mingi hata jimboni kwangu ipo lakini Jimbo la Muhambwe ni Jimbo ambalo Kibondo Mjini nikikuonyesha maji yake ni aibu ni tope, japo ukiuliza unaambiwa kuna mradi wa kwanza wa pili na wa tatu, miradi ya maji ambayo haizai matunda sielewi utafiti haufanyiki tunapoanzisha mradi, sielewi usimamizi haufai sijui vizuri naona wataalam wa maji watusaidie kwa nini tuna miradi lakini hii miradi tunaisoma kwenye makaratasi haitoi maji? kama Kata yangu ya Kibondo Mjini ni tatizo maji hakuna na yanayotoka ni tope. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, basi tunaishauri Serikali fedha hizi ambazo tutawakata walipa kodi kwenye lane zao za simu kwenye miamala zitumike inavyostahili miradi waione hii itawafanya wananchi waendelee kuwa na moyo na ari ya kutoa na hizi kodi hazitawaumiza.

Mheshimiwa Naibu Spika, naendelea kuipongeza Serikali pia kwa posho ya Madiwani, ahsante sana naunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi nami niweze kuchangia hoja tulizokuwanazo mbele yetu. Nianze kwa kuunga mkono hoja zote mbili za Kamati ya Ardhi na Kamati ya Viwanda. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza kabisa nianze kwa kumpongeza Rais wetu, mama yetu, Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan ambaye ameonesha kwa vitendo kwa kufanya The Royal Tour ambayo imeenda kuimarisha utalii katika nchi yetu. Takwimu zinaonesha kwamba watalii wameongezeka katika nchi yetu ambapo mwaka 2020/2021 tulikuwa na watalii 922,692 lakini mwaka 2022 tumekuwa na watalii 1,454,000. Hii ni takribani ongezeko la asilimia 57.

Mheshimiwa Mwenyekiti, utalii wa ndani uliongezeka kwa asilimia 199.5 pale ambapo mwaka 2020/2021 tulikuwa na watalii 788,000 lakini mwaka 2022 tulikuwa na watalii wa ndani 2,363,000. Hii inatuambia nini sasa? Hii inatuambia kwamba, Serikali inapaswa kujipanga kuendelea kuwapokea hao wageni kwa sababu Mheshimiwa Rais ameshaonesha njia kwa kufanya The Royal Tour ili kuongeza utalii katika nchi yetu. Ndiyo maana tumeona watalii wameongezeka.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa Serikali inapaswa kuendeleza hizi jitihada kwa kuweka mikakati madhubuti ambayo itasababisha utalii uzidi kuendelea mbele. Iko mikakati ambayo Serikali inaweza kuendelea kuifanya ikiwemo kuimarisha na kuboresha mazingira ya watalii. Ukiangalia taarifa ya CAG inatuambia kwamba yapo maeneo makubwa ambayo Serikali inaweza kuyafanyia kazi, ikiwemo kuboresha hoteli na lodge katika nchi yetu, kwa sababu imeonekana kuna changamoto ya watalii kupata malazi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, cha pili, ni kuongeza vivutio vya utalii. Kwa hiyo, Serikali inapaswa iyafanyie kazi hayo mambo mawili ili kuhakikisha kwamba mapato na utalii unakua katika nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nitajielekeza kwenye hoteli na lodge zilizokuwepo ambazo zilikuwa zinasimamiwa na Serikali. Ikumbukwe kwamba mwaka 1992 Serikali ilibinafsisha hizi hoteli kwa Sheria ya Mashirika ya Umma ya Mwaka 1969. Hapo Serikali ilikuwa na hoteli na lodge 23. Hizi hoteli 23, 17 zilikuwa zinasimamiwa na Shirika la Taifa na hoteli 6 zilikuwa zinasimamiwa na Shirika la Reli.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali ilikuwa na lengo zuri kwamba sasa wawekezaji waweze kuja nchini kwetu wawekeze lakini tushirikiane katika kumiliki na uendelezaji. Hili halikutokea kwa sababu hapo mwanzo wakati hoteli hizi zinaandaliwa zilikuwa zinaendeshwa kwa hasara, na pia zilikuwa na madeni mengi. Lengo lilikuwa zuri lakini tija hiyo haijaweza kufikiwa kwa sababu mwaka 2022 mwezi wa Tano Serikali iliunda Tume Maalum ambayo ilikwenda kuzifanyia tathmini hizi hoteli. Ilionekana katika hizo hoteli 23, ni hoteli 10 ambazo zinafanya kazi. Katika hizo hoteli 10 zinazofanya kazi, hoteli nne ndiyo zimefanyiwa ukarabati ambao ni sahihi, lakini hoteli sita zimefanyiwa ukarabati ambao hauridhishi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hoteli sita hazifanyi kazi, kwa hiyo, hata taarifa zake za kujua uwekezaji wake ukoje, hazikuweza kupatikana. Hoteli nyingine sita hazijaweza kufanya kazi kabisa. Hii ikiwemo na Hoteli ya Embassy ambayo ipo Mjini kabisa Dar es Salaam. Hoteli ya Musoma, imeungua, ni pori, ni kichaka cha kulala popo. Hoteli ya Mbeya haifanyi kazi na nyingine nyingi katika hizi sita ambazo hazijafanya kazi na ni magofu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ipo hoteli nyingine ya Moshi Hotel ambapo hii mwekezaji alikopa na baada ya kushindwa kulipa, TID imeuza hoteli. Kwa hali tuliyokuwanayo nchini ya hili ongezeko la watalii linalojitokeza, lazima Serikali ije na mkakati madhubuti wa kuhakikisha kwamba hizi hoteli sasa zinaweza kufanya kazi. Ifanyaje sasa? Maana kwa hali ya kawaida, hata sisi wananchi tukinunua viwanja kama hujakiendeleza kwa muda Fulani, unapaswa kunyang’anywa, lakini Sheria yetu ya Mashirika ya Umma haina ukomo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, naiomba Serikali ianze mchakato wa kuangalia sheria. Sheria ya Uwekezaji iwe na ukomo ili pale ambapo mtu ameshindwa kuendeleza, basi sheria iweze kuchukua mkondo wake. Hizi hoteli ambazo hazijafanyiwa ukarabati tangu mwaka 1992 mpaka leo hazijafanyiwa ukarabati, ukarabati sijui ni wa miaka mingapi, Serikali irejee upya mikataba kuhakikisha kwamba hizi hoteli zinarudi, zifanyiwe ukarabati, tutafute wawekezaji wenye uwezo. Kwa sababu wawekezaji ambao wamechukua hizo hoteli wamekaa nazo miaka yote hii ni dhahiri kwamba hawataweza kutatua hii shida ya malazi tuliyokuwanayo katika nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipo kipengele kingine ambacho naomba Serikali ikiangalie pia kwa jicho la pili. Tume yetu imeshauri kwamba hizi hoteli zirudishwe kwa Shirika la Reli ambalo lililokuwa linamiliki hapo awali. Kwa mfano, Hoteli ya Musoma na Hoteli ya Mbeya wamekubaliana na sasa zimerudishwa Serikalini kwenye shirika hili. Hata hivyo Shirika letu la Reli bado lina majukumu makubwa ya kuboresha miundombinu yetu ya reli.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nashauri kwamba kwa kuwa Wizara ya Maliasili ni Wizara ambayo kwa sasa ina uhitaji mkubwa wa hizi hoteli; kwa hiyo, nina hakika wakipewa jukumu hili kuzisimamia wao, basi watazipa kipaumbele cha kuzitengeneza ili watalii wetu waweze kupata sehemu ya kulala. Kwa hiyo, Serikali iwarudishie Wizara ya Maliasili ili waweze kutafuta wawekezaji wenye uwezo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lipo eneo jingine ambalo Wizara yetu inaweza kuboresha zaidi ambalo nimesema ni kuongeza vivutio. Tunazo hifadhi zetu ambazo zinafanya matumizi machache. Kwa mfano, nitatoa mfano wa Hifadhi yangu ya Muyoozi ambayo ni hifadhi ya uwindaji. Hifadhi hii ina wanyama wote wakubwa watano lakini pia ina wanyama ambao wanaenda kupotea kama vile statunga ambayo ni jamii ya swala lakini na ndege shubil ambao hawapo maeneo mengi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, niiombe Wizara ichukue umahususi wake kabisa kuanzisha utalii mwingine ikiwemo utalii wa picha kwenye hifadhi ile ili kuongeza kipato. Kuna utalii wa kuvua ambao unaweza ukafanyika ili kuongeza kipato.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tofauti ya utalii wa uwindaji na utalii huu wa picha na wa uvuvi, huu unaruhusu jamii kupata faida ya moja kwa moja. Utalii wa uwindaji tuna faidika na CSR, sawa tunashukuru lakini hatupati faida ya moja kwa moja kwa sababu muwekezaji anakuja moja kwa moja hifadhini anawinda anaondoka. Tukipata utalii huu wa picha basi tunaamini watalii watafika katika jimbo letu katika ile Kata ya Busagara, Kijiji cha Kifura, wananchi pale watafaidika kwa sababu watakunywa maji, atanunua hiki basi watakiongezea kipato.

Mheshimiwa Mwenyekiti, vijana wetu wa maeneo ya pale basi watawasaidia hawa watalii kuhakikisha kwamba wanaweza kufika kule mbugani kwa hiyo tutaweza kupata mapato zaidi. Pia upo utalii wa fukwe ambao bado hatujafanya vizuri. Tukifanya vizuri kwenye utalii wa fukwe basi tutaongeza vivutio na ni dhahiri kwamba watalii wanapenda utalii wa fukwe ndiyo maana tunaona watalii wanapenda kwenda Zanzibar kwenye utalii wa fukwe kuliko huku kwetu. Basi tufanye, Wizara tunaiomba Serikali ijielekeze kwenye utalii wa fukwe ili tuweze kuongeza vivutio ambavyo vitatusaidia kuongeza pia mapato.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tuna utalii wa malikale, malikale ziko maeneo mengi sana ambapo bado hazijafanyiwa kazi vizuri. Zikifanyiwa kazi vizuri hizi malikale basi zitaisaidia Serikali kuongeza mapato. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimalizie kwa kusema naishukuru sana Serikali kwa jinsi ambavyo inaendelea kufanya kazi vizuri katika Wizara yetu ya Maliasili, nimpongeze Mheshimiwa Waziri, Naibu Waziri na Wizara nzima kwa jinsi ambavyo wanaendelea kufanya kazi vizuri kuhakikisha kwamba Serikali inaendelea kufanya vizuri. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipekee tunaendelea kuomba Serikali iongezewe bajeti. Tumesema TANAPA ilikuwa na hifadhi 16, lakini sasa imeongezewa hifadhi sita nyingine lakini bajeti yake ni ile ile. Ni ukweli usiopingika kwamba huduma haziwezi kuwa vile vile na kama huduma siyo nzuri basi tunawapoteza watalii wetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi, naunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia hotuba hii ya Wizara ya Afya. Nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa jinsi ambavyo amejipambanua kuendelea kuboresha huduma za afya. Wenzangu wameshasema, tumeona jinsi ambavyo amekwenda kuboresha huduma za afya kwa kuongeza vituo vya kutolea afya. Tumepata hospitali nyingi, tumepata vituo vya afya, zote hizi ni jitihada za Mheshimiwa Rais kuhakikisha kwamba afya za Watanzania zinakwenda kuimarika. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hata sisi kule Muhambwe tumepata vituo vya afya viwili ambavyo vimeshakwisha kabisa katika Kata ya Kibondo Mjini na Kata ya Kunyambo na sasa hivi tunaendelea na ujenzi wa Kituo cha Afya katika Kata ya Rugongwe, ili kuendelea kuboresha afya za wananchi wa Muhambwe. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kipekee nimpongeze Mheshimiwa Waziri wa Afya na Naibu Waziri kwa jinsi ambavyo wanafanya kazi. Wamejituma na wamejipambanua kuhakikisha kwamba, wanafikisha huduma na hasa huduma bora ambazo ndio wananchi wanazitegemea. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Mheshimiwa Waziri amekuwa akisema kila siku kwamba, si bora huduma, hapana, anachotaka ni huduma bora. Tunampongeza sana Mheshimiwa Waziri kwa kujua kwamba, wananchi sasa wanahitaji huduma bora. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niipongeze Serikali kwa jinsi ambavyo imepeleka vifaa kila mahali. Wenzangu wameshasema, sasa ni jukumu letu sisi kuendelea kuvisimamia vile vifaa kule ambako tumeletewa ili viweze kutoa huduma inayostahiki kwa kuvitunza, ili viweze kutoa huduma hizo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nimepitia lengo la Wizara na nikaona katika vipaumbele vyao wameweka kuimarisha huduma za afya ya mama na mtoto ya uzazi na mimi nitajielekeza hapo. Nimeona pia kwenye takwimu vifo vya mama na mtoto vimepungua kwa asilimia nne, niwapongeze sana Wizara kwa jitihada hizi za kupunguza vifo vya mama na mtoto kwa sababu, wote tunafahamu kwamba, afya ya jamii yoyote inapimwa kwa kupunguza vifo vya mama na mtoto. Kama kuna vifo vingi vya mama na mtoto, basi jamii hiyo haina afya iliyo bora. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kipekee bado tuna mikoa ambayo haifanyi vizuri sana, ukiwemo Mkoa wangu wa Kigoma. Tumeona hapa kuna vifo 900. Katika hivi vifo 982 Mkoa wangu wa Kigoma una vifo 102, accumulative ni vifo vingi japo hatujazidi kwingine, lakini kwa vifo hivi bado akinamama wanakufa katika Mkoa wa Kigoma. Wilaya yangu ya Kibondo tumepata vifo 12 kwa mwaka huo 2023 kwa hiyo, ina maana tuna kifo cha mama mmoja kila mwezi. Bado hali hii haikubaliki kwa wananchi wa Muhambwe, bado tunahitaji jicho la pekee. Mheshimiwa Waziri Ummy anaweza. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, sisi Mkoa wa Kigoma tumejipambanua na tumekuja na Kauli Mbiu inasema Kigoma Safi ya Kijani Bila Vifo vya Mama na Mtoto Inawezekana. Sisi peke yetu hatutaweza, tunamwomba Mheshimiwa Waziri, atuangalie kwa jicho la pekee hasa kwa watumishi. Tunafahamu ziko changamoto nyingi zinazosababisha haya, Mheshimiwa Rais ameshaleta vifaa, ameleta majengo, sasa watumishi bado ni tatizo. Tuna uhaba, upungufu wa watumishi kwa asilimia sabini na kitu, ni ukweli usiopingika kwamba, hawawezi kukabiliana na vizazi hivi ambavyo viko vingi.

Mheshimiwa Naibu Spika, hawa watu 12 wamekufa katika vizazi hai 17 elfu kwa hiyo, unaweza ukaona ile burden tuliyonayo. Tuna burden ya wazazi wanaojifungua wengi kwa hiyo, tunaomba Mkoa wa Kigoma kipekee tupewe kipaumbele hasa kwa hawa watumishi ambao wanategemea kuajiriwa, ili waje kutia nguvu katika haya mapambano ambayo kipekee sisi wenyewe tumeyaanza. Nichukue nafasi hii kumpongeza RMO Jesca, kwa kweli ni mwanamama anajituma anafanya kazi. Tunaamini kabisa wakituwezesha watumishi basi, tutatoka huko tuliko. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ni ukweli usiopinga kwamba, bado tumeona kwenye taarifa ya Wizara ukurasa wa 66 wameonesha ni jinsi gani halmashauri na zahanati, kliniki zina burden kubwa ya wagonjwa wa OPD. Amesema wameongezeka kutoka asilimia 16 hadi 22 na tukiangalia katika lile jedwali hospitali za rufaa zinachangia asilimia 5.5 ya wagonjwa wa nje, tunaita OPD. Hospitali za rufaa asilimia 6.6, lakini hospitali za halmashauri asilimia 22.8 na zahanati zinachangia asilimia 39, hii ina maana gani sasa?

Mheshimiwa Naibu Spika, bado tunahitaji kuelekeza huduma nyingi sana kule kwenye Halmashauri zetu kwa sababu, ndiko ambako wale wagonjwa wataweza kupatikana na wakipata huduma nzuri, basi tutapunguza hata wale wagonjwa wa kuwapeleka kwenye referral. Maana Dkt. Mzuri wa kwanza au nesi mzuri wa kwanza ni yule anayemwona mgonjwa mara ya kwanza na akaweza kutoa diagnosis iliyo sahihi na akaweza kutoa matibabu yaliyo sahihi. Kwa hiyo, nimwombe Mheshimiwa Waziri kwamba, halmashauri zetu, zahanati zetu na hivi vituo vya afya bado vinahitaji wahudumu wa afya na huduma bora kwa sababu ndiko wagonjwa wengi ambako wanaanzia.

Mheshimiwa Naibu Spika, hii inawezekana kwa sababu, nimpongeze kwa hii program ya Samia Tuvushe Salama, ina maana wataalam hawa 100 wafike kule kwenye zahanati zetu, wafike kule kwenye kliniki zetu, wakafanye hizo mentorship na coaching ili tuweze kupata ujuzi ulio bora na weledi kwa watumishi wetu wa afya ili waweze kutoa huduma bora kwa wananchi wetu kule kwenye halmashauri zetu na kwenye zahanati zetu.

Mheshimiwa Naibu Spika, nimemwona Mheshimiwa Waziri kwenye hotuba yake ameeleza vizuri jinsi gani ya kuboresha maslahi ya watumishi wa afya, motisha itaenda kuchangia kuleta huduma bora kwa watumishi. Ni ukweli usiopingika kwamba, bado hakuna ulinganifu wa mishahara na motisha kwa watumishi wa afya kwenye hospitali za referral na hospitali za halmashauri. Kama tunaenda kupeleka watumishi kwenye halmashauri zetu na kwenye zahanati, lakini bado maslahi yao yako chini, basi tutashindwa kuwashikilia kule kwenye zahanati zetu kwa sababu, wote tumeshuhudia ajira zikitangazwa Muhimbili watu wanaomba kutoka kwenye halmashauri zetu wanakwenda Muhimbili. Ajira zikitangazwa huku kwenye hizi taasisi watumishi wanahama, wanahama kwa sababu Daktari Bingwa wa akinamama aliyepo kwenye Hospitali ya Kibondo na Daktari Bingwa yuleyule aliyeko kwenye Hospitali ya Muhimbili mishahara ni tofauti, motisha ni tofauti. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kama hatutaleta ulinganifu wa hizi motisha za watumishi wa afya kwenye hospitali za referral na hospitali zetu za halmashauri, tutawapeleka hawa watumishi kwenye zahanati zetu na hawatakaa maana kila mtumishi anatafuta green pastures. Kama anatafuta green pastures, hawezi kukaa kusubiri mwongozo ambao kwa kweli mwongozo huu umeongelewa miaka mingi. Tuliambiwa unapitiwa ulinganifu, zile zahanati na dispensary na hospitali za referral, ni miaka mingi. Tunaiomba Serikali, sasa ni muda muafaka, kwa sababu Serikali imeshawekeza kwenye zahanati na vituo vya afya, basi na maslahi ya watumishi wa halmashauri yaboreshwe ili yaweze kulingana na hospitali nyingine humu nchini. Imewezekana kwenye taasisi nyingi, kilimo walikuwa na shida hiyo, I mean mifugo walikuwa na shida hiyo, lakini waliweza kuweka ulinganifu na watumishi wameweza kukaa mahali pale, kwa hiyo, hili linawezekana.

Mheshimiwa Naibu Spika, niendelee kuishukuru Serikali kwa haya magari ya ambulance yaliyoletwa. Tumeona Serikali inavyopambana kupunguza vifo vya mama na mtoto na kwenye Taarifa ya Mheshimiwa Waziri amejipambanua kabisa akinamama sasa wameongezeka kwenda hospitalini. Tumeona akinamama walioenda hospitali mara moja asilimia 96, walioenda mara nne asilimia 86, ambao wameenda chini ya mimba ya wiki 12 ndio wchache asilimia 36. Hii ina maana gani?

Mheshimiwa Naibu Spika, ina maana akinamama wengi wanakwenda hospitali. Sasa akinamama tunawa-miss wapi? Tunawa-miss sana pale kwenye huduma ya kwenda kujifungua. Tumeona jinsi M-Mama imeanza juzi na inafanya vizuri sana. Sasa nimwombe Mheshimiwa Waziri, hawa watumishi wa afya ya jamii ambao tumeamua kuwasomesha na kuwawezesha tuwaweke kwenye mitaa yetu, hawa ndio waweze kujua mzazi yuko wapi na ambulance inaenda saa ngapi. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, tumeshuhudia ambulance zikikaa hospitali kusubiri referral. Kama tuna ambulance nne kila halmashauri, kwa nini zipaki hospitali zisiwahudumie hawa akinamama wajawazito ili waweze kuwahi hospitali? Kwa nini zipaki kusubiri mgonjwa mahututi na wakati mwingine hayupo? Ndio maana unakuta hizi ambulance saa nyingine zinafanya kazi ambazo hazikukusudiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nimwombe Mheshimiwa Waziri hawa watumishi wa ngazi ya jamii tuwatumie vizuri kwenye jamii zetu kupunguza vifo vya mama na mtoto kwa maana kwamba, waweze kuwa na coordination, huyu mama anapata uchungu saa ngapi, anategemea kujifungua saa ngapi, gari la ambulance liko wapi, ili limuwahishe hospitali ili aweze kupata huduma za afya. Hapa tutakwenda kupunguza vifo vya mama na mtoto kwa sababu, ambulance tunazo, ambulance haibebi mgonjwa kila wakati, tukifanya coordination nzuri hii inawezekana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kipekee nimpongeze Waziri kwa jinsi alivyoona kwamba, sasa alete huduma ya ujuzi wa uongozi. Ni ukweli usiopingika kwamba, tunakuwa Madaktari hospitali na Manesi, tunajiongoza wenyewe hakuna kiongozi hospitalini. Kwa hiyo, naamini kabisa hii kozi ambayo ameamua kuileta ya leadership…

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

SPIKA: Ahsante Mheshimiwa Dkt. Florence. Kengele ya pili.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana. Naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Spika, ninapongeza kwa juhudi zote zinazofanywa na Serikali katika kuimarisha afya nchini. Ombi langu tunaomba wale wataalamu waliohitimu katika Kituo cha Sekomu Lushoto, Tanga, kama Mental Health and Rehabilitation Officer, wapo kama 143 nchi nzima, watambuliwe kwenye Muundo wa Kazi au Work Scheme ili waweze kuajiriwa kwa utaalamu wao. Kwa sasa wanafanya kazi kwa taaluma au madaraja mengine kama Maafisa Tabibu ngazi za Wilaya ambayo sio yao kwa sababu ya kukosa muundo huu.

Mheshimiwa Spika, ahsante na naomba kuwasilisha.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi hii. Nami niungane na wenzangu kuwapongeza viongozi wote wa Maliasili kwa kazi nzuri wanayofanya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niende moja kwa moja kwenye hoja ya msingi. Jimboni kwangu tunao wafugaji wa nyuki. Tunao wafugaji wa nyuki takriban 2,400 ambao wameundwa na Kata mbalimbali ikiwemo Bitale, Murungu, Kitahana, Lusohoko, Kimodo Mjini pamoja na Misezero. Wafugaji hawa wanaweka mizinga yao katika msitu wa Myowosi. Tunaishukuru Serikali ilitenga shilingi milioni 507 kwa ajili ya kujenga kiwanda cha kuchakata mazao ya nyuki. Tumekwisha kupokea shilingi milioni 300 ambazo zimejenga jengo. Tunasubiri shilingi milioni 207 ambazo zinakwenda kununua vifaa kwa ajili ya kuchakata mazao ya nyuki. Tunaishukuru sana Serikali. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na mazuri hayo, bado tuna changamoto. Changamoto ya kwanza ni tozo. Wafugaji hawa wa nyuki walikuwa wakitozwa shilingi 5,000/= kwa mwezi kwa kwenda kurina asali au kuweka mizinga. Ni wiki tu iliyopita wametangaziwa kwa kupewa tahadhari kwamba ifikapo mwezi wa Saba mwaka mpya wa fedha watakwenda kutoa shilingi 15,000/= kwa mwezi kwa ajili ya kuingia msituni. Ni kubwa sana kwa mwananchi wa kawaida tena mfugaji wa nyuki.

Mheshimiwa Mwenyekiti, vile vile wameongezewa kodi ya baiskeli, shilingi 200/= kwa siku; hiyo inaleta shilingi 6,000/= kwa mwezi. Kwa hiyo, kwa mwezi mmoja huyu mrina asali atatoa shilingi 21,000/= ili aweze kufanya kazi zake kule msituni. Tunaiomba Wizara iangalie upya kabla haijaanza kutumika. Hii ni gharama kubwa sana kwa mfugaji wa nyuki. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, cha pili, mfugaji yule wa nyuki haruhusiwi kuingia na pikipiki. Angalia mfugaji wa nyuki mwenye ndoo 200 za asali, asombe kwa pikipiki na ana kibali cha mwezi mmoja, haitekelezeki. Tunaomba Wizara iangalie vizuri upya kuona jinsi gani huyu mfugaji ataweza kuyachukua haya mazao yake ya nyuki; asali kuweza kutoa kule msituni. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, changamoto ya tatu ni eneo la kuweka ile mizinga. Wafugaji wale wameweka mizinga kilometa tano mpaka kumi. Mwanzo walikuwa wakienda mpaka kilometa 25, imekuja sheria warudi nyuma zaidi. Ombi lao, wafugaji wa nyuki wamenituma, wanaomba waendelee kuachwa pale pale kilometa 20 mpaka 25 kwa sababu hawataki wale nyuki wale haya mazao ambayo yanawekwa kemikali. Maana Jimbo langu la Muhambwe linaongoza kwa asali nzuri organic, hivyo nyuki wale wakila hizi kemikali asali ile itakuwa haifai. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niende kwa wakulima ambao wanalima karibu na hiyo hifadhi ya Myowosi. Wameshalima, wameshapalilia, umefika muda wa kuvuna, hawaruhusiwi kwenda kuvuna. Naomba hekima itumike, wakulima waweze kwenda kuvuna mazao yao, baadaye sheria itafuata mkondo wake. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ninayo Kata ya Mrungu katika Kijiji cha Kumbanga. Hiki Kijiji kimeanza mwaka 1974 kikiwa na wakazi 800. Tukiwa tunafahamu kabisa growth rate ya 2.7 tunaweza tuka-imagine hiki Kijiji sasa hivi kina watu wangapi? Kijiji hiki kipo mpakani kabisa mwa Pori la Myowosi na mpaka uko chini ya kilometa moja. Wananchi hawa wamenituma, wanaomba wasogezewe mpaka kwa sababu ni dhahiri wameshaongezeka. Kama idadi ya watu imeongezeka, basi na shughuli za kijamii zimeongezeka ikiwemo kilimo, ufugaji na ziada. Naomba Mheshimiwa Waziri ikikupendeza twende wote Murungu, pale Kumbaga…

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MWENYEKITI: Ahsante Mheshimiwa.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana. Naomba kuunga mkono hoja.
(Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana nami kunipatia nafasi niweze kuchangia Hotuba hii ya Waziri Mkuu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, na mimi kwanza kabisa nianze kwa kumpongeza Rais wetu kwa jinsi ambavyo anaendelea kujali huduma za wananchi wetu. Kipekee niendelee kumpongeza kwa jinsi ambavyo nami nimefaidika sana katika Jimbo la Muhambwe. Tumepata miradi mbalimbali ambayo kwa kweli wananchi wa Muhambwe tunamshukuru sana kwa sababu tutaimarisha huduma za jamii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali yetu imeendelea kuboresha huduma za afya kupitia sera ya mwaka 2007 kwa kuendelea kutoa huduma za afya kwa makundi maalum. Hii ikiwemo watoto chini ya miaka mitano, wajawazito na wazee wasiojiweza.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Hotuba ya Mheshimiwa Waziri mkuu kwenye ukurasa wa 13 na wa 53 imeendelea kujipambanua zaidi kuonyesha jinsi gani itaendelea kujali afya za makundi haya. Tumeendelea kufanya vizuri kwa sababu taifa lolote lenye ustawi wa afya ya jamii yake linapimwa kwa vifo vya mama na mtoto. Na kipekee nchi yetu kupitia takwimu za mwaka 2015/2016 Demographic survey inaonyesha kwamba tunapata vifo vya akina mama 556 katika kila vizazi 100,000 vya Watoto hai. Haya ni mafanikio makubwa sana katika jamii yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini pamoja na mafanikio yote hayo tuliyokuwa nayo, sera hii ya mwaka 2007 ya kutoa huduma kwa makundi haya maalum bado inatoa mianya ya changamoto kwa makundi haya. Tumejitahidi katika hospitali zetu tumeweka madirisha ya kuyahudumia makundi haya, kama vile dirisha la kuhudumia wazee au dirisha la kuchukulia dawa kwa wazee au mabango yanayosema kwamba mzee atahudumiwa kwanza. Hata hivyo ni ukweli usiopingika kwamba madirisha haya mengi yamekuwa kama picha au anasa maana yanaandaliwa tu pale ambapo tunasikia kuna usimamizi shirikishi (supportive supervision), ili viongozi wetu wakija wayaone, lakini kiuhalisia yale madirisha hayafanyi kazi inavyotakikana ndio maana yale makundi bado yanapata tabu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa vile sera hii ni ya muda mrefu tangu mwaka 2007 na Serikali yetu imejikita kuwa na malengo maalum yaliyozinduliwa mwezi wa sita mwaka jana, na kuonyesha jinsi gani inaendelea kuboresha huduma za afya na kipekee makundi maalum na jinsi ambayo taarifa ya Waziri Mkuu imeonyesha, basi ni muda muafaka sasa kuipitia ile sera ili iweze kuendana na hali ya sasa. Kwa maana kwamba makundi haya yaratibiwe vizuri.

Mheshimiwa Mwenyekiti, na ushauri wangu katika hili, kwa vile Serikali inatoa pesa nyingi kwa ajili ya kuyahudumia makundi haya basi ni muda muafaka twende kwenye bima ya afya kwa makundi haya. Ile pesa tunayotumia kama ruzuku katika manunuzi ya dawa basi tuwakatie bima za afya ili waweze kupata huduma hizi kwa uhakika. Hii itasaidia kwanza waweze kupata dawa, lakini pili itawaondolea unyanyapaa wanaoupata wanapoenda hospitalini na kuwaambia hawa ni wale wa bure. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini vile vile itawasaidia muda wote waweze kupata dawa, na pia itawapunguzia watumishi Maafisa Ustawi wa Jamii ambao wanafanya kazi ya kuratibu tu hawa wagonjwa kwa kugonga muhuri na kuwaorodhesha, ambapo hawa maafisa ustawi wa jamii wangeweza kufanya kazi zingine zenye maana zaidi kama vile kuratibu malezi ya watoto wetu, zero mpaka miaka nane, kudhibiti ukatili wa kijinsia ili kuboresha afya zetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini vile vile naungana na wenzangu wote walioongea kuhusu ajira. Bado suala la ajira ni tatizo katika nchi yetu; na kipekee nitajikita kwa wale vijana wa Muhambwe ambao wanapitia changamoto kubwa ya kukosa ajira kwenye ile miradi ambayo tunayo katika Jimbo letu. Tunashukuru Mungu Jimbo letu lina mradi mkubwa wa barabara ya kutoka Kibingo mpaka Kasulu. Lakini ni ukweli usiopingika kwamba vijana wetu hawapati ajira katika miradi ile.

Mheshiimwa Mwenyekiti, Waziri Mkuu ana sera nzuri sana ya kusema vijana wapate ajira. Lakini ni nani ana ratibu hili zoezi mpaka kufika kule? Je, mkataba wa huyu mwekezaji unaonesha ni vijana wangapi watapata kazi? Ni wangapi wazawa, na ni wangapi watafanya kazi za kubeba vibendera? Inasikitisha sana pale ambapo hata mbeba kibendera ametoka kwingine. Hatumaanishi ubaguzi lakini tunaomba vijana wa Muhambwe wafikiriwe kwanza kwenye hii miradi inayotekelezeka katika Jimbo letu ili nao waweze kupata ajira.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sambamba na hilo la mradi mkubwa wa barabara, naiomba Serikali; kwa vile ujenzi wa barabara unaendelea na unatia matumaini kwa kasi nzuri sana, lakini miradi hii inayo miradi shikizi ya jamii, ikiwemo vituo vya afya, shule, kituo cha zimamoto ambavyo kwenye Jimbo langu vinategemea kujengwa pale Nyankwi katika Kata ya Busunzu. Tunaona ujenzi wa barabara unaendela lakini hatuoni miradi hii ikianza kujengwa. Ninafahamu mingine iko Kasulu na mingine iko Buhigwe. Tunaiomba Serikali basi, miradi hii shikizi ya barabara iende sambamba na ujenzi wa barabara.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hayo machache naomba kuunga hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi na mimi niweze kuchangia taarifa ya Kamati iliyoko mbele yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami nianze kwa kuwapongeza Mawaziri wa Wizara hizi husika kwa jinsi ambavyo wanaendelea kutekeleza majukumu lakini kipekee nimpongeze Mheshimiwa Rais wetu kwa jinsi ambavyo ameendelea kuelekeza pesa katika hizi Wizara ili kuweza kuzikwamua. Nitaendelea kuchangia pale kwenye kupanga, kupima na kumilikisha ardhi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Gwajima ameshasema na akionyesha dhahiri kwamba nchi yetu haijapimwa, ni asilimia 30 tu ya nchi yetu ambayo imepimwa, lakini viko Vijiji 1,500 bado havijapimwa hata mipaka hii inaashiria kabisa kama Vijiji vyetu na ardhi yetu bado haijapimwa basi migogoro ya ardhi itaendele sana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nitoe mfano mdogo katika Mkoa wangu wa Kigoma. Mkoa wa Kigoma, wenye Kata 306 ni Kata 112 tu zilizopimwa ambazo ni asilimia 36, lakini yako Majimbo ya Buhigwe na Kibondo, kama Kakonko hamna hata Kijiji kimoja ambacho kilichopimwa, Muhambwe Vijiji 50 ni Vijiji tisa tu ndiyo vimepimwa! Hii ina maana gani? Ina maana kwamba ndiyo maana kule kwenye Vijiji vyetu migogoro inashindikana. Kila siku watu wanagombea ardhi, kila siku wavamizi, mkiamka asubuhi hapa ng’ombe mkiamka asubuhi hapa mbuzi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hatuna njia nyingine zaidi ya kupima ardhi ya nchi hii na njia pekee ni kuendelea kuwezesha Tume ya Mipango ya Matumizi Bora ya Ardhi, kwa kuiongezea pesa. Katika hili nimshukuru Mheshimiwa Rais, kwa kuridhia kuongeza pesa kutoka bajeti ya bilioni 1.4 mpaka bilioni nane na wote tumekuwa mashahidi mpaka Disemba wameshapokea asilimia 56 ya hii pesa bilioni nne lakini wameweza kuandaa mipango 3,000. Mipango asilimia 50 imeandaliwa kwa huu mwaka mmoja ambapo Mheshimiwa Rais ameamua kwa dhati kabisa kuweka pesa kwa kuongeza bajeti lakini na kupitia mradi wetu wa miradi ya kuboresha usalama wa umiliki ya ardhi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hivyo, ni dhahiri kabisa Tume yetu ya Mipango ya Matumizi Bora ya Ardhi, ikiongezewa pesa tunaweza tukaipanga nchi yetu. Tukizingatia Ilani yetu ya Uchaguzi tumesema tutaandaa mipango kina 10,000 lakini mpaka sasa tumeandaa mipango kina 3,000, kwa hiyo tuna kazi ya kufanya katika hii miezi 17, lakini kazi hii inawezekana, Tume ya Mipango ya Matumizi Bora ya Ardhi, wameshatuambia wakipata bilioni 20 kwa mwaka wanao uwezo wa kuipanga hii nchi kwa kuiandalia mipango kina na huku Halmashauri zikiendelea kupaga katika level zao. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, wote tumeona Halmashauri zimepewa pesa lakini kama Tume ya Mipango ya Matumizi Bora ya Ardhi, haijandaa Mipango kina kwenye hizi Halmashauri zetu, basi hizi Halmashauri zetu hazitoweza kufanya hivi. Maadam Tume ya Mpango ya Matumizi Bora ya Ardhi, ndiyo tumewapa kazi ya kuanda hii mipango kina lazima tuiwezeshe kwa dhati kabisa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tukiipatia bilioni 20 hii Tume itaenda kutusaidia sana ili tuendane na kasi ya kupanga hii nchi yetu kama ambavyo tumeelekeza kwenye Ilani ya Uchaguzi. Hili linawezekana kabisa, huku tukiwa tunalia na nchi yetu haijapimwa ziko Taasisi na Mashirika ya Serikali ambayo hayalipi pango la ardhi. Taarifa yetu imeeleza, taasisi zilikuwa zinadaiwa deni la bilioni 123 na Wizara kwa hapa niipongeze sana imefanikiwa kukusanya bilioni 32, sawa na asilimia 26 tunazo bilioni 91 ziko kwenye Mashirika, Mashirika yamejengwa kwenye ardhi yetu na hayataki kulipa pango ya ardhi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa ridhaa yako leo nitawataja wale ambao wanadaiwa pesa nyingi sana. National Development Cooperation (NDC) wanadaiwa bilioni 15 kama pango la ardhi, lakini Mbeya Cement wanadaiwa bilioni nne pango la ardhi, National Bank of Commerce wanadaiwa bilioni 12 kama land rent, Msajili wa Hazina anadaiwa bilioni tano, TAMESA wanadaiwa bilioni mbili, Tanzania Airport Authority wanadaiwa bilioni 11, naweza kuendelea list hapa ni ndefu sana kuweza kuona kwamba watu gani wanadaiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mashirika yetu na Taasisi zetu zikiweza kuzilipa hizi pesa ninyi wenyewe mnaona Tume ya Mipango inahitaji bilioni 20 tu lakini kuna taasisi zimekalia bilioni 91. Tunaiomba Serikali ije na mpango mkakati wa kuzipata hizi pesa ambazo Mashirika yameshindwa kulipa ili Wizara yetu ya Ardhi na kupitia Tume ya Mipango ya Matumizi Bora ya Ardhi iweze kupanga nchi hii ili tuweze kupunguza hii migogoro. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumekuwa ni mashahidi tunaona kila siku tuongeze mabaraza. Mheshimiwa Waziri wa Ardhi, tunamuona Mheshimiwa Jerry Silaa, kila siku anaenda kutatua migogoro, tumeona viongozi wakubwa wa nchi wakitembelea migogoro ya ardhi inaongoza. Hatuna sababu ya kuendelea kupoteza pesa nyingi kwenye hiyo migogoro hebu tuwekeze kwenye kupanga, kupima na kumilikisha ili nchi yetu iweze kuwa na matumizi bora ya ardhi na hii migogoro itaisha.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hizi pesa tunazopeleka kule basi ziweze kupanga na kupima. Lakini tunafahamu kabisa tukiweza kupanga nchi yetu wananchi wetu wanakuwa na uhakika. Tumetembelea miradi ya kupanga na kupima, tumeenda kule Meru, tumeenda Simiyu, wananchi wanafuraha kabisa na Serikali yao kwa sababu sasa wana hati zao, wana uhakika wa kwenda benki lakini wameondoa migogoro.

Mheshimiwa Mwenyekiti, bila kuwa tumewamilikisha hawa watu na kuwapatia hati basi tunaendelea kupoteza kwanza mapato lakini migogoro hatutaimaliza. Tunaomba mikakati ya dhati ya kuongezea Wizara yetu kupitia Tume, pesa ya kupanga na kupima lakini na mikakati ya kuikomboa hii hela ambayo Mashirika ya Serikali na Taasisi yameshindwa kulipa tunaitaka hii land rent iweze kutusaidia kupanga nchi yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nitakwenda kuchangia kwa upande wa Maliasili. Kwanza kabisa nimpongeze Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa kuwa yeye ndiye Mtalii namba moja ambaye ameonesha kwa vitendo jinsi ambavyo utalii unaweza kufanyika. Katika hili jukumu letu ni kuendelea kumuunga mkono kuendeleza kile alichokifanya. Royal Tour imeanza lakini tunapaswa kuendeleza kile ambacho Mheshimiwa Rais, amekianzisha. Tumeona jinsi gani Wizara yetu ya Maliasili, imepokea pesa kidogo kwa ajili ya miradi ya maendeleo asilimia 17, lakini tumeiona TANAPA ambavyo ina mzigo wa hifadhi hifadhi 21 kutoka 16 lakini bajeti yake bado ipo chini.
Mheshimiwa Mwenyekiti, hii maana yake ni nini? maana yake hii nguvu kubwa tuliyoiweka kwenye Royal Tour, kama tusipoiendeleza kwa kuendeleza kuboresha miundombinu na hasa ya kwenye hifadhi zetu basi hatutaweza kufanikiwa. Niiombe Serikali iongezee bajeti TANAPA ili iweze kukabiliana na hizi hifadhi ambazo tumeiongezea, lakini ipeleke pesa kwa wakati za miradi ya maendeleo kwenye Wizara yetu ya Maliasili ili iendelee kuboresha miundombinu iliyopo katika hifadhi zetu ili watalii waendelee kuja katika hifadhi zetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, liko Azimio ambalo limeshindwa kutekelezeka kama ambavyo Mwenyekiti amesoma katika taarifa yetu la kupandisha hadhi Wakala wa Misitu na kuwa Mamlaka.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Wakala wa Misitu ana Bodi ya Ushauri; wote tunashuhudia misitu yetu inavyoangamia katika nchi hii, tunashuhudia jinsi uchomaji wa miti ovyo ulivyo, tunashuhudia uchochoro wa kujificha kwa uvunaji endelevu, ambapo tukienda kuona kiuhalisia hakuna uvunaji endelevu, wanavuna lakini hawapandi huku Wakala wa Misitu Tanzania akiendele kuwa Wakala wa Misitu na siyo Mamlaka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hii inasababisha haya madhara yaendelee kwa sababu huyu TFS hana bodi ya mamlaka, ana bodi ya ushauri tu. Ili kuendana na mabadiliko ya tabianchi ambayo yote tumeshuhudia nchi yetu inavyoingia kwenye majanga kutokana na ukataji wa miti hovyo, kutokana na moto kichaa, kutokana na uvunaji wa miti ambao siyo unaostahili kwenye mazingira yetu, sasa ni muda muafaka mamlaka hii kupandishwa hadhi na kuwa mamlaka kamili, kutoka kuwa Wakala wa Misitu na kuwa Mamlaka ili tuendelee kuokoa misitu yetu katika nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mwenyekiti wa Kamati yetu amesema jinsi ambavyo tumetembelea miradi ya maliasili, kwa kweli kwa hapa tumpongeze Mheshimiwa Rais sana na maliasili kwa jinsi walivyotekeleza. Tumetembelea viwanja vya ndege kwenye hifadhi zetu, tumetembelea barabara za mawe kwenye hifadhi zetu, tumeona jinsi gani ambavyo nia ya Serikali kuboresha zile hifadhi. Kwa hiyo, jukumu letu sasa, tusimamie zile sheria ambazo tunatakiwa tubadilishe na hasa ile ya TAWA ambapo tunaona sheria ile imekuwa na changamoto, imeshindwa kutekelezeka. Tunahitaji TAWA sheria yao ipitishwe ili sasa waweze kujengewa uwezo, wawe na nguvu ya kusimamia hili jambo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwenzangu amesema, wanyama wakali na waharibifu ni tatizo katika nchi yetu. Pia tumeona ambavyo Kanuni ya kifuta jasho imechukuwa muda kuweza kubadilishwa na kutekelezeka, tumeona jinsi ambavyo kifuta jasho kinachelewa kupelekwa kwa walioathirika. Yote haya yanatakiwa TAWA kama TAWA iweze kufikishwa kwenye hadhi ya kuwa mamlaka kamili ili iwe na mamlaka ya kuweza kusimamia hizo kazi ambazo wamepewa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niendelee kusisitiza kwamba ili tuweze kufanikiwa lazima tuwe na mipango madhubuti. Kwa kumalizia tu, nikumbushie lile ambalo Mwenyekiti pia amelisema kuhusu kuhamisha kukusanya mapato ya land rent kupeleka mamlaka ya Serikali za Mitaa na kuitoa Wizara ya Ardhi, imechangia ukusanyaji wa mapato ya land rent kwa kipindi cha mwaka 2023/2024 kwenda chini.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sababu gani? Serikali imehamisha ukusanyaji wa mapato kutoka ardhi na kupeleka Serikali za Mmlaka za Mitaa bila kuwa na mifumo. Serikali za Mamlaka za Mitaa hazina mifumo na kwa bahati nzuri Serikali imeshawekeza sana kupitia Wizara ya Ardhi kutengeneza mifumo ya ukusanyaji wa mapato. Tulikuwa tumeshafikia tumesema tunataka kwenda kuonyesha sasa; tutakuwa mpaka tunaleta meseji kwenye simu zenu kuonesha kiwanja cheko kinadaiwa shilingi ngapi?

Mheshimiwa Mwenyekiti, wakati tumeshafikia hatua hiyo, tena system hiyo inataka ihamishwe ipelekwe mamlaka ya Serikali za Mitaa. Tunaishauri Serikali na kuiomba, kwa vile tumeshatumia fedha nyingi kuboresha mifumo ya Wizara ya Ardhi ili iweze kukusanya mapato vizuri, tunaiomba Serikali iliangalie upya hilo tena, makusanyo hayo ya pango na ardhi basi yaendelee kukusanywa na Wizara ya Ardhi ili Wizara ya Ardhi iweze kukusanya mapato na iweze kujitosheleza na kusimamia, kwa sababu tumeona umuhimu wa kupanga na kupima na kumilikisha ardhi ya nchi hii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi, naunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia Hotuba ya Wizara hii muhimu sana katika ustawi wa wananchi wetu. Nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kazi nzuri anayoendelea kuifanya katika nchi hii kwa kuwaondoa wananchi katika giza na kuwapeleka katika mwanga. Kwa niaba ya wananchi wa Mkoa wa Kigoma na wa Muhambwe tunampongeza Rais kwa sababu ni yeye mwenyewe alifika Kigoma kwenda kuzima majenereta na kutuunganisha kwenye Gridi ya Taifa ili tuweze kupata umeme wa uhakika lakini umeme wa bei nafuu pongezi nyingi kwa Mheshimiwa Rais. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimpongeze Waziri wa Nishati na Naibu Waziri Mkuu kwa kazi nzuri anayofanya katika wizara hii ya kuendelea kutuletea umeme. Nimpongeze Naibu Waziri, Mheshimiwa Judith Kapinga kwa kazi nzuri anayoifanya tunamwona jinsi gani anapambana kuhakikisha kwamba wananchi wa Tanzania wanapata umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niendelee kuwapongeza watendaji wote, Katibu Mkuu Engineer Mramba, lakini Engineer Gisima na Watendaji wote walioko kwenye Taasisi za Wizara hii ya Nishati kwa jinsi ambavyo wanafanya kazi kuhakikisha kwamba wananchi wanapata nishati safi ya umeme kwa ajili ya ustawi wa nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimesimama hapa kuipongeza Wizara hii ya Nishati kwa jinsi ambavyo imefanya kazi katika Jimbo langu la Muhambwe. Mimi ni mnufaika wa kupelekewa umeme katika vijiji, miaka mitatu ya kishindo ya Rais Samia Suluhu Hassan tumeweza kuunganishiwa umeme katika vijiji vyote 50. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mwaka 2021 wakati nikiomba kura tulikuwa na vijiji saba tu na leo ninaposimama hapa vijiji 50 vyote vimekwishafikishiwa umeme katika Jimbo la Muhambwe. Kwa hiyo, kwa niaba ya wananchi wa Muhambwe tunampongeza sana Rais wetu, Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, Serikali na Wizara ya Nishati kwa sababu imefikisha umeme katika vijiji vyote 50. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, isitoshe tumeshafikishiwa umeme kwenye vitongoji 223 kati ya vitongoji 420, ni karibu 50% ya vitongoji vyetu. Hii ni jitihada kubwa ya Serikali ya Awamu ya Sita kuhakikisha kwamba wananchi wake wanapata huduma ya umeme kwa sababu umeme ni uchumi, umeme ni fursa, umeme ni biashara ili tuweze kufanya shughuli mbalimbali kutokana na kuwa na umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, hata hivyo katika hili naomba nijielekeze kidogo kwenye changamoto tunayoipata. Changamoto tuliyonayo ni kweli umeme umefika kwenye vijiji vyote, lakini wote tunafahamu scope ya kusambaza umeme ilikuwa ni ndogo na hii nitatoa mfano katika Kata yangu ya Murungu ambayo kata nzima wameunganishiwa umeme wananchi 50. Kwa hiyo, unaweza ukaona kwamba pamoja na kwamba umeme umefika katika vijij vyote, lakini bado wananchi hawajafikiwa. Namwamini Engineer Hassan kule REA, anafanya kazi nzuri sana na hii kazi anaiweza. Tunaomba usambazaji wa umeme hasa umeme jazilizi…

MHE. CATHERINE V. MAGIGE: Mheshimiwa Spika, Taarifa.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI:...katika umeme jazilizi ambao… (Makofi)

SPIKA: Taarifa inatokea wapi? Aaa! Mheshimiwa Dkt. Samizi kuna taarifa kutoka kwa Mheshimiwa Catherine Magige.

TAARIFA

MHE. CATHERINE V. MAGIGE: Mheshimiwa Spika, napenda kumpa taarifa mchangiaji hapo ameongelea changamoto kidogo, pamoja na sifa zote tunazoipa Wizara hii ya Nishati katika Wilaya ya Ngorongoro, eneo la Loliondo kuna changamoto kubwa ya umeme hata jana usiku ulikatika na leo asubuhi pia umeme umekatika.

SPIKA: Mheshimiwa Dkt. Samizi unaipokea taarifa hiyo?

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Spika, ahsante naipokea taarifa ya Ndugu yangu Mheshimiwa Catherine.
Mheshimiwa Spika, naomba niendelee, umeme umefika kwenye vijiji vyetu na kwenye kata, lakini Taasisi zetu muhimu hazijapelekewa umeme. Misikiti yetu haijapelekewa umeme, Makanisa yetu hayajapelekewa umeme, kule kwangu Murungu, Lugongwe umeme haujafika kwenye Makanisa. Makanisa haya yana vyombo vya muziki, yana vyombo vya matangazo vinashindwa kufanya kazi na vinaharibika kwa sababu havina umeme. Shule zetu za sekondari na za msingi hazina umeme, shule hizi zina computer ambazo zinatakiwa zitumie umeme bado hazijapata umeme, Sekondari yangu ya Kumgogo haina umeme na Sekondari yangu ya Kumsenga haina umeme na ina vifaa vya computer. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niombe Wizara ije na mkakati maalum wa kuzisaidia hizi taasisi kwa sababu kama hizi Taasisi hazitapata umeme kwanza kelele zake ni nyingi. Pili, hizi Taasisi zina uhakika wa kuchangia hasa makanisa kulipa hizi revenue, lakini vyombo walivyonavyo vitaharibika. Niombe Wizara ije na mkakati maalum wa kusaidia hizi taasisi ziweze kupata umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, minara yetu ambayo tumejengewa minara ya mawasiliano Halotel na Voda haina umeme. Minara tunayo, lakini huduma za mawasiliano zinakuwa hafifu kwa sababu hatujapata umeme wa uhakika. Tunawaamini REA, tunamwamini sana Engineer Hassan aje na mkakati, tuliona kwenye mabanda angalau aje na hata huduma ya solar ya harakaharaka kwenye hizi shule kwa sababu huduma ya solar ni huduma ya mara moja, lakini pia ina gharama nafuu, ukishaweka mradi umeweka ili angalau hizi shule zipate umeme kwa haraka ili vifaa viendelee kufanya kazi. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niendelee kumpongeza Naibu Waziri Mkuu na kwa kweli apokee maua yake kwa Mkoa wetu wa Kigoma na jinsi ambavyo ameendelea kutuongezea umeme, tumeshuhudia utiaji saini wa mkataba wa kujenga umeme megawatt 49.5 kupitia Mto Malagarasi. Hata hivyo, isitoshe tumeona tuna megawatt tano za solar katika Mkoa wetu wa Kigoma na Waziri ametuthibitishia ataongeza mpaka megawatt 10. Kwa hiyo, hii umetupa confidence na assurance kwamba Mkoa wetu wa Kigoma utaendelea kupata umeme wa kutosha na hii itatusaidia kwamba tuendelee kupata wawekezaji.

Mheshimiwa Spika, umeme wa Malagarasi umekuwa kwenye vitabu kwa muda mrefu lakini Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu amethubutu kuanza mradi huu kwa kweli apokee maua yake kwa maamuzi haya magumu ya kuanzisha huu mradi na nimeona kwenye ukurasa wa 49 amesema mradi huu utaisha mwezi Oktoba mwaka huu, tunampongeza sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, niwapongeze Wizara ya Nishati na Madini kwa maonesho waliyofanya kwenye viwanja hivi, kwa kweli imetusaidia sana kufungua macho na kuelewa vizuri Wizara hii. Nilibahatika kutembelea banda moja la Kampuni ya Kuzalisha Nguzo za Umeme za Zege Tanzania, TCPM. Kampuni hii inasimamia wazalishaji wa Nguzo za Zege kwa mikataba ya kushirikiana na nimeona Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu amesoma kwenye taarifa yake kwamba wameshafanya majadiliano na Taasisi Binafsi au wadau 17 ambao wameonesha nia ya kuzalisha nguzo, ni jitihada kubwa, tunaipongeza sana Wizara kwa kufanya jambo hili. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nguzo za zege ni nguzo ambazo hazidhuriki na mvua, hazidhuriki na mchwa, hazidhuriki na mto, lakini ni rafiki wa mazingira. Tunafahamu jinsi ukataji wa miti kwa ajili ya nguzo unaleta madhara kwenye jamii yetu na hasa kuleta uharibifu wa mazingira. Nguzo hizi ni himilivu kwa maana kwamba hata dhoruba kama hii ya moto kama kule kwangu Muhambwe kwenye moto kichaa, watu wakiandaa mashamba wanachoma moto, ina maana nguzo hizo zitaendelea kusimama, lakini tumeshuhudia hata kule Rufiji pamoja na mafuriko yaliyotokea nguzo za miti zilianguka lakini nguzo za zege zilibaki zimesimama.

Mheshimiwa Spika, kwenye taarifa za Wizara hii inaonesha kwamba wanatumia takribani bilioni 80 kwa ajili ya kubadilisha nguzo zinazoharibika kila wakati. Ni pesa nyingi ambazo wangezipeleka kwenye zege, basi tungeondoka kwenye hiyo hali, nguzo hizi zina lifespan ya zaidi ya miaka 70 mpaka 100.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, nimpongeze Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu kwa sababu nimeona ameongelea kwamba sasa kampuni hii itaenda kujengewa uwezo. Ijengewe uwezo kwa maana kwamba pamoja na kuingia mikataba na hizi Taasisi zingine yenyewe kama yenyewe ambayo ni Kampuni ya Serikali ipewe pesa nayo iweze kuzalisha nguzo kwa sababu gani? Itasimama katikati; kwanza, kusimamia ubora wa hizo nguzo; pili, kudhibiti bei lakini na pale TANESCO inapopata dharura au Tanzania hii itatoa nguzo hizi za zege kwa haraka na hatuwezi kuingia kwenye matatizo.

Mheshimiwa Spika, tunasema kila siku kwamba umeme ni usalama na kama umeme ni usalama basi tuwe na juhudi za makusudi kabisa kuiwezesha kampuni hii ya zege iweze kuzalisha kwa ajili ya usalama wa nchi yetu pale inapotokea kwamba tumepata shida. Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu kwenye taarifa yake amesema kwamba, moja ya changamoto tuliyokuwa nayo kwenye nchi kuhusiana na umeme ni uchakavu wa miundombinu na uchakavu wa miundombinu huo ni pamoja na uchakavu wa nguzo ambazo zinaoza na zinaliwa na mchwa. Kwa hiyo nimpongeze Naibu Waziri Mkuu kuliona hili na tunaamini kabisa kwamba sasa taasisi hii itawezeshwa ili iweze kuzalisha nguzo za zege. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, taasisi hii isiwezeshwe kwa hisani kwa maana inategemea Waziri gani yupo pale au Katibu Mkuu gani yuko pale. Kuwe na sheria, taratibu na sera ya kuisimamia ili yeyote mwingine asije na interest zake akaisema leo nguzo za zege mwisho kwa matakwa ya mtu binafsi kwa ajili ya kuilinda nchi yetu, lakini ya kuilinda taasisi hii, ni ukweli usiopingika kwamba Wizara hii imefanya kazi vizuri sana na tunaamini kabisa hizi changamoto ndogondogo ambazo wananchi wanalalamika watakwenda kuzifanyia kazi. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nimalizie kwa bei ya umeme, REA wanapokuja kutuwekea umeme wanaunganishia wananchi wetu kwa shilingi 27,000. Tunafahamu kabisa hata ilivyo mapambano kuzilipa hizo shilingi 27,000, lakini hata hivyo REA wanapoondoka TANESCO ikiendelea inaleta shilingi 300,000. Kwa kweli wananchi wetu hawawezi kulipia gharama ya 300,000, tunaomba Serikali iangalie upya i-review hizi bei ili shilingi 27,000 ya kuunganishia ibaki pale pale, kwa sababu walikuja na tathmini na ile tathmini jimboni kwangu kata kama tatu walisema ni mjini; Kata ya Bitulana, Kata ya Bitale na Kata ya Kumwambu.

Mheshimiwa Spika, tangu wamefanya tathmini wananchi hawajaweza kuunganishiwa umeme. Kwa hivyo haina faida ya kubaki na ile shilingi 300,000 na kama walifanya tathmini miezi sita ilishapita, si kosa ku-review na kuona palipokosewa na kubadilisha. Tunaomba turudi kwenye bei ya shilingi 27,000 katika majimbo yetu na vijiji vyetu ili wananchi waweze kuunganisha umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi, pongezi nyingi sana kwa Wizara hii. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana na mimi kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia katika Wizara hii ya Maji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami nianze kwa kumpongeza Rais wetu mama yetu mpenzi, kwa jinsi ambavyo anatekeleza ahadi yake ya kumtua mama ndoo kichwani kwa vitendo. Tumeshuhudia jinsi ambavyo ametoa fedha kwa asilimia 95 kwa Wizara hii. Ni pongezi kubwa sana tunamshukuru mama Mwenyezi Mungu aendelee kumbariki.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami niungane na wenzangu kuwapongeza Wizara, Mheshimiwa Waziri, Naibu Waziri lakini na Katibu Mkuu Engineer Sanga. Kwa kweli Wizara hii imekuwa faraja kwetu. Tunapokwenda pale hata kama hujapewa fedha lakini unaondoka umecheka ni wakarimu ni Rahim wanatujibu vizuri wanatusikiliza; kwa kweli endeleeni kupiga kazi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunampongeza sana Engineer Mwenda wa Mkoa wa Kigoma kwa ushirikiano anaotupa pamoja na watendaji wake wote; Engineer Aida, Engineer Almasi wanafanya vizuri sana pale katika Jimbo la Muhambwe kuhakikisha kwamba tunatatua changamoto za maji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niendelee kuishukuru Serikali kwa miradi ya maji vijijini ambayo imetekelezwa katika Jimbo la Muhambwe. Tumeupokea mradi wa maji katika Kijiji cha Mkarazi wenye thamani ya bilioni 1.2. Tumeupokea mradi wa maji katika Kijiji cha Mkabuye wenye thamani ya bilioni 1.4. Tumepata maji katika Kijiji cha Buyezi wenye thamani ya milioni 230. Isitoshe tumepata pesa kutokana na pesa za UVIKO, milioni 500 ambazo zimekwenda kutekeleza maji katika Kijiji cha Mshwagule. Tumepata pia milioni 500 ambazo zimetekeleza mradi wa maji katika Kijiji cha Samvura, Kata ya Mnyambo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na mafanikio hayo bado nina vijiji 11 mbavyo havina maji. Hivi ni vijiji vya Kumkuyu, Rubunga, Kukinama, Magarama, Kigina, Nyaruranga pamoja na Kasana. Nimepitia bajeti hii tunayokwenda kuipitisha sasa na mimi nitakwenda kuipitisha kwa kiwango cha hali ya juu, nitaiunga mkono kwa sababu, nimeona nimetengewa maji katika vijiji vitatu, Mikonko, Magarama na Lukaya ambayo itagharimu takribani bilioni 1.7. Naishukuru sana Serikali kwa kuendelea kulijali Jimbo la Muhambwe. Naishukuru sana Serikali kwa kuendelea kumtua mama ndoo kichwani kwa vitendo katika Jimbo hili la Muhambwe. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo niishauri Serikali. Miradi hii ya vijijini scope yake imekuwa ndogo; kwa maana kwamba tunapata yale maji na tunapata yale magati, lakini watumiaji wale wa magati wanakuwa wengi na bado hatujawa na mtandao katika vijiji vyote. Hii inasababisha miradi hii kuharibika kwa haraka hasa uchakavu wa mabomba. Sasa, niiombe Serikali katika miradi hii ya vijijini tujitahidi kusambaza maji vijijini ili tufikie lengo la mwanamke asitembee zaidi ya mita 200 kufuata maji, ili kupunguza uharibifu wa haya mabomba, lakini pia kupunguza mwendo mrefu wa mama kwenda kwenye kituo cha kuchotea maji. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini vilevile niishukuru Serikali kwa kuona umuhimu wa kutuletea wataalam katika hivi vituo. Wote ni mashahidi, changamoto ya maji vijijini ni kuwa na jumuiya za watumia maji hazina wataalam. Kwa hiyo, kwa kitendo hiki cha kutuletea wataalam kwenye jumuiya za watumia maji inatupa uhakika kwamba maji yapatikana. Kwa mfano kule kwangu Kumuhasha tunakaribu miezi sita hatupati maji kwa sababu tu hatuna mtaalamu mahali pale. Kule Malolegwa hatupati maji kwa sababu hatuna mtaalamu. Kwa hiyo, kwa kuja na suluhisho la kuwa na wataalamu kwa jumuiya za watumia maji tutakuwa na uhakika wa kupata maji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini tunayo Mamlaka ya Maji Mjini; niendelee kuishukuru Serikali kwa jinsi ambavyo imetusaidia. Ni mwaka mmoja sasa tulikuwa na asilimia 27 ya huduma za maji. Unaweza ukaona jinsi gani ilikuwa ni changamoto maji Kibondo Mjini nah ii ilikuwa ndio fimbo ya kumchapia Mbunge, hatuna maji. Nichukue nafasi hii kuishukuru Serikali kwa jinsi ambavyo imetusaidia, imetupatia milioni 595 tumejenga chujio pale mto wa Mgoboka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sambamba na hiyo, imetupatia tena milioni 590 ambazo tumekwenda kununua pump na mabomba kwa ajili ya kuongeza mtandao wa maji Kibondo Mjini. Tunakwenda kuongeza mtandao wa maji kwa kilometa 11.9 ambazo zitatupa faida kwa watumiaji 550. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sio hivyo tu, tulukuwa na deni kubwa sana la umeme kwenye vyanzo vya maji, milioni 283. Serikali imetusaidia imetulipia deni na sasa tumebaki na milioni 104 ambazo tunaamini Serikali hii ni sikivu, Serikali yetu ya mama yetu Samia Suluhu Hassan, itakwenda kutusaidia kumalizia hizo milioni 104. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa tumeshapata yote. Tumepata chujio, tumepata mabomba, tumepata na pump za ku-pump, maji haya tutayapeleka wapi?

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunaiomba Serikali itusaidie. Ombi letu tunaomba tupate tank la kuhifadhia haya maji ili tuweze kuyasambaza. Tumeshaleta maombi, tunaomba tank la lita milioni 100.5 ambalo litagharimu bilioni 1.1. Ombi langu, naomba mtusaidie ili tuweze kutoka kwenye asilimia hizo tulizokuwanazo, maana baada ya kutusaidia tumetoka 27 tuko 56 na tunalenga na sisi tufike huko 74 ambazo sinasemwa kwamba, ni za kitaifa. Sasa ili na sisi tufike kule tunaomba na sisi tupate tank la maji la thamani hiyo ya bilioni 1.1 ili tuweze kusonga mbele. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, waswahili wanasema kushukuru sana ni kuomba tena. Niendelee kuiomba Serikali itusaidie wataalamu; mamlaka zetu hazina wataalam, hatuna technical staff pamoja na wahasibu. Ma-engineer hawa, Engineer Aidan na Almas wanakimbia sana. Mkiwaongezea hawa wataalamu basi kazi itafanyika vizuri sana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini niombe Serikali itusaidie miradi hii imetekelezwa kwenye maeneo ya watu ambao wanahitaji fidia. Katika Kituo kile cha Kumwai mradi huu umetekelezwa kwenye eneo la watu ambao wanadai fidia, milioni nane. Serikali haishindwi naomba mtusaidie. Familia hizi za akina Hamisi Omary na wenzake kila nikifika jimboni, mama tusaidie; na mimi nakuja leo kuiomba Serikali, naomba tuwalipe fidia wananchi hawa wa Kumwai ambao miradi hii ilitekelezwa kwenye maeneo yao. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini niombe vitendeakazi. Jamani Jimbo la Muhambwe ni jimbo lililoko pembeni, tunaomba magari tupate japo gari moja liweze kutusaidia tuweze kutembelea hivi vijiji ili utendaji kazi wa ma-engineer hawa uweze kuboreka zaidi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali imelea bajeti kwa ajili ya ujenzi wa mabwawa. Na mimi nichukue nafasi hii kuiomba, tuna ahadi ya Mheshimiwa Rais, hayati Magufuli, ya kujengewa bwawa katika Kata ya Busunzu. Naona sasa ni muda muafaka madam tumetenga bajeti basi na mimi naomba…

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MWENYEKITI: Ahsante sana Mheshimiwa Dkt. Florence Samizi kwa mchango wako.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana. Naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi nami niweze kuchangia bajeti hii ya TAMISEMI. Nami nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Rais kwa kazi nzuri anayofanya katika nchi yetu, amejipambanua kwa jinsi ambavyo analeta pesa nyingi katika Majimbo yetu. Ninaapongeze wasaidizi wake Makamu wa Rais na Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa jinsi ambavyo wanamsaidia na jinsi ambavyo wanakimbia kimbia huko kwenye Majimbo yetu kuhakikisha kwamba utekelezaji wa Ilani unakwenda kukamilika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niwapongeze Watendaji wa Wizara ya TAMISEMI nikianza na Mheshimiwa Waziri Angela Kairuki na Wasaidizi wake wote na timu yake nzima wanafanya kazi nzuri kuhakikisha kwamba kule Majimbani tunaweza kusimama kwa kujiamini kwa sababu miradi mingi inatekelezeka katika Majimbo yetu. Niwapongeze watumishi wetu wa Mkoa wa Kigoma wakiongoza na CP. Thobias Andengenye, hususani wale wa Halmashauri ya Kibondo kwa jinsi ambavyo wanapambana kutekeleza hii miradi inayokuja na kipekee kwa jinsi ambavyo wamekamilisha kwa wakati miradi iliyokuja ya madarasa na vituo vya afya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya wananchi wa Muhambwe naomba nifikishe pongezi na shukrani nyingi kwa Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa pesa nyingi alizoleta. Jimbo letu limepokea Bilioni 18 zikiwa ni pesa kwa ajili ya miradi ya maendeleo. Hizi zimewezesha kutekeleza miradi mbalimbali katika Jimbo letu la Muhambwe. Tumetekeleza miradi mingi kwenye elimu afya na barabara.

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na pesa hizi bado Jimbo la Muhambwe lina changamoto. Nitaanza na changamoto kubwa ya ajira hasa ajira ya Walimu na Watumishi wa Afya. Mkoa wetu wa Kigoma una watumishi 1,955 wa afya ikiwa mahitaji yetu Mkoa wa Kigoma wote tunahitaji watumishi 7,699 kwa hiyo tuna uhaba wa asilimia 74 kwa kiwango cha juu cha uhitaji, lakini kwa kiwango cha chini cha uhitaji tuna uhaba wa asilimia 64.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Jimbo langu la Muhambwe lina mahitaji ya juu ya watumishi 977 lakini tuna watumishi 311 tu ikiwa ni upungufu kwa asilimia 76, Jimbo hili la Muhambwe tunazalisha wakinamama 50 mpaka 55 kwa siku. Kwa hiyo, kwa mwaka mzima tuna vizazi hai 17,000.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba huu mzigo tuliokuwa nao jimbo la Muhambwe basi na Mkoa mzima wa Kigoma katika ajira hizi tunazotegemea kupata naomba Serikali ituangalie kwa jicho la huruma tukiwa ni Mkoa wa pembezoni, watumishi wengi wanakimbia, tupewe watumishi wa kutosha wakati huu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu uhaba wa walimu. Katika Jimbo la Muhambwe tuna shule ambazo zina walimu wanne kama ile ya Nyaruhaza na Ntoyoyo tuna walimu wanne tu shule ya msingi. Vilevile nimepata taarifa kwamba kwenye mgao huu wa walimu tumepata mgao wa Walimu 15 hawatoshi kabisa. Nimuombe Waziri, Jimbo la Muhambwe mtusaidie tupate walimu 60 ili angalau hizi shule ambazo zina digit moja moja basi angalau kutoka wanne wawe nane. Tuna shule zina walimu sita nyingi, naomba mtusaidie Jimbo la Muhambwe tupate walimu 60 wa msingi ili tuweze kupambana na uhaba wa walimu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, vilevile shule za sekondari tuna uhaba mkubwa sana, kipekee nichukue nafasi hii kumpongeza Mheshimiwa Rais kwa sababu kwa mgao wa madarasa tuliyopata Jimbo la Muhambwe tumefanikiwa kusajili shule tatu za sekondari mwaka 2022 na mwaka 2023 tumesajili shule nne, hivyo tuna uhaba mkubwa wa walimu. Niiombe Serikali tupate mgao mkubwa kwa ajili ya walimu wa sekondari angalau walimu 70 ili tuweze kukabiliana na uhaba huu wa walimu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kati ya Shule 24 tulizonazo za sekondari tuna sekondari Tatu tu za Kidato cha Tano na cha Sita. Kati ya hizo, shule za sekondari moja ilikuwa ni Kambi ya Wakimbizi ya Mkugwa, ninamuomba Mheshimiwa Waziri siku moja aje tukaitembelee hii shule inatia aibu haina madarasa. Ninakuomba shule hii ipatiwe madarasa pia ninaomba tupatiwe na mabweni mawili ili tuongeze shule mbili za Kidato cha Tano ikiwa ni ile shule ya Busagara na Kumgogo ili angalau tuwe na Shule za Kidato chaTano Tano katika Jimbo letu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niende kwa TARURA nami niwapongeze TARURA wanafanya kazi nzuri na Engineer Victor kwa kweli anastahili sifa zote tulizompa. Sisi tumepata utekelezaji wa madaraja ya mawe, tumepata madaraja ya mawe 19 katika Jimbo la Muhambwe. Kwa hiyo, baada ya kupata haya madaraja tunazo barabara ambazo zinahitajika kuunganishwa, hizi barabara zikiunganishwa basi wananchi wetu wataweza kupita. Tunahitaji kuunganisha Kitahara na Bunyambo, tunahitaji kuunganisha Luhunga na Bunyambo, tunahitaji kuunganisha Nengo na Mbizi, tunahitaji kuunganisha Nyakasanda na Mukarasi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunahitaji Milioni 591 tumeomba, ninawaomba TARURA, nimuomba Mheshimiwa Waziri anisaidie kupata hizo pesa ili hizi Kata na hizi barabara ziweze kuunganishwa kwa sababu tunayo tayari madaraja ya mawe ambayo yamejengwa na Shirika la Enabel, kwa hiyo, tunaomba tuunganishiwe hizi barabara ili wananchi waweze kupita.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo bado pia tunauhitaji wa madaraja ya mawe ambayo pia tumeleta, tunahitaji madaraja ya mawe 20 ambayo tunategemea kujenga kule Kagoti na Nyaruranga ili kuwasaidia wananchi wanokwenda mashambani lakini na watoto wa shule wanaokwenda mashuleni wasipite kwenye maji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ninaiomba Serikali tuchukue teknolojia hii ya bei nafuu ya kutengeneza madaraja ya mawe ili tuweze kuwasaidia wananchi wa Muhambwe.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Jimbo la Muhambwe nalo lina maboma ambayo yanahitaji kumaliziwa ikiwemo lile boma la kituo cha afya cha Kizazi lakini madarasa ya karukambati, madarasa ya Kigina, niombe TAMISEMI waje na mpango mahsusi wa kumalizia haya maboma kwa sababu hizi ni nguvu za wananchi na wananchi wanapenda kuona utekelezaji ukifanyika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimalizie kwa kuomba utekelezaji wa ahadi za viongozi. Niombe ahadi ya kituo cha Afya cha Mulungo na ahadi ya Milioni 200 kituo cha afya cha Nyaruyoba iweze kutekelezeka. Wananchi wanasubiri kuona utekeleaji wa ahadi hizi kwa sababu ni ahadi za viongozi wakubwa sana.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hayo machache naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia hotuba hii ya Kilimo ambayo ndio uti wa mgongo kwa kuwa tumeona asilimia 65 ya wananchi wetu ni wakulima. Nami nianze kwa kuunga mkono hoja. Pia niungane na wenzangu kumpongeza Mheshimiwa Rais kwa kazi nzuri anayofanya, lakini kumpongeza Mheshimiwa Waziri na timu yake nzima kwa jinsi ambavyo wanaitendea haki Wizara hii ya Kilimo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona jinsi ambavyo utekelezaji wa mbolea katika majimbo yetu ulivyofanyika kwa ufanisi mkubwa sana. Ukisoma taarifa ya Mheshimiwa Waziri inaonyesha kabisa kwamba upatikanaji wa mbolea umepatikana kwa asilimia 126, zaidi ya lengo ambalo waliokuwa wamejiwekea la kuingiza mbolea tani 650,000. Hii imetokana na kwa sababu waliingiza tani 617,000 kutoka nje, lakini 75,000 zilitoka ndani ambayo ni takribani kama asilimia saba tu ilitoka ndani.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niungane na mwenzangu aliyepita kusema mbolea ni usalama wa nchi na mbolea ni usalama wa chakula. Tumejionea wenyewe jinsi tulivyopata magonjwa ya mlipuko wa Covid na tuliingia kwenye adha kubwa ya kukosa mbolea lakini vita ya Ukraine na Urusi ndio imekuwa wimbo wetu kwamba imesababisha tumekosa mbolea.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nadhani ni muda muafaka sasa kuwekeza zaidi kwenye viwanda vya ndani ili kuepukana na changamoto hiyo. Hii ni pale tu ambapo tutaamua kupeleka ruzuku kwenye viwanda hivi, kwanza ili tuweze kuwapa motisha lakini kama mwenzangu alivyochangia tunaenda kupata hizi trickle down effect. Tutapata ajira, hela yetu itabaki humu humu ndani, pesa itazunguka ndani, tutapata ajira, watalipa kodi, lakini wananchi wetu watafaidika CSR ni hapa hapa ndani na wawekezaji wengine wa nje watafurahia kuja ili sasa tuwe na uhakika wa mbolea kutoka nchini mwetu ili hii asilimia 92 inayoagizwa kutoka nje, basi iwe ya viwanda vya ndani. Tunayo Minjingu, tunayo intercom, wawezeshwe kwa kuwapa motisha ili na wawekezaji wengine waweze kuvutiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, siyo hivyo tu, tutaweza kuuza malighafi maana yake samadi tunayo nchini, gesi tunayo, phosphate tunayo, chokaa tunayo, kwa hiyo tutafaidika pia kuweza kuuza haya material yetu katika viwanda vyetu vya ndani na Serikali sasa itafanya kazi zingine kwa sababu kwanza watumishi ni wachache, kwa hiyo uratibu wote tutawaachia wafanyabiashara kwa sababu Serikali basically haifanyi biashara. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niende kwenye hoja ya umwagiliaji. Ninapongeza Serikali kwa ajili ya umwagiliaji, taarifa imetuambia mabadiliko ya tabianchi yamechangia kuleta matatizo mengi. Ninaishukuru Serikali nimeona sasa hivi na mimi nimewekwa kwenye upembuzi yakinifu, niiombe Serikali kama kweli tunataka kupata kubadilisha kilimo hiki cha umwagiliaji basi tuende kwa vitendo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Mheshimiwa Waziri ameonesha kabisa yeye ameshaingia mikataba 48 katika mikataba 69 ambayo ni asilimia 70. Kama ameingia mikataba ya shilingi bilioni 234 ni ukweli usiopingika kwamba miradi hii haijatekelezeka, na hii inathibitika kwenye taarifa ya CAG ambayo inasema Serikali imepeleka shilingi bilioni 48 tu sawa na asilimia 18 kwenye miradi ya umwagiliaji. Ndiyo maana hapa kila mtu anasema sijaona skimu hata mimi sijaona skimu. Mheshimiwa Waziri Kaka yangu Mheshimiwa Bashe nakushukuru nimepangwa kwenye upembuzi yakinifu kwenye skimu za Kigina, Muhambwe, Kumbanga, Nyendara. Ninakuomba skimu ya Nyendara naomba ifanyiwe kazi mapema, kwa sababu ilijengwa ikafikia nusu na sasa imekuwa ni majanga. Tumeshapata matukio ya vifo vifo sita pale maana it’s incomplete work, watu wanatumbukia kwenye ile skimu, niombe kama haiwezekani kuisha tufunike wananchi wa Muhambwe wamesema bora tufunike iwe hamna ili watu wasife, kuliko wananchi kutumbukia kwa sababu skimu ile haijaisha. Skimu ile ili iishe inahitaji shilingi milioni 300 mpaka 500 tu. Imefikia asilimia 80, niwaombe katika mpango huu nami niwekwe kwenye mkakati ili wananchi wangu wa Nyendara, wananchi wangu wa Kata ya Misezelo waweze kuwa salama. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tuiombe Serikali sasa kwa hali hii hatuna sababu ya kuendelea kutumia nguvu nyingi sana kusema kwamba Serikali imeongeza bajeti. Tutumie nguvu nyingi sana kuwaambia wananchi mnaona skimu, mnaona hiki, mnaona hiki itakuwa kazi rahisi sana kuliko kutumia nguvu nyingi kuwaambia bajeti imeongezeka. Wananchi wetu wanataka kwenda kuona uhalisia wa hii bajeti kwenye maisha yao ya kila siku kwa maana waweze kuzalisha kwa sababu ndiyo kazi yao ya kila siku. Kwa hiyo, naamini Mheshimiwa Bashe katika hili mtakwenda kunisaidia. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami ninaipongeza Benki ya Kilimo nimeona imetoa mikopo kwa wananchi lakini wananchi wa Muhambwe hawajafaidika kwa sababu bado benki hii ina pesa kidogo. Naomba Serikali iiongezee mtaji ili na wananchi wa Muhambwe waweze kufaidika kupata vitendeakazi. Hatuna matrekta, hatuna magari, tunalima bado kwa jembe la mkono, ninaiomba benki hii iweze kuongezewa fedha ili sasa iwafikie wakulima wadogo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona kwenye taarifa wakulima wadogo wadogo wamekopeshwa shilingi bilioni 60 tu ni ndogo sana kwa wananchi wetu. Kwa hiyo, niiombe Serikali iwasaidie wakulima wadogo wadogo kwa kuongeza mtaji kwa benki hii ili wananchi wetu waweze kujikwamua na waondokane na hiki kilimo ambacho wanaona kwamba ni shida kwa sababu hawana vitendeakazi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni ukweli usiopingika kwamba mradi wa BBT unakwenda kuleta mabadiliko kwa vijana wetu, lakini niungane na wenzangu, wale watu waliokuwa wanalima hiki kilimo ambao walikuwa wanahangaika wenyewe na wametulisha kwa miaka mingi waangaliwe pia kule kule waliko ili nao waweze kusaidiwa. Vijana wasaidiwe lakini na wale watu waliotutunza miaka yote wasaidiwe. Changamoto zao tunazifahamu nao tuwalenge kule kule waliko ili waweze kusaidika. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Jimbo langu liko mpakani, ninaiomba Serikali kwa sababu mazao yetu mengi na hasa muhogo tunawauzia nchi jirani, niombe kusaidiwa maghala ili tuweze kutunza kwa sababu wale wa nchi jirani wananunua mashambani kwa hiyo wanawaibia wakulima. Niombe maghala ili wananchi wangu waweze kutunza mazao na tuwe na masoko ya ujirani mwema kwa sababu tutawauzia ile mihogo nchi jirani kwenye soko la pamoja. Nikipata maghala, nikipata soko, nikapata na vitendeakazi basi wananchi wangu wa Jimbo la Muhambwe watakwenda kufaidika na watakwenda kuzalisha kwa kiwango cha hali ya juu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi naamini kwa haya machache, naunga mkono hoja kwa sababu kilimo ni uti wa mgongo wa Jimbo la Muhambwe. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi na mimi niweze kuchangia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami nianze kwa kumpongeza Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kazi nzuri anayoifanya ya kuiongoza nchi yetu lakini kipekee kwa nia yake ya dhati kabisa ya kuifungua nchi yetu kwa miradi mikubwa ya barabara, reli, ndege wote tunaona jinsi gani nchi yetu inakwenda kufunguka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ninampongeza Waziri Profesa Mbarawa na Naibu Mawaziri, Makatibu Wakuu na Watendaji wote wa mashirika yote, Bandari, TASAC, Shirika la Ndege wote vijana wanachapa kazi, wanafanya vizuri tunaona jinsi gani wanaweza kuyaendesha hayo mashirika na tunaona jinsi gani Tanzania inakwenda kubadilika. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nisiwe mchoyo wa fadhila, nimshukuru Kaka yetu Engineer Choma, Engineer wa TANROADS Mkoa wa Kigoma anachapa kazi vizuri katika Mkoa wetu wa Kigoma, anatupatia ushirikiano wa kutosha, tunaona jinsi miradi ya Mkoa wa Kigoma inavyofanya kazi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa niaba ya wananchi wa Muhambwe nasimama hapa leo kutoa shukurani nyingi kubwa sana kwa Mheshimiwa Rais kwa jinsi ambavyo miradi ya barabara inaendelea katika Jimbo la Muhambwe. Tunao mradi wa Barabara wa Mvugwe – Nduta Junction kilometa 59 ambao mwaka huu umefikia asilimia 66, mwaka jana ulikuwa asilimia 25, tunaipongeza Serikali inafanya kazi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia tunayo barabara ya Nduta Junction - Kibondo Mjini kilometa 25.9 mwaka jana ilikuwa asilimia 44 na mwaka huu sasa hivi wako asilimia 58. Tumesaini mkataba wa ujenzi wa barabara kutoka Kibondo Mjini kwenda Mabamba kilometa 47.9 kwa gharama ya takribani shilingi bilioni 69. Hizi ni jitihada za dhati kabisa za Serikali za kuendelea kuwaunganisha wananchi wake kwa kiwango cha lami.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipekee tunaenda kufaidika kabisa maana barabara hii inakwenda kuboresha soko la ujirani mwema pale katika Kijiji cha Mkarazi ambacho tunafanya biashara na ujirani mwema. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na mafanikio hayo ya miradi hii inayoendelea katika Jimbo la Muhambwe, bado ziko changamoto ndogondogo. Kwanza kabisa barabara hizi zitategemewa kuisha mwaka huu Desemba na kama tuko kwenye asilimia 66 ni ukweli usiopingika kwamba tunatakiwa kuongeza kasi. Wananchi wa Muhambwe wamenituma wanaomba kasi ya ujenzi wa hizi barabara ili tuweze ku-meet target. Ziishe kwa wakati kwa sababu hili ni Jimbo ambalo lilikuwa halijaunganishwa kwa lami bado. Kwa hiyo, nawaomba watendaji kwa nia ya dhati kabisa Mheshimiwa Rais ya kutuunganisha na lami basi kazi ifanyike kweli kweli ili barabara hizi ziweze kuisha kwa wakati. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, barabara hizi pia zina miradi ya CSR ambayo miradi hii ilitegemewa kujengwa Kibondo, Kasulu na Buhigwe. Barabara zimefikia asilimia 66 lakini miradi hii bado haijaanza. Ninajua michakato inaendelea, niiombe Serikali miradi hii ya CSR ambayo inategemewa kujengwa katika Majimbo haya matatu Kibondo, Kasulu na Buhigwe basi nayo iende kwa kasi ili barabara zitatakapoisha na miradi hii pia iwe imekwisha.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipo kipande cha barabara ambacho Wabunge wa Mkoa wa Kigoma tumekuwa tukikisemea sana, Uvinza – Malagarasi kilometa 51. Ukipita kwenye ile barabara ni changamoto yaani ukimaliza pale lazima upeleke gari yako service. Kipande kile ni kibaya sana na kwa taarifa ya Mheshimiwa Waziri kipo asilimia 26 kwa hiyo ni ukweli usiopingika kwamba bado kiko nyuma sana. Tunaomba Serikali itusaidie sisi Wabunge wa Mkoa wa Kigoma barabara hiyo inatupa changamoto siyo nzuri, haipitiki tunaomba kasi iongezeke. Kama kuna changamoto kwenye kile kipande basi zifanyiwe kazi ili kipande kile nacho kiweze kuisha.

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na miradi hii ya lami bado ziko barabara za TANROADS ambazo tunahitaji ziwe kwenye kiwango cha lami ambapo kwa sababu ya mvua hizi zinazonyesha barabara hizi hazipitiki. Hii ni barabara ya Kitaha na Nyange ni mbaya sana haipitiki, iko chini ya TANROADS, hii ni Barabara ya Kifura – Nyange haipitiki, Barabara ya Bunyambwe – Nyange haipitiki. Nimuombe Engineer Kaka yangu Engineer Choma ninamuamini sana anaweza. Tunamuomba kule Kibondo atusaidie kutengeneza hizi barabara kwa kiwango cha changarawe na kipekee niombe kusisitiza kwamba barabara hizi zinavyotengenezwa basi ziwekwe mifereji kwa sababu mvua imekuwa chanzo kubwa cha kufanya ziharibike sana. Naamini zitatekelezeka kwa sababu TANROADS wanafanya kazi nzuri.

Mheshimiwa Mwenyekiti, wenzangu wote wamesema Wabunge wa Mkoa wa Kigoma, Rukwa na Katavi kwa kweli tunaipongeza Serikali kwa jinsi ambavyo wamejenga MT Sangara na tumeona ipo asilimia 90 meli ambayo itaenda kubeba mafuta. Hii Serikali imelenga kufanya biashara lakini Serikali kama Serikali mbali na biashara lengo kuu la Serikali kwanza ni kuwahudumia wananchi, ustawi wa wananchi wake. Jamani wananchi wa Mkoa wa Kigoma, Wananchi wa Rukwa na Katavi tunaomba meli ya abiria na mizigo midogo midogo ili wananchi wetu waweze kusafiri. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona imepita bajeti hapa ya kutengeneza MV Liemba, MV Mwongozo, tunaomba kama ambavyo Mheshimiwa Waziri ameweka commitment kwamba itaanza mwezi wa sita na mwezi wa nane itakuwa imeisha. Tunaomba mchakato huu uende haraka sana. Kwa nini? Mwenzangu amesema tumejenga bandari, Kigoma tumejenga, tumejenga Karema, tumejenga Kabwe, Kipili, Kasanga. Kama hatuna meli tulitaka ku-achieve nini kwa ajili ya hizi bandari? Tunajenga SGR inakwenda kupeleka watu kule, bila kuwa na meli tunaenda ku-achieve nini? Tunaiomba Serikali ituangalie Wananchi wa Mkoa wa Kigoma, Katavi na Rukwa ili tuweze kufunguka kibiashara. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, wenzangu wamesema sana kuhusu Shirika la Ndege. Ni ukweli usiopingika kwamba shirika hili linafanya kazi sana. Tumeona lilikotoka na lilipo sasa, ninampongeza sana Mkurugenzi na watumishi wote. CAG amesema pamoja na jinsi ambavyo shirika linafanya, bado hili shirika ukisema mashirika ambayo yanajiendesha kwa hasara kwa miaka mitano mfululizo basi unataja shirika hili. Ukisema shirika ambalo lina mitaji hasi unataja shirika hili na tumeona kinachochangia kikubwa ni uendeshaji wa hili shirika.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa Kamati imeshauri, CAG ameshauri. Nafikiri ni muda muafaka sasa Serikali kurudi nyuma na kuangalia jinsi gani ya uendeshaji na kipekee kuwapunguzia hii gharama ya kukodi ndege, kwa sababu tumeona CAG amesema mikataba mibovu katika kukodi ndege imesababishia shilingi bilioni 19.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Kampuni ya ndege ya Tanzania, wakala wa ndege wa Tanzania mikataba inakuwaje mibovu kiasi kwamba shirika linapata hasara? Basi tuwape nafasi tuwapatie hizi ndege ili waweze kuendesha wenyewe. CAG anasema, Serikali ilitoa ruzuku, shilingi bilioni 30, lakini shirika likapata hasara ya shilingi bilioni 35. Ina maana bila ruzuku, shirika lingepata hasara ya shilingi bilioni 65. Sasa kama tunapeleka ruzuku na tunataka wafanye vizuri, tuwasaidie kwa sababu wanafanya vizuri ili waweze kujiendesha. Wapewe ndege na pia walipiwe madeni yao ili waweze kuendelea kujiendesha kibiashara.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niendelee kuipongeza Serikali kwa jinsi ambavyo inaendelea kutuangalia Mkoa wa Kigoma na inaendelea kutaka kutufungua kwa uhakika. Bajeti ya Uwanja wa Ndege wa Kigoma ilitengwa mwaka 2021, hakikufanyika kitu; 2022 imetengwa, hakikufanyika kitu; 2023 imetengwa tena shilingi bilioni tisa. Wananchi wa Kigoma wamechoka kuambiwa kwamba bajeti imetengwa, wanataka kuona utekelezaji. Running way tumesaini mkataba pale, tunaamini mkandarasi atafika site kwa wakati.

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MWENYEKITI: Ahsante sana Mheshimiwa Dkt. Florence, muda wako umeisha.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana. Naunga mkono hoja kwa asilimia 100. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa kunipatia nafasi.

Mheshimiwa Spika, niungane na wenzangu kumpongeza Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa jinsi ambavyo amejionesha kwa vitendo kwamba anapenda amani kwa sababu anakwenda kutatua migogoro. Na naunga mkono maazimio yote mawili kwa sababu yana faida kubwa na tija kwa nchi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nchi yoyote yenye migogoro haitawaliki, kwa hiyo Mheshimiwa Rais anataka kuondoa migogoro. Nitaanza na mgogoro wa Mbarali; mgogoro huu umekuwepo tangu 2008 pale ilipowekwa GN 28. Baada ya GN 28 kuwekwa wananchi hawakuridhika kwa sababu kuna maeneo ya uzalishaji ambayo yalikwenda kwao.

Mheshimiwa Spika, kwa bahati mbaya au nzuri kuna eneo la mwekezaji ambalo lenyewe lilibaki, eneo la Kapunga. Kwa hiyo, hili eneo lilisababisha wananchi waone kama wao hawakutendewa haki. Kiukweli eneo hili lilibaki kwa sababu lina miundombinu mazuri ya maji, kwa hiyo, maji hayapotei.

Mheshimiwa Spika, sisi kama Kamati tumekwenda pale tumejionea na tumeridhika na yale maamuzi. Lakini ili kuondoa mgogoro wa Mbarali, Kamati tunashauri lile eneo ambalo liko sambamba na mwekezaji ambalo ni Mpunga Mmoja ambapo maeneo yote haya mawili awali yalikuwa ya wananchi, wananchi waliyatoa yale maeneo bure kwa ajili ya mwekezaji, basi nalo liwekewe miundombinu ambayo itasababisha maji yasipotee, na eneo hili wananchi walitumie kwa kilimo. Hili likifanyika wananchi wa Mbarali wameelewa kabisa na wanaunga mkono jitihada za Mheshimiwa Rais kwa sababu wanaona kabisa uharibifu unaotokea.

Mheshimiwa Spika, tumejionea jinsi gani uharibifu unatokea katika hili Bonde la Ihefu. Hili beseni ambalo tunasema ni la maji, maji hakuna, yamekauka, maji yapo kidogo sana. Kwa hiyo, hii inakwenda kuathiri uzalishaji wa umeme Kidatu na Bwawa la Mwalimu Nyerere.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, hatua hizi ambazo Serikali imechukua ni mahususi, tunaunga mkono asilimia 100 kwa sababu miradi hii imetumia pesa nyingi, Rais Dkt. Samia ameweka pesa nyingi kwenye Bwawa la Mwalimu Nyerere. Bila kufanya hivi basi bwawa hili halitazalisha.

Mheshimiwa Spika, wananchi wa Mbarali wanatambua kwamba wanahitaji umeme. Tunachotakiwa kufanya tusimamie yale tuliyoyaamua sasa. Tunayasimamia vipi, basi hivi vigingi viwekwe mahali pote ili mipaka iimarishwe. Kwa sababu bila mipaka kuimarishwa siku ya siku wananchi watarudi.

Mheshimiwa Spika, tumeona mpaka ng’ombe wameanza kwenda kule. Kwa hiyo, hii mipaka isipoimarishwa uharibifu utaendelea kufanyika katika Bonde hili la Ihefu. Kwa hiyo, miradi yetu ya umeme itaharibika. Tutaharibu mazingira yote, maji hayatapatikana ambayo yanatiririka kwa ajili ya kwenda kwenye Mto Ruaha.

Mheshimiwa Spika, tunaiomba Serikali pia iweke mkuza kuzunguka yale maeneo muhimu, na siyo huko tu, nchi nzima, ili haya maeneo yetu tuweze kuyadhibiti kwa sababu tunavyokuwa tumelegalega ndiyo wananchi wanaingia, kuwatoa tunawatoa kwa gharama kubwa sana. Kwa hiyo, tuhakikishe kwamba tumejikinga kabla ya hatari ili wananchi wasiweze kuingia.

Mheshimiwa Spika, ushirikishwaji ni kitu ambacho wananchi wametuambia, wanaomba kushirikishwa. Washirikishwe kuanzia awali, waelimishwe ili wasione kama Serikali inawaonea, ili wasione kama Serikali inapendelea wawekezaji, ili wasione kwamba Serikali inawanyanyasa; waelimishwe na wapate elimu ya kutosha wao na wawakilishi wao.

Mheshimiwa Spika, sisi tulipata bahati ya kukutana na Madiwani na hili waliliongelea, kwamba sisi ni Madiwani, tukielewa tutawafahamisha wananchi wetu. Kwa hiyo, wawakilishi na wananchi wafahamishwe ili wananchi wetu waweze kuelewa.

Mheshimiwa Spika, kama ambavyo tumesikia, kuna vijiji vitano vitaondoka kabisa. Hawa watu wapewe fidia kwa wakati kwa sababu sasa baada ya kuambiwa kwamba wao wanaingia kwenye hifadhi hawawezi kuendelea kufanya chochote, hawawezi kuendelea kulima wala kuendeleza maisha yao. Kwa hiyo, watakuwa wamesimama, kama ikichukua muda mrefu basi wananchi hawa wataingia hasira na Serikali na kusababisha migogoro.

Mheshimiwa Spika, kwa juhudi hizi alizozifanya Mheshimiwa Rais, na hayo niliyoyasema yakizingatiwa, basi tuna uhakika kwamba bonde letu litaendelea kuwa salama, umeme utapatikana na migogoro itaisha.

Mheshimiwa Spika, niongelee Kigosi, Kigosi pia tunampongeza Mheshimiwa Rais kwa jinsi ambavyo anajali wananchi wake. Haya matatizo ya wafugaji nyuki kukosa mahali pa kuweka mizinga yapo katika mapori mengi, ikiwemo Kigosi, hata Moyowosi kule ambako ni hifadhi ya wanyamapori, hii shida ipo.

Mheshimiwa Spika, ikishakuwa hifadhi, wananchi wetu ambao walikuwa wanafuga nyuki hapo awali kwenye hiyo misitu wanakosa pa kuweka mizinga. Kwa hiyo, kwa hatua hii ya Mheshimiwa Rais kuruhusu kwamba hii ishushwe hadhi ina maana wananchi wanaruhusiwa kufanya shughuli zao. Watafanya shughuli hizo za ufugaji nyuki, watafanya shughuli za uvuvi na za matambiko.

Mheshimiwa Spika, tunaomba sasa Serikali kufanya uratibu mzuri kwa sababu bado ni hifadhi ya misitu, bado tunahitaji kulinda misitu yetu, haimaanishi misitu ikatwe sasa, hapana, ametoka TAWA lakini sasa TFS anachukua charge.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, tunaomba Serikali iweke uratibu mzuri na hasa wa zile tozo. Tozo zieleweke; anayekwenda na baiskeli anakwendaje, na pikipiki anakwendaje, kwa sababu hizi tozo pia ni moja ya sehemu ambazo zinapigiwa kelele.

Mheshimiwa Spika, tunamuunga mkono Mheshimiwa Rais, anawajali wananchi wake ndiyo maana anaachia maeneo, maeneo yote anayoachia anasema wapelekewe wananchi kwa sababu anataka waweze kuendelea na uzalishaji. Amerudisha maeneo hifadhi hii iwe na misitu ili viwanda viweze kufanya kazi ili sasa wananchi waweze kuweka mizinga. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, tunasema sisi sasa hivi ondoa shoka uweke mzinga. Kwa hiyo tunaamini miti yetu sasa badala ya kukatwa, mtu hawezi kukata kwa sababu yeye mwenyewe anataka kuweka mzinga, kwa hiyo, kwa kuwashirikisha wananchi wao wenyewe watakuwa ni wahifadhi.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, kwa haya machache, naunga mkono hoja. Naipongeza Serikali, nampongeza Mheshimiwa Waziri wa Maliasili na Utalii kwa ushirikiano mkubwa aliotupa; Naibu Waziri, Katibu Mkuu na timu nzima. Wao ndio wamesababisha tuweze kuratibu jambo hili na tuweze kufika hapa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, niungane na wenzangu kumpongeza Mheshimiwa Rais kwa kazi nzuri anayofanya ya kuwaletea maendeleo wananchi wa Tanzania. Wenzangu wamesema apewe maua yake, nami nasema Mheshimiwa Rais apewe maua yake, anafanya vizuri. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, niwapongeze Mheshimiwa Waziri wa Fedha, Naibu Waziri na timu nzima ya wizara, mnafanya kazi nzuri, taarifa nzuri sana, kila unapoisoma unaona raha, kwa kweli package ni nzuri kwa ajili ya wananchi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo, ninayo machache ya kuchangia katika bajeti hii. Mheshimiwa Waziri katika hotuba yako umesema kabisa kwamba wastani wa watu waliochangia kodi ni asilimia 20 tu ndio waliochanga vizuri. Umesema kwamba walipa kodi waliosajiliwa ni 4,455, wenye TIN halali ni 4,400,000; wenye TIN halali ni milioni moja, hawa milioni moja wamechangia trilioni 16.7 kwa maana ya asilimia 80 ya mapato yetu, ambayo mwenyewe umesema kabisa mapato hayo yamepatikana na idadi ya wachangiaji wadogo sana, asilimia 20. Palepale ukasema kwamba katika maneno muhimu ya kuzingatia ni ukweli kabisa kwamba wastani wa walipa kodi siyo mzuri sana kwa sababu wanaolipa kodi ni wachache kwa hiyo wachache ndio wanachangia kodi ya nchi hii.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nataka kusema nini; nataka kusema kwamba bado kuna kazi kubwa tunatakiwa kufanya ili tuweze kuongeza mapato, ili tuweze kuongeza hawa wachangiaji wa hii kodi yetu. Na hii inaweza kusaidiwa kwa kuendelea kuongeza vyanzo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nilichangia hapa mwaka jana, na leo nasema; bado tu sisi tunaotoka majimbo ya mpakani; Kakonko, Kibondo, bado tuna fursa ambayo haijatumika vizuri, fursa ya mipaka yetu. Bado masoko ya ujirani mwema yanafanyika kiholela, masoko ya ujirani mwema ni shamba la bibi kwa sababu uratibu haupo. Kila mtu pale ni afisa mkusanyaji mapato. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niliomba hapa kujengewa forodha ya pamoja ili tuwe na TRA pale, tuwe na polisi na migration ili biashara iweze kufanyika vizuri kwenye Soko langu la Mkarazi na Soko langu la Kibuye. Haya yote yameshindikana. Haya ni mapato ambayo yanapotea. Tungeweza kudhibiti haya mapato tusingeendea kukandamiza wananchi kwa kung’ang’ania vyanzo vichache, lakini walipa kodi wachache ndio wanatuchangia Pato la Taifa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, nakuomba uje kwenye masoko yetu ya ujirani mwema. Kule Muhange, Mkarazi na Kibuye, tunaomba uje, kuna pesa kule, turatibu zile biashara za kwenye mipaka ili tuongeze walipa kodi na ili tuweze kuratibu hizi biashara za mipakani. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, tukiongeza walipa kodi hatutakuwa tunaongeza kodi kwenye vile vyanzo tunaona kwetu ni rahisi. Nimeona hapa tumeongeza tena kwenye mafuta na cement, ina maana tunatafuta urahisi wa kupata hii pesa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hivi leo ninavyoongea Jimbo la Muhambwe cement inauzwa 23,000 kwa mfuko mmoja wa kilo 50. Sasa ninajiuliza hii kodi ikiongezeka kwenye cement wananchi wa Muhambwe tutajenga kweli? Mtu wa Dar es Salaam ananunua 14,000, tunaambiwa usafiri ndiyo unasababisha cement iwe 23,000 Kibondo. Sasa mafuta nayo yameongezeka, wananchi wa Muhambwe hii cement hawataweza kuinunua.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, ninawaomba, hebu tutoke nje ya boksi na wataalamu watusaidie, akili ichangamke kidogo, basi turatibu hii bei, bei iliyoko Dar es Salaam na bei iliyoko Kibondo iwe ileile ndiyo tuongeze hizi kodi. Lakini kama tunasema usafirishaji unasababisha cement iwe ghali basi tunaomba hii kodi ya cement itolewe. Maana yake mpaka sasa ni 23,000, kwa hiyo, itakuwa changamoto kubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, mafuta yatakwenda kuleta matatizo mengi; nauli itapanda, mazao yatapanda, kila kitu kitapanda. Kwa hiyo, ninaomba wataalamu wetu nao akili zao zijiongeze tunasema watoto wa mjini watafute vyanzo vingine ili tusiendelee kumkamua ng’ombe wa maziwa mmoja huyohuyo, atakufa maana yake atakamuliwa mno Mheshimiwa Waziri.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, vilevile niombe; ni hakika tunahitaji hizi pesa, hata natamani tuzipate kwa ajili ya kuratibu na kuharakisha miradi, maana yake tunayo miradi kwenye majimbo yetu ambayo kwa kweli kasi yake haifurahishi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni hivi karibuni tu miliona vibonzo vinapita vikionesha vumbi la Kibondo. Hata sisi watu wa Kibondo hatujisiki vizuri, tunatamani lile vumbi liishe. Tunaomba miradi yetu ya kimkakati ya barabara yetu ya kuunganisha Kasulu, Kibondo, barabara ya kuunganisha Kigoma, Tabora, zipelekewe pesa, wakandarasi walipwe pesa zao ili hizi barabara ziweze kuisha na sisi tusiwe vibonzo kwenye mitandao kwa ajili vumbi linaloendelea katika majimbo yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Waziri, miradi hii ya kimkakati inayojengwa katika Mkoa wa Kigoma inayo miradi ya complementary ambayo inategemea kujengwa Kasulu, Buhigwe na Kibondo. Barabara zipo asilimia 60, 70, 80, lakini miradi hii haijaanza kabisa. Tunaiomba Serikali miradi hii ianze, kwa sababu kama hizi barabara zitaisha halafu miradi haijafanyiwa chochote matokeo yake hii miradi itakwenda kupotea. Na sisi tulishawaambia wananchi wetu kwamba hii miradi ipo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kumalizia niombe Mheshimiwa Waziri, bajeti ya mwaka 2021/2022 majimbo yote ya Mkoa wa Kigoma yalipewa milioni 150 kwa ajili ya kumalizia maboma ya zahanati, kasoro Jimbo la Muhambwe. Nimeshakwenda TAMISEMI zaidi ya mara nne, nimeshakwenda Wizara ya Fedha zaidi ya mara nne, naambiwa vifungu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hizi pesa mlitupa ninyi na majimbo yote yamepewa. Afisa mipango vifungu anavitoa wapi? Nilishakwenda Kumkuyu nikafanya mkutano; Rukaya nikafanya mkutano, tena kwa kujinasibu jamani naleta milioni 50 ya zahanati, leo hii naambiwa vifungu ambavyo hizo pesa mmeleta.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakuomba Mheshimiwa Waziri unavyokuja kuhitimisha hapa naomba milioni 150 yangu kama ambavyo majimbo mengine yamepewa ili na mimi niende kutimiza zile ahadi ambazo niliwaahidi wananchi wa Jimbo la Muhambwe. (Makofi)

MWENYEKITI: Ahsante sana.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, nashukuru sana kwa kunipa nafasi, naunga mkono hoja asilimia 100. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia katika Wizara hii muhimu sana. Nami nianze kwa kumpongeza Rais wetu, Mama yetu, Mama Samia Suluhu Hassan kwa jinsi ambavyo anaendelea kujali maisha ya Watanzania na kipekee kwa jinsi ambavyo ametoa pesa kwa ajili ya kupunguza makali ya bei ya mafuta. Niwaombe watendaji bei hii iwanufaishe watu wote na siyo wa mijini tu. Kwa sababu tayari kumeshakuwa na malalamiko kwamba huko kwetu vijijini imepungua Sh.150. Naomba taasisi husika tulifuatilie kwa sisi tunaotoka vijijini ili keki hii basi wote tuweze kufaidika sawasawa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niwapongeze Waziri wa Nishati na Naibu Waziri kwa kazi nzuri wanayoifanya katika Wizara hii. Kipekee pia nimpongeze Mkurugenzi wa REA kwa kazi nzuri anayofanya, lakini na Mkurugenzi wa TANESCO, ndugu yetu Maharage Chande ameanza vizuri, amekuja na mikakati mizuri tunaiona, Nikonekt, Mita Janja tunaamini zitaenda kuondoa changamoto kubwa tulizokuwa nazo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nilisimama katika Bunge hili mwaka jana kama sasa ambapo Jimbo langu la Muhambwe lilikuwa lina vijiji sita tu vilivyowekewa umeme, lakini leo nisimame kuishukuru Serikali na kuipongeza kwamba kwa sasa nina vijiji 25 ambavyo vimefikiwa na umeme. Hii ni kazi nzuri inayofanywa na Shirika letu la REA. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo ninavyo vijiji 15 ambavyo hivi vinatakiwa kuwekewa umeme kwa sababu vimeshapelekwa nguzo lakini vimekumbwa na hii changamoto ya nyaya, MV na LV imekuwa ni changamoto. Tunaambiwa low voltage na medium voltage imepanda bei. Niombe Wizara, niombe Serikali iingilie kati hili suala la wakandarasi kukosa hizi nyaya. Vijiji vyangu hivi 15 ukivipa hizi nyaya vinaenda kuwashwa umeme, nitakuwa na vijiji 40, hii ni quick win.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba jitihada za makusudi zichukuliwe kabisa kuhakikisha tunapata hizi nyaya kwa wananchi wangu ambao katika Jimbo la Muhambwe ambao wamesubiri umeme kwa muda mrefu sana. Maana vijiji hivi ni utekelezaji wa REA awamu ya III, mzunguko wa kwanza, maana tulipitia changamoto kubwa, naomba jitihada hizi zifanyike kwa haraka ili wananchi waliosubiri umeme kwa muda mrefu wa Muhambwe, Kukinana, Kumsenga, Kwakijina, Lukaya, Magarama, Kumkubwa wanasubiri umeme kwa muda mrefu. Naomba Serikali ichukulie kwa uzito wake ili tuweze kupata umeme katika jimbo hili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, vilevile niungane na wenzangu kuhusiana na bei ya kuunganisha umeme. Sisi wananchi wa Muhambwe mradi wetu mzunguko wa kwanza ulichelewa sana, kwa hiyo, hatukufaidika na hiyo shilingi 27,000. Nimpongeze Waziri ameliona hili na amesema ndani ya miezi sita atakuja na jibu zuri. Niombe Jimbo la Muhambwe lipewe upendeleo wa kipekee kwa sababu hatujafaidika na hiyo bei ya shilingi 27,000 ili wananchi wangu waendelee kulipa shilingi 27,000 ili waweze kuunganisha huu umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niendelee kuiomba Serikali, pamoja na jitihada hizi nzuri bado umeme haujawafikia wananchi. Kipekee niwasemee wananchi ambao wanatumia hizi taasisi mbalimbali ikiwemo taasisi za afya;- mahospitali na zahanati, lakini taasisi za elimu; mashuleni, taasisi za dini; makanisani na misikitini bado ni changamoto kubwa. Naomba REA wachukue jitihada za makusudi kuhakikisha kwamba taasisi hizi zinapata umeme, kwa sababu tunapozipatia taasisi hizi tutakuwa tumewagusa watu wengi kwa wakati mmoja na vilevile tutakusanya mapato zaidi kwa hizi taasisi kwa sababu zina uhakika wa kulipa zaidi. Naomba zipewe kipaumbele cha makusudi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kilio chetu Mkoa wa Kigoma kuunganishwa kwenye gridi ya Taifa. Niipongeze Serikali na kumshukuru Waziri, nimeona kwenye vipaumbele ni kipaumbele cha kwanza kuunganisha Mkoa wa Kigoma kwenye gridi ya Taifa. Namwomba Mheshimiwa Waziri kama walivyotuahidi kwamba mwezi Oktoba, Mkoa wa Kigoma tunakwenda kuunganishwa kwenye gridi ya Taifa, basi bajeti i-reflect kile walichotuahidi kwamba kwa bajeti ambayo wametuwekea basi iweze kuunganishwa kweli.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunaomba tutengewe bajeti ya kutosha ili tuweze kuunganishwa kwenye gridi ya Taifa kama walivyotuahidi mwezi Oktoba ili na sisi wananchi wa Mkoa wa Kigoma basi tuanze hizo biashara wenzetu wanazofanya kama za vinyozi, vijana wanasubiri kwa hamu, basi na sisi tuuze soda baridi, tuuze maji baridi, maana yake tumesubiri kwa muda mrefu, naomba lizingatiwe, kama tulivyopewa kipaumbele cha kwanza, basi na pesa pia tupewe mgao wa kutosha kama kipaumbele cha kwanza kinavyoonesha. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niishukuru Serikali vile vile, mwaka jana tulikuwa na mradi wa kupata umeme kutoka maporomoko ya Mto Malagarasi, megawati 49.5. Nimeona safari hii tumetengewa Bilioni 13. Nichukue nafasi hii kuipongeza na kuishukuru Serikali kwa sababu kupata umeme katika maporomoko ya Mto Malagarasi itakuwa ni suluhisho la kudumu. Naomba tulichukue kwa umuhimu wake ili wananchi wa Muhambwe waweze kupata umeme kutoka katika Mto Malagarasi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na pongezi zote hizi niendelee pia kuipongeza TANESCO. Mkurugenzi amekuja na mikakati mizuri, lakini nimepitia taarifa ya Mkaguzi Mkuu wa Mahesabu ya Serikali. Ili tuweze kulisaidia hili shirika na tuweze kulikwamua hapo lilipo, lazima tulisaidie hili shirika. Shirika hili la TANESCO ni kati ya mashirika ya Serikali ambayo yana deni kubwa kuliko mtaji. Hii imeoneshwa kwenye ukurasa wa 36 wa Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali.

Mheshimiwa Mwenyekiti, shirika hili linadaiwa Tritioni 13.4 na huku likiwa na mtaji wa Trilioni 3.0. Hii ni uwiano wa takribani asilimia 356. Hii ina maana gani? Shirika hili haliko himilivu, shirika hili halijasimama kibiashara. Kwa hiyo, naiomba Serikali iisaidie shirika hili. Tunafahamu katika deni hili liko principle na kuko na interest. Pia yapo na madeni mengine kama hapa Wabunge wengi wamesema jinsi ambavyo wanadaiwa kwenye gesi, basi Serikali ichukue jitihada za makusudi kulisaidia hili shirika ili tuweze kulipima kwa sababu madeni yao wameyarithi, ni madeni ya miaka mingi, mengine ni ya makaratasi lakini mengine ni kama hayo nimesema ni interest.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lisaidiwe hili shirika kuweza kulipa hili deni, aidha Serikali ilichukue hili deni au iligeuzwe hili deni liwe mtaji au iipe ruzuku TANESCO hasa kwenye hii gesi ambayo matumizi ya gesi ni makubwa takribani Bilioni 40 mpaka Bilioni 50 tumeona TPDC wanawadai Bilioni 400 shirika hili haliwezi kwa nini nasema haliwezi, nimepitia mahesabu ya mapato ghafi ya shirika hili, hawa wanakusanya takribani Bilioni 120 hadi Bilioni 150 kwa mwezi ina maana kwa mapato yao hata tukiwaambia wasitumie hizi pesa kwa jambo lolote hili deni watalilipa ndani ya miaka Nane mpaka Tisa, hawawezi kulilipa, Serikali ichukuwe jitihada za maksudi kuisaidia TANESCO ili ilipe hili deni au ilichukue hili deni ili TANESCO iwe na mtaji mkubwa kwa ajili ya uhimilivu wa shirika hili kuweza kutoa huduma kwa wananchi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunafahamu umeme ni uchumi, umeme ni siasa na wananchi wanahitaji umeme, wanahitaji kuona siyo kuwaambia na Ilani yetu imewaambia tunakwenda kumaliza kupeleka umeme, sasa tukiwa bado shirika haliko imara hivi basi itakuwa ni changamoto.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunao viongozi wazuri wamewekwa pale katika Wizara Waziri, Naibu Waziri na Wakurugenzi wote, kwa hiyo Serikali itawasaidia waweze kufanya kazi zao vizuri na hii itakuwa kipimo kwamba tutaona matokeo chanya haraka kwa ajili ya ufanisi wa nchi yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hayo machache naomba kuunga mkono hoja asilimia 100 nikitegemea yale yote niyoyashauri yataenda kutekelezwa kwa ajili ya maslahi mapana ya Jimbo la Muhambwe, ahsante sana.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru kwa kunipatia nafasi ili na mimi niweze kuchangia Bajeti Kuu ya Serikali.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza kabisa nianze kwa kumpongeza Rais wetu Mama yetu Samia Suluhu Hassan kwa jinsi ambavyo anaendelea kupambana kuhakikisha kwamba maendeleo ya wananchi wake yanaweza kusonga mbele. Vilevile niweze kumpongeza Waziri wa Fedha, Naibu Waziri wa Fedha, Katibu Mkuu, Naibu Katibu Mkuu na watendaji wote kwa kutuletea bajeti ya wananchi; kwa maana ya kwamba imejielekeza jinsi gani inakwenda kushughulikia, kufufua uchumi na kuongeza uzalishaji ili maisha ya wananchi wetu yaweze kuboreshwa. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, taifa lolote ili liweze kuongeza uzalishaji basi lazima taifa hilo wananchi wake wawe na afya njema; na bajeti hii imejielekeza kabisa kwa kuendelea kuonesha kwa vitendo jinsi gani Serikali inaendelea kuongeza miundombinu ya afya lakini jinsi gani inaendelea pia kuboresha ile iliyokuwepo ili kuhakikisha wananchi hawa wanapata afya njema. Tumeona jinsi ambavyo bajeti hii imenunua vifaa hasa kwa ajili ya uchunguzi mbalimbali. Tumeona imenunua CT scan 11 lakini imenunua MRI nne Digital X-ray 104, echo cardiography saba, lakini na vitu vya oxygen tumenunua PET scan kwa ajili ya Ocean Road. Hivi ni vifaa ambavyo vinakwenda kuongeza jinsi ya kutambua magonjwa kwa haraka ili wagonjwa hawa waweze kupata matibabu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niishukuru Serikali kwasababu kipekee na sisi Mkoa wa Kigoma tumepata CT scan ambayo imewekwa pale Maweni kwa hivyo wananchi wetu watakwenda kufanyiwa uchunguzi wa CT scan pasipo kusafiri kwenda Mikoa ya mbali.

Mheshimiwa Naibu Spika, niongelee kidogo kuhusu PET scan ninaendelea kuipongeza Serikali kwasababu imeona ni jinsi gani iendelee kuwasaidia wagonjwa wenye magonjwa ambayo hayaambukizi, ikiwemo saratani.

Mheshimiwa Naibu Spika, hii PET scan ambayo imefungwa pale Ocean Road tunayotegemea ianze miezi miwili au mitatu ijayo imegharimu takribani bilioni kumi na nane hii inakwenda kuwasaidia wagonjwa wa kansa tuliokuwa nao nchini; na hii ni mashine ya pili kwa East Afrika. Wenzetu Kenya walitangulia na sisi tumepata sasa. Hii inakwenda kuwasaidia wagonjwa wa Kansa kugundua ugonjwa mapema kugundua extent ya ugonjwa, na pale unapompatia matibabu basi utajua basi kansa imekwisha au haijakwisha, tofauti na zamani ambapo ukishampa matibabu basi unabaki unasubiri na kuona, wait and see, nimempatia tiba, je atapata dalili tena. Kwa hiyo hii haipo tena na tumesema tukimgundua mgonjwa mapema na akapatiwa matibabu basi saratani inakwenda kupona. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niipongeze Serikali kwasababu kwa bajeti hii basi imemjali mwanamke; kwasababu wote tunafahamu kansa inayoongoza hadi sasa ni kansa ya mlango wa kizazi ikifuatiwa na kansa ya matiti. Ambazo hizi zote zinakwenda kumuathiri mwanamke. Kwa hiyo Mama yetu, Mheshimiwa Samia Suluhu Hassan amejionesha kwa kitendo kwamba anawajali akinamama wa nchi hii, anajali afya zao ndiyo maana akaelekeza fedha zake kwenye kifaa hiki. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, naomba niombe Serikali PET scan zinatakiwa katika hospitali zote za kanda ikiwemo KCMC, Bugando na Mbeya ili kusogeza hizi huduma. Niiombe Serikali, katika zile fedha ambazo tunakwenda kuziokoa kutoka kwenye kubana matumizi basi zifanya kazi hii ili wagonjwa PET scan. Wagonjwa hawa tena wapunguziwe mwendo na gharama ili wapate huduma hizi karibu. Hii iende sambamba na kuongeza linear accelerators; matibabu modern kwa ajili ya kansa, zipo mbili tu Ocean Road. Naomba Serikali iangalie tena upya na hospitali zote za kanda ziweze kusaidiwa linear accelerator ili wagonjwa wetu wapate matibabu hapa nchini.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kigezo hiki wagonjwa hawa wakishapata hii PET scan na linear accelerator basi hatuna hata sababu ya kuwapeleka tena wagonjwa nje ya nchi. Ni ukweli usiopingika kwamba wagonjwa wa kansa ni wengi hapa Tanzania. Tunapata wagonjwa wapya takribani 14,000 kwa mwaka; na hawa ni wale ambao wanakwenda kuziona hospitali, ambao ni asilimia 33 tu ya wagonjwa tuliokuwa nao kwenye jamii. Kwa hiyo unaweza ukaona takriban 42,000 wapo mtaani, wanaogundulika kila mwaka kati yao ni 33 percent wanakwenda hospitalini. Kwa hiyo tuendelee kuwajali wagonjwa hawa wenye magonjwa ambayo hayaambukizi kwa kuendelea kuwaboreshea kuwapatia mahitaji hayo. (Makofi)


Mheshimiwa Naibu Spika, niendelee kuishukuru Serikali kwa kuona umuhimu wa kujenga Hospitali ya Rufaa ya Kanda Magharibi pale Mkoani kwetu Kigoma. Limekuwa ni ombi la muda mrefu; tangu mwaka 2016; wananchi wa Mkoa wa Kigoma walishatoa eneo lakini wakaenda mbali zaidi wakatoa hadi michango, tunazo milioni 100 kwenye mfuko. Hii ni kwa kuonesha jinsi gani tunahitaji hii hospitali ya rufaa kanda ya magharibi. Niiombe Serikali basi iharakishe mchakato wakupeleka fedha Mkoani Kigoma ili Hospitali yetu ya Kanda Magharibi iweze kuanza ujenzi mapema. Hii itakwenda kumuondolea mwendo mwananchi wangu anayetoka Muhambwe ambaye alikuwa akitaka kwenda kupata matibabu kwenye hospitali za rufaa either aende Bugando ambapo anatembea takribani kilometa 367 au aje Dodoma anatembea takribani kilometa 800, au aende Dar es Salaam ambapo anatembea takribani kilometa 1261. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, huu ni mwendo mrefu sana. Kwa hiyo kwa kutuletea hiyo hospitali pale Kigoma tunaamini huduma zitakuwa karibu lakini wananchi watakwenda mwendo mfupi na gharama pia za nauli na matumizi zitapungua. Niishukuru tena Serikali, na niombe fedha zile zije kwa wakati kwasababu tumeshatenga eneo katika Kata yetu ya Machinjioni pale Kigoma Kitongoji cha Kichangachui; tunaomba fedha zifike kwa wakati.

Mheshimiwa Naibu Spika, Mkoa wa Kigoma tumebahatika kupata miundombinu hii ya afya; na tunafahamu kabisa uhaba wa watumishi upo nchi nzima lakini unatofautiana. Kwenye ikama ya Watumishi wa Afya wa Mkoa wa Kigoma tuna uhaba wa takribani asilimia 33; kwa maana ya kwamba; I mean asilimia 67, tuna 33. Hii asilimia 33 ndiyo inayoitegemea sasa, maana tunakwenda kufungua vituo vya afya vingine tunakwenda kufungua Hospitali ya Halmashauri ya Kakonko na tunakwenda kufungua Hospitali ya Halmashauri ya Kigoma DC. Hii hii asilimia 33 ndio inategemea igawanywe katika hizo hospitali, kwa maana ya kwamba basi watendaji watakuwa wachache sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, niiombe Serikali; tunafahamu imetoa kibali kwa ajili ya ajira, basi Mkoa wa Kigoma upewe kipaumbele kwasababu tuna uhaba mkubwa sana wa watumishi wa sekta ya afya. Nimalizie katika eneo hili kwa kukumbushia tena, nilichangia nilivyosimama mara ya mwisho hapa; nikumbushe tena bima ya afya kwa makundi maalum. Tunafahamu Serikali ina mpango wa kutoa bima ya afya kwa wote, lakini najua ni zoezi ambalo haliwezi kwenda kwa mkupuo. Basi tuanze na haya makundi maalum ambayo yanataabika sana nikimaanisha wazee, watoto na wajawazito.

Mheshimiwa Naibu Spika, …

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

NAIBU SPIKA: Ahsante muda wako kengele ya pili.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi ili niweze kuchangia hotuba ya Mheshimiwa Waziri Mkuu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nami naungana na wenzangu kwa kuanza kumpongeza Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kazi nzuri anayoifanya katika nchi yetu. Sote ni mashahidi, katika Majimbo yetu pesa nyingi za miradi zimekuja. Kipekee katika Jimbo la Muhambwe shilingi bilioni 52 zilizoletwa na Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan, ndani ya miaka mitatu zimelichechemua Jimbo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Mheshimiwa Waziri Mkuu kwa kazi nzuri anayoifanya katika nchi hii. Nampongeza Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu kwa kazi nzuri anayoifanya, tumemwona anavyokimbia kuhakikisha wananchi wetu wanapata umeme. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Mheshimiwa Waziri Jenista Mhagama na Mheshimiwa Deogratius Ndejembi, Naibu Mawaziri na Watendaji wote wa Wizara hii kwa hotuba nzuri waliyotuletea na kwa kazi nzuri wanayoifanya kuhakikisha kwamba uratibu wa kazi za Serikali unakwenda vizuri. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakupongeza wewe kwa kiti hicho ulichokalia, kwa kweli kinakutosha. Unatosha na chenji inabaki. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na mafanikio makubwa tuliyokuwanayo katika majimbo yetu, bado ziko athari za mabadiliko ya tabianchi zinazoendelea katika majimbo yetu. Kipekee katika Jimbo la Muhambwe, madhara ya mvua yamesababisha uharibifu wa barabara nyingi, barabara zimekatika na hazipitiki. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, barabara ya Kichananga – Kigina - Magarama mto mkubwa umekatika. Wananchi wanapita kwa kulipa pesa, ambapo mtu mmoja shilingi 1,000/= na pikipiki shilingi 3,000/= huku magari hayapiti kabisa. Hii ni Kata ya Rugongwe ambayo katika Jimbo la Muhambwe ndiyo kata inayoongoza kwa uzalishaji wa vyakula. Kwa hiyo, unaweza ukaona ni madhara gani wakulima katika Kata hii ya Rugongwe wanayapata kwa sababu sasa mazao yao yanaharibika katika mashamba yao, lakini hawawezi kupeleka sokoni. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, barabara ya Kifura – Nyange hasa pale Mukabuye imekatika na wananchi hawawezi kupita kabisa kwa sababu mto umekatika na barabara imekatika. Barabara ya Kitahana – Nyange kupitia Mto Kahambwe nayo imekatika, wananchi wanapata shida sana. Barabara ya kutoka Kibondo – Nyaviumbu Mto Nyaviumbu umekatika, wananchi hawawezi kupita. Nimejaribu kusema kwa uchache barabara chache zilizokatika kwa sababu ya madhara ya mvua. Mbali na wakulima kupata shida, sasa imekuwa ni changamoto kusafirisha wajawazito, watoto kwenda shule ni changamoto. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipekee kabisa nasi tulikuwa miongoni mwa wale waliondika maombi ya dharura. Ninavyosikia hapa, wenzangu wamepata fedha za dharura, wanasubiri wakandarasi, mimi nabaki nashangaa kwa sababu, sina hata shilingi moja. Pamoja na wananchi wangu kutaabika kwamba wanavuka mito kwa kutumia fedha, lakini sijapata fedha yoyote ya dharura katika Jimbo hili. Naomba jicho la huruma Serikali hii sikivu, Jimbo la Muhambwe tuko kisiwani kwa sababu ya barabara zilizokatika. Naomba tupatiwe fedha za kutengeneza hizi barabara ili wananchi wangu waweze kusafirisha mazao, kwenda hospitali na watoto waende mashuleni kwa sababu tuko kisiwani kutokana na mvua hizi zinazoendelea katika Jimbo hili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mabadiliko ya tabianchi yameenda mbali zaidi, imesababisha tumepata madhara makubwa ya makorongo. Nikisema makorongo, unaweza ukafikiri ni jambo dogo, lakini makorongo ambayo yalikuwa ni mfereji mdogo, sasa yamepanuka sana kiasi kwamba yanaleta madhara makubwa. Makorongo haya yamefikia kiasi yanang’oa miti na hata nyumba. Lile korongo la Migombani pale limeng’oa nyumba ya mwalimu, nyumba ya vyumba vinne imeng’oka kwa sababu ya maji yanayopita kwenye korongo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tuna korongo la Mto Katunguru ambalo lina urefu wa zaidi ya mita 800 na upana wa zaidi ya mita kumi. Tuna Korongo la Kanyamahela, hili lina urefu wa zaidi ya mita 368 na upana wa mita nane. Tuna korongo la Kumwai ambalo lina urefu wa zaidi ya mita 418 na upana wa mita kumi. Tuna korongo la Twabagondozi ambalo lina urefu wa mita 246 na upana wa mita nne. Tuna korongo la Migombani la mita 625 na upana wa mita sita. Nimeyataja kwa uchache hayo yaliyoko Kibondo Mjini lakini hata Kata za Bitale na Kagezi zina makorongo. Kwa hiyo, madhara ya makorongo katika jimbo hili nayo yanaleta madhara makubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kama nilivyosema, nyumba zinaondoka kwa sababu ya yale maji mengi yanayopita kwenye makorongo, miti inang’oka, na sasa wananchi hawawezi kupita, na kwa upande mwingine inasababisha madhara ya utoro shuleni kuwa mkubwa kwa sababu hawezi kupita hata kama nyumba iko hapa na shule iko hapa, inabidi mtoto azunguke njia ndefu sana ili aende shule, matokeo yake mtoto haendi shule. Pia wagonjwa hawawezi kupita kwa sababu hakuna barabara. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimefanya ziara pale kwenye makorongo na engineer wa TARURA, lakini akaniambia haya ni makorongo, hii siyo barabara, mimi siwezi kutengeneza. Naiomba Serikali sikivu, kupitia vifungu vya majanga, haya makorongo nayo katika Jimbo la Muhambwe ni janga. Kupitia wadau tulipambana tukampata mdau wa maendeleo Ernesto akatusaidia kujenga korongo moja ambalo lilikuwa karibu na club ya akina mama kwa teknolojia ya gabion. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hii teknolojia wanaweka mawe na nyaya na wanapanda miti mle. Hata hivyo, ametengeneza daraja moja tu kwa hii teknolojia ya gabion. Halmashauri yetu kupitia mapato ya ndani haiwezi gharama za kutengeneza hayo makorongo. Naiomba Serikali sikivu, waje Muhambwe, kwani haya makorongo nikiyasema mtu hawezi kuelewa. Waje Muhambwe ili waone madhara tuliyoyapata kwa sababu ya mabadiliko ya tabianchi katika Jimbo letu la Muhambwe. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nini kifanyike? Kwa sababu takwimu zinaonesha kuwa hekta 400,000 za miti zinaendelea kuteketea kila mwaka kwa sababu ya moto kichaa na kukata miti ovyo, pamoja na ukataji miti ambao unatumia vibali maalum, nadhani ni muda muafaka, turejee nyuma tuone zile sheria zilizopitishwa za kuvuna miti, kwamba je, ni kweli tunavuna na kupanda? Je, uvunaji miti unaenda sambamba na upandaji? Kama ingekuwa hivyo, madhara haya yasingekuwa hivi. Naiomba Serikali tuachane na habari ya kupanda miti kwa ajili ya kupiga picha na sasa tupande miti ili kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi kwa sababu kwa kweli madhara ni makubwa sana. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naendelea kuishukuru Serikali kwa kazi nzuri ambayo inafanya Jimboni Muhambwe. Kipekee, tunashukuru kwa barabara ya lami kilometa 47 kutoka Kibondo – Mabamba. Barabara hii imeanza ujenzi na mkandarasi anaijenga kwa kasi. Kwa masikitiko makubwa, wananchi walioathirika na barabara ile bado hawajalipwa fidia. Kutokulipwa fidia kwa wale wananchi kumesababisha mkandarasi ambaye tayari alikuwa site ashindwe kuendelea na kazi. Wananchi wanadai shilingi bilioni 1.2. Kwa heshima na unyenyekevu naiomba Serikali sikivu iwalipe wananchi hawa ambao wameathirika na barabara hii ili kazi iendelee. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru kwa kunipa nafasi, naunga mkono hoja. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi na mimi niweze kuchangia bajeti hii ya Wizara ya maji, Wizara muhimu kabisa kwa maisha ya wananchi wetu. Mimi pia, naanza kwa kumpongeza Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa jinsi ambavyo anafanya kazi kwa bidii kuhakikisha kwamba, azma yake ya kumtua mwanamke ndoo kichwani inatimia. Wote ni mashahidi, tumeona ni jinsi gani pesa zimemiminika kwenye majimbo yetu, ili kutekeleza azma hii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Jimbo la Muhambwe limepokea takriban shilingi bilioni 8.5 ili kutekeleza miradi ya maji mijini na vijijini. Hii imetusababisha kutoka kwenye upatikanaji wa maji vijijini kutoka 54% mpaka 77% na kwa upande wa maji mijini kutoka 37% mpaka 67%, hizi ni jitihada kubwa sana. Tunampongeza Mheshimiwa Rais kwa sababu, ameibeba ajenda hii akiwa bado ni Makamu wa Rais na ameenda kuitimiza kwa kishindo ambapo amekuwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. Pongezi nyingi zimuendee na waswahili wanasema tunampa maua na bustani yake kwa sababu, amefanya kwa vitendo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza sana Mheshimiwa Waziri, Jumaa Aweso, Naibu Waziri na watendaji wote wa Wizara hii. Nampongeza Engineer Mwajuma kwa kazi nzuri anayoifanya, tumeona jinsi anavyofanya akiwa Naibu Katibu Mkuu na sasa anatekeleza kwa kishindo. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, pia nawapongeza watendaji wa maji wa Mkoa wa Kigoma, Engineer Mwenda, Engineer Aida na Almas wa Kibondo kwa jinsi ambavyo wananifanya niweze kutekeleza kazi za Wizara hii ya Maji katika jimbo langu kwa urahisi. Hongereni sana watendaji wote wa Wizara ya Maji kwa jinsi mnavyofanya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Aweso kipekee nakushukuru kwa heshima uliyonipa ya kufika Jimboni kwangu Muhambwe. Umekuja ukajionea mambo yanavyokwenda, kwa kweli tunamshukuru sana, Wana-Muhambwe wanakushukuru sana. Nachukua nafasi hii kusema tunakushukuru kwa sababu, ahadi ulizoziahidi zimekwishatekelezeka. Tumepokea gari moja kama ulivyotuahidi, tumepokea pikipiki nane na tumepokea guta la tani tatu katika Jimbo letu la Muhambwe. Tunakupongeza sana na ninakushukuru kwa niaba ya Wananchi wa Muhambwe, Mwenyezi Mungu akubariki sana ndugu yangu Mheshimiwa Aweso. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni ukweli usiopingika kwamba, tumepiga hatua kubwa sana kwenye miradi ya maji. Wote wameongelea, sina sababu ya kurejea, lakini hizi pongezi ambazo mpaka Kimataifa na kidunia mnakwenda kushika nafasi ya pili kwa miaka miwili mfululizo sasa ndizo ambazo zimefanya tuweze kutekeleza miradi ya maji. Tumeona kwa kufanya kwenu vizuri, badala ya kuwapelekea huduma ya maji watu milioni tatu, mmepeleka kwa watu milioni nne, mmesababisha muaminiwe na mpewe pesa zaidi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona miradi ya P4R sasa itakwenda kupokea Dola za Marekani milioni 654 kutoka milioni 350. Hizi ni jitihada kubwa na wananchi wa Muhambwe wamefaidika. Kile kiasi cha shilingi bilioni 1.3 uliyonipatia kutoka P4R basi wananchi wa Rukaya wanakunywa maji, wananchi wa Magarama wanakunywa maji na wananchi wa Mikoko wanakunywa maji. Kwa hiyo, ni jitihada kubwa, tunakupongeza na tunaamini tutaendelea kupata pesa zaidi, ili miradi katika majimbo yetu iweze kutekelezeka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na pongezi nzuri hizi ambazo tunaendelea kumpatia, bado zipo changamoto ndogo ndogo ambazo tunaamini Serikali yetu inaziweza. Kwanza kabisa Wananchi wa Mkoa wa Kigoma leo wamefurahi sana kusikia kwamba na sisi tunaenda kuingia kwenye historia ya kupata maji kutoka kwenye Ziwa Tanganyika. Hiki kilikuwa ni kilio chetu na leo tumekusikia kwamba, mshauri anaendelea kufanya kazi, tunaamini atakuja na matokeo chanya. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata hivyo, mimi jimbo langu lina Mto Malagarasi, kutoka Mto Malagarasi mpaka kata yangu ya kwanza ya Busunzu ni kilomita nane. Wananchi wa Nyalulanga na Busunzu hawana maji ilhali wako katika Mto Malagarasi, lakini sijakuona kuandika Mto Malagarasi kwenye grid yako. Mheshimiwa Waziri nakuomba uuingize Mto Malagarasi kwa sababu uko karibu sana na jimbo langu na utakwenda kutatua changamoto.

Mheshimiwa Mwenyekiti, la pili, ni Jimbo la Muhambwe tumefanya vizuri sana. Kwa sasa tunapata maji lita milioni tatu kwa siku, lakini mahitaji ni lita milioni 6.8 kwa siku. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa Neema ya Mwenyezi Mungu, kupitia mitambo ya Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, moja ya kisima tulichochimba katika Kata ya Lusohoko kimetufanyia maajabu kwa sababu, kimeleta maji mengi sana. Wanasema inawezekana ni katika mkoa mzima kisima kile kinatoa lita laki tatu na nusu kwa saa.

Mheshimiwa Mwenyekiti, namuomba Waziri Aweso kwa sababu, kisima hiki kimeleta hayo maji hatuna tena sababu ya kwenda kutoa maji Nduta kwa ajili ya maji ya mamlaka ya mji kwa maana ya Kata tatu za Kibondo Mjini, Biturana na Kumwambo. Tunachotakiwa kufanya, nakuomba Mheshimiwa Aweso, tumeshakuletea andiko ambalo linagharimu shilingi bilioni 4.5, hili tunakwenda kuweka tanki tu pale kwenye Mlima wetu wa Muyaga pale Kitahana na maji tunatoa Lusohoko badala ya kuhangaika na Mto Nduta.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Mheshimiwa Aweso nakuomba unavyokuja kuhitimisha unihakikishie umeuweka mradi wangu huu mpya wa maji kutoka katika kisima hiki cha maji ambacho kimeonyesha maajabu katika Mkoa wa Kigoma, ili Wananchi wa Jimbo la Muhambwe waweze kupata maji. Kwa kufanya hivi, nina uhakika tutakwenda kutimiza matakwa ya Ilani yetu ambayo yanatutaka tufike 85% kwa 95% ya maji mijini na vijijini. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, upo mradi mwingine wa Nyamkokoma ambapo ni Kata ya Kumwambu, wananchi hawa hawana maji kabisa. Mradi ule umeshaanza japo kwa kununua mabomba tulipopata shilingi milioni 300, lakini mradi huu unahitaji shilingi bilioni moja. Naomba Serikali inisaidie niweze kupata hii pesa kwa ajili ya kuweza kutekeleza huu mradi wa Nyamkokoma. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa kumalizia tuna vijiji sita ambavyo havijapata miradi. Mimi naishukuru Serikali kwa sababu, naamini vijiji hivi sasa vya Kumkuyu, Kasana, Nyarugusu, Kumhama, Nyarulanga na Kigina vitafaidika na hivi visima 900 ambavyo Mheshimiwa Rais ametoa. Kwa niaba ya Wananchi wa Muhambwe ninaishukuru sana Serikali kwa sababu, sasa tutakwenda kupata miradi ya maji katika vijiji vyote vya Jimbo la Muhambwe, ili Wananchi wa Muhambwe waweze kuendelea kupata maji safi na salama. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba na mimi niungane na wenzangu kuunga mkono hoja ya bajeti hii ya Wizara ya Maji kwa sababu, kwa kweli imetupa heshima katika majimbo yetu. Mwenyezi Mungu ambariki sana Rais wetu na Waziri wa Maji. Ahsante sana. (Makofi)

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipatia nafasi na mimi niweze kuchangia hotuba hizi nzuri tulizonazo mbele yetu. Nianze kwa kuwapongeza Mawaziri, Mheshimiwa Dkt. Mwigulu, Mheshimiwa Profesa Kitila na Naibu Mawaziri, kwa hotuba nzuri waliyotuletea; hotuba ya wananchi ambayo inaenda kumalizia pale palipobaki lakini na kuanza miradi ambayo inaenda kuchechemua uchumi wa wananchi wetu katika majimbo yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nawapongeza watendaji wote wa Wizara hizi na makatibu wakuu kwa jinsi ambavyo wanaendelea kuwapa ushirikiano ili tuweze kufanikiwa katika nchi yetu kuweza kupata maendeleo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa jinsi ambavyo anaendelea kuwaletea wananchi maendeleo lakini kwa jinsi ambavyo anaendelea kuwa na maamuzi thabiti lakini kuwa na Serikali iliyo imara. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Neno la Mungu katika kitabu Mithali 14 linasema; “Pasipo mashauri Taifa huanguka.” Ili Taifa liweze kusonga mbele lazima Serikali iwe na maamuzi na siyo sifa kuwa kwenye kiti umeaminiwa ukaogopa kufanya maamuzi kwa sababu utafanya makosa, siyo sifa. Sifa ni fanya maamuzi sahihi kwa ajili ya wananchi ili Serikali iweze kusonga mbele.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwaka 1975 nchi yetu ilipata uhaba wa mahindi. Mwalimu Julius Nyerere aliambiwa soko la mahindi liko kwa makaburu lakini kwa sababu wananchi wake walikuwa na... nam-quote Mheshimiwa Rais Nyerere alisema kwamba; “Niko tayari kwenda kununua mahindi kwa mashetani ili wananchi wangu wasife.” Alificha hisia zake na alificha chuki yake ili wananchi wake wasife.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni miezi miwili, mitatu tulikuwa hapa na sote tulikuwa tunapiga kelele kwa ajili ya wananchi wetu hawana sukari. Kule kwangu Muhambwe sukari ilifika shilingi 7,000. Serikali kwa kuona kwamba hawawezi kukaa kimya wananchi wao wakafa na kupiga kelele walifanya maamuzi. Nampongeza Mheshimiwa Bashe, Waziri wa Kilimo na nampongeza Mheshimiwa Dkt. Mwigulu kwa kuja na mpango na sheria ambayo itatusaidia kutoka kwenye hali hiyo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sukari hii kwa wnanchi wetu ndiyo kila kitu. Asubuhi akipata chai yake na mihogo atakutana na mlo mwingine jioni baada ya kutoka shamba lakini muuza maandazi bila hii sukari hawezi kuuza maandazi ili aweze kupata uchumi. Kwa hiyo, tukifanya masihara kwenye hii sukari kwa kweli hatuwatendei wananchi wetu waliotuleta humu ndani. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mimi nimo humu ndani kwa sababu ya Wanamuhambwe walioniamini pamoja na changamoto kubwa ya mfumo dume lakini waliniamini wakasema nije niwatetee wananchi wangu wa Muhambwe. Leo nitawatetea wananchi wangu wa Muhambwe ili wapate bei nzuri.

Mheshimiwa Mwenyekiti, leo ninavyokwambia sukari bado ni shilingi 3,500 mpaka 3,800. Kwa hiyo, kama tutakalia kimya suala hili ina maana wananchi wetu wataendelea kuumia. Nawapongeza Serikali kwa kuja na maamuzi sahihi kwa sababu maamuzi haya yatakwenda kuwakomboa wananchi wetu. Hatuna haja ya tuition. Kila mtu anafahamu supply and demand ndiyo ina control kila kitu...

MHE. VEDASTUS M. MATHAYO: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Mathayo, Taarifa.

TAARIFA

MHE. VEDASTUS M. MATHAYO: Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza naungana kumpongeza mjumbe anayezungumza kwamba Serikali lazima iwe na maamuzi kwa maana kwamba haina sababu ya kuwaacha wananchi wake wanaumia. Kama hivyo ndivyo, sasa ni vizuri zaidi maadamu Waziri mwenyewe anasema kwamba wale wafanyabiashara wanaficha sukari na wanasababisha uhaba uwepo na kutokana na hali hiyo ni kwamba suala hilo limemshinda.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa nini suala hilo sasa lije Bungeni, ili tujadili na tuone namna ya kulishughulikia. Kuliko pale tunapofika maamuzi ya kusema njia pekee ya kushughulika na hao ni kuruhusu sukari ambayo haina ushuru iingie nchini wakati huo tunaendelea kupoteza mapato na tunaendelea kupoteza ajira, nakushukuru. (Makofi)
MWENYEKITI: Mheshimiwa Dkt. Samizi unapokea Taarifa?

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa yake siipokei kwa sababu sasa hivi Serikali imeshakuja hapa na Muswada wa Finance tupitishe tusonge mbele.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tunavyo viwanda vingi hapa nchini vinavyoleta bidhaa na viwanda hivi pamoja na kuwa vinatengeneza bidhaa hapa nchini bado tunaingiza vitu. Simenti na mabati yanaingia hapa nchini. Tuna viwanda vya vitenge na vitenge bado vinaingia hapa nchini. Sisi watu watu Kigoma tunavaa vitenge vya Congo na siku zote vitenge vinaingia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, iko njia pekee ya kuvilinda hivi viwanda. Hatuna sababu ya kutengeneza njia ya kulinda viwanda vya sukari tofauti. Kwanza ni double standard; kama ambavyo viwanda vingine vya nchi hii vinalindwa kwa bidhaa zinzoingizwa kuwekewa ushuru wa forodha (import duty) na viwanda vya sukari navyo vilindwe hivyohivyo ili kuwe na uhuru tusiwe na monopoly ya watu wachache ambao watakuwa wanatuamulia bei kwa ajili ya wananchi wetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naipongeza Serikali na naunga mkono hiyo finance bill ije mbele yetu tuweze kupitisha kwa ajili ya manufaa ya wananchi wetu lakini kwa sababu ya manufaa ya wananchi wa Muhambwe. Nimalizie kwa kusema...

MHE. JOSEPHAT S. KANDEGE: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Kandege, Taarifa.

TAARIFA

MHE. JOSEPHAT S. KANDEGE: Mheshimiwa Mwenyekiti, taarifa ambayo naomba kumpa mjumbe ambaye anaongea vizuri sana, si vibaya kama tutaenda kujifunza kwa majirani zetu ambao wamefanya vizuri. Nchi ya Uganda walikuwa na shortage ya sukari. Walichofanya ni kuhakikisha kwamba wanajitosheleza kwa kuzalisha sukari ndani ya nchi yao na sasa hivi wa export. Kwa hiyo, kuna la kujifunza kwa jirani. (Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Dkt. Samizi unapokea Taarifa ya Mheshimiwa Kandege?

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, naipokea Taarifa yake na naomba niendelee.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mikoa yote iliyopo pembezoni mipakani ndiyo mikoa inayofaidika na sukari ya bei rahisi kwa ajili ya sukari za magendo kutoka kwenye hizo nchi? Kwa nini isiwe Tanzania ambapo tuna viwanda?

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nimalizie kwa kuwaambia Mawaziri hawa, Joshua aliambiwa uwe hodari na moyo mkuu na muwe mashujaa. Muwe mashujaa kwa sababu leo hii tunapata nguvu ya kujadili process kwa sababu wananchi wetu wametulia na wana sukari. Ingekuwa leo wananchi hawana sukari kelele zile za mwezi wa pili na wa tatu hapa ndani tusingeweza kujadili. Ingekuwa ni taarifa zinaendelea humu ndani kwa sababu wote tunafahamu kelele za wananchi zilivyokuwa kubwa na wananchi ndiyo wametuamini, wametuleta hapa ndani. Tuna raha leo tunajadili kwa sababu wananchi wana sukari, muwe na moyo mkuu Mheshimiwa Dkt. Mwigulu, muwe mahodari Mheshimiwa Bashe, muwe mashujaa, tupo pamoja na ninyi katika kuhakikisha kwamba wananchi wetu wanapata sukari ya bei nafuu. (Makofi)

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)

MWENYEKITI: Ahsante Mheshimiwa, muda wako umeisha, hitimisha tu Mheshimiwa.

MHE. DKT. FLORENCE G. SAMIZI: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana, naomba nihitimishe kwa kusema kwamba naipongeza Serikali ya Awamu ya Sita kwa kazi nzuri na kwa jinsi ambavyo wanaendelea kutuletea maendeleo na sisi wananchi wa Muhambwe tuko pamoja kuunga mkono Serikali hii ili kazi iendelee. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kuunga mkono hoja. (Makofi)