NAIBU WAZIRI WA SERA, BUNGE, KAZI, AJIRA, VIJANA NA WALEMAVU (MHE. ANTHONY P. MAVUNDE): Mheshimiwa Naibu Spika, katika eneo la kwanza la elimu juu ya Sheria za Kazi, Wizara yetu imeendelea kutoa elimu hiyo kupitia Vyama vya Wafanyakazi, pia kupitia makongamano na warsha na semina mbalimbali, kuweza kuwaelimisha wafanyakazi, waajiri na umma kwa ujumla namna ambavyo sheria zetu zinaelekeza mambo gani yatiliwe mkazo. Hata hivyo, tunaendelea kutilia mkazo eneo hili na tutakuwa na vipindi tofauti kupitia katika redio na televisheni ili Umma wa Watanzania uweze kufahamu namna gani sheria hizi zinafanya kazi.
Mheshimiwa Naibu Spika, pia nichukue wito huu kuwaomba wenzetu wa Vyama vya Wafanyakazi kwa kushirikiana na Wizara, tufanye kazi hii kwa pamoja ili tuweze kuwaelimisha waajiri na wafanyakazi sheria za kazi zinavyoelekeza.
Mheshimiwa Naibu Spika, katika sehemu ya pili ya swali lake, amezungumzia kuhusu idadi ya waajiri wangapi tumekwishawashughulikia ambao wamewabagua wafanyakazi. Ofisi yetu kupitia Maafisa Kazi ambao wamekuwa wakifanya kaguzi mara kwa mara, wamekuwa wakipita maeneo tofauti kubaini matatizo haya na kuwachukulia hatua wale waajiri ambao wanashindwa kutii masharti ya sheria, hasa hii Sheria Na. 6 ya Mwaka 2004.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa maana ya idadi, nitamtafuta Mheshimiwa Mbunge nimpatie taarifa kamili ni kwa namna gani tumewashughulikia hao waajiri waliowabagua wafanyakazi wao specifically, lakini tumekuwa tukifanya kaguzi hizi na tunayo orodha ya waajiri wengi tu ambao wameshindwa ku-comply na orders zetu ambazo zimefanyika baada ya ukaguzi.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kumhakikishia Mheshimiwa Mbunge kwamba Serikali hii ya Awamu ya Tano inapotoa ahadi inatekeleza; barabara hii imeanza kufanyiwa usanifu na itakapokamilika maadam tumeshaona mtu anayetoa fedha tayari amepatikana kwa vyovyote vile ujenzi utafanyika kwa haraka itakavyowezekana ili mapato haya ya kitalii yaanze kuingia katika Mfuko wa Hazina.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa swali la pili, naomba kumhakikishia Mheshimiwa Mbunge kwamba, hizo alama za “X” anazoziona ndiyo sehemu ya utaratibu wa kufanya fidia. Ni hatua ya kwanza, baada ya hapo wanamalizia hatua inayofuata na mara utaratibu wa kufanya uthamini utakapokamilika suala la ulipaji wa fidia litashughulikiwa.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA WAZIRI MKUU (KAZI, VIJANA NA AJIRA): Mheshimiwa Mwenyekiti, napenda kujibu maswali ya nyongeza ya Mheshimiwa Saumu Heri Sakala, Mbunge wa Viti Maalum, kama ifuatavyo:-
Mheshimiwa Mwenyekiti, swali lake la kwanza limeuliza ni nini kinakwamisha. Kwanza kabisa nimuondoe hofu Mheshimiwa Mbunge kwamba Serikali ina dhamira njema kabisa ya kuhakikisha inatekeleza ahadi yake ya kuwalipa pensheni wazee kwa kutambua mchango mkubwa ambao wazee wameutoa katika Taifa hili katika sekta za huduma za jamii, kiuchumi na kisiasa. Kwa hiyo, Serikali inatambua kabisa umuhimu wa wazee.
Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini kinachokwamisha hapa si kwamba kuna jambo ambalo linakwama, lakini mipango ya Serikali ilikuwa kwanza kuhakikisha inatengeneza miundombinu ambayo ndiyo itakwenda kulifanya jambo hili liwe endelevu. Kwa hiyo, katika uratibu wa zoezi zima, awali ilikuwa ni kutayarisha mpango rasmi kwa ajili ya kuhakikisha kwamba mpango huu unaanza kufanyiwa kazi na tayari mpango huu umekamilika zimebaki hatua chache tu za kuona ni namna gani mpango huu utaanza sasa kutekelezwa pale ambapo mamlaka husika zitahusishwa na fedha zitakuwa zimepatikana.
Mheshimiwa Mwenyekiti, swali la pili ameuliza ni lini itaanza. Nirudie tu katika jibu langu la msingi kwamba zoezi hili ni kubwa sana ambalo linahitaji umakini mkubwa sana na lengo la Serikali ni kulifanya kuwa endelevu. Hata katika baadhi ya nchi ambazo wamefanya zoezi hili kwanza kabisa walifanya namna ambavyo ilikuwa inawapa picha waanzaje ndiyo baadaye waje walikamilishe kwa uzito wake. Kwa hiyo, na sisi kwa kutambua kwamba jambo hili ni kubwa na linahitaji rasilimali fedha, Serikali imeanza kwanza na ujenzi wa miundombinu ya kuratibu zoezi zima ili baadaye kuweza kuwafikia wazee hawa kwa maana ya kuwalipa pensheni.
Mheshimiwa Mwenyekiti, katika kufuatilia jambo hili tulikwenda kujifunza katika baadhi ya nchi ambazo zimefanikiwa sana. Ukienda kule Nepal ambao ni kati ya watu waliofanikiwa, wana kitu wanakiita Nepal’s Senior Citizens’ Allowance na wenyewe walianza katika utaratibu huu huu. Walianza kwanza kuwalipa wazee kuanzia umri wa miaka 60 lakini baadaye wakaona namna gani waweze kuingiza na makundi mengine. Kwa hiyo, na sisi tunatafakari mpango huu mzima lengo letu ni kuufanya mpango huu uwe endelevu.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Mwenyekiti, Wizara yangu itahakikisha ubora wa hizi barabara unaongezwa na unaimarishwa na tutaweka mipango maalum kuhakikisha magari makubwa ambayo mara nyingi ndiyo yanayoharibu barabara hizi hayataruhusiwa kupita katika barabara ambazo haziruhusu kupita magari yenye kiwango fulani cha tonnage.
Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba sana nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge kwamba, barabara hii anayoiongelea iko katika Ilani yetu na tutaendelea kuiimarisha na nichukue fursa hii kuwaomba au kuwaelekeza TANROADS, Mkoa wa Tanga kuhakikisha kwamba, kama ambavyo tuliwapa maelekezo kufungua barabara zingine na hii wahakikishe inafunguliwa na maeneo hayo yote yaliyoharibika yatengenezwe.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, kama sikosei amesema Pangani na bahati nzuri nilifika Pangani pale na kuona mahitaji, japokuwa sikwenda katika zoezi la kufanya assessment ya Sekta ya Afya. Bahati nzuri Mbunge wa Pangani ndugu yangu pale alikuwa kila siku ananikorofisha katika hili; na nikijua kwamba watu wa Pangani wana changamoto hii, kwa hiyo, naomba nikiri wazi kwamba, lengo letu kubwa ni kwamba, kwa watu wa Pangani siyo afya peke yake, Jimbo la Pangani ukiangalia lina changamoto kubwa hata ya miundombinu yake ya barabara.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, kwa pamoja mimi nitakwenda na Waheshimiwa Wabunge huko, tutashirikiana kwa pamoja kubaini sasa nini tutafanya kwa pamoja? Kwa sababu jambo hili lazima tushirikiane kwa pamoja, lazima tubaini pamoja, halafu tuweke vipaumbele. Ndiyo maana jana nilimwita mtaalam wangu pale TAMISEMI aniandikie special proposal, lengo langu ni kwamba, mwakani inawezekana tukaja na sura nyingine hasa kutatua tatizo la afya. Nikawaambia waandike proposal maalum tutafanyaje kutatua tatizo la Zahanati na Vituo vya Afya na Hospitali za Wilaya, kama special project ya five years kuangalia tutafanya vipi, tuje na mtazamo mpya.
Mheshimiwa Naibu Spika, tukisema kwamba tunatenga Halmashauri peke yake, lakini centrally kama Ofisi ya Rais (TAMISEMI), tunafanyaje kuhakikisha ili tunakuwa na global program ya kupambana kwenye suala la afya katika Tanzania yetu hii. Kwa hiyo ,Mheshimiwa Mbunge nimelichukua hilo suala, tutapanga kwa pamoja kuona ni jinsi gani tutafanya ili mradi kuboresha maisha ya wananchi.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Naibu Spika, naomba niseme tumesikia suala hili, ndiyo maana hapa katikati tulizungumza kwamba tunafanya tathmini ya maeneo yote kwa majengo ambayo yamejengwa hayajakamilika na katika upande wa zahanati, tuna takribani zahanati 1,358 ambazo ukiangalia tuna bajeti siyo chini ya shilingi bilioni 78 kuweza kumaliza shughuli hizi zote.
Mheshimiwa Naibu Spika, naomba nikuhakikishie kwamba tulifanya assessment ile ili tuweze kujua nini tunatakiwa tukipange katika mpango wa bajeti tuweze kuondoa haya maboma na kujali juhudi kubwa zilizofanywa na wananchi.
Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, naomba nimhakikishie Mheshimiwa Saumu na Waheshimiwa Wabunge wote, katika suala zima la magofu ambayo hayajakamilika yale ya zahanati na vituo vya afya sambamba na hospitali zetu za wilaya, tunaweka mpango mkakati kabambe ambapo tutawaomba Waheshimiwa Wabunge katika mchakato wa bajeti mtuunge mkono ilimradi tuweze kuondoa hivi viporo.
Mheshimiwa Naibu Spika, naamini tukifanikiwa hata kwa asilimia 60 kwa hivyo viporo ambavyo vipo site huko, tutakuwa tumewezesha kwa kiwango kikubwa kuwapatia wananchi wetu wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania afya bora na miundombinu ya ujenzi wa zahanati. Ahsante.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kweli barabara hii nimepita mara kadhaa na juzijuzi nilivyokuwa natembelea Mkoa wa Tanga, ni miongoni mwa barabara niliyoipita kutoka Bagamoyo mpaka pale Pangani na kikubwa zaidi katika kufika pale nilikuta reference ya Waziri wa Miundombinu aliyekuwa akipita pale na kutoa ahadi hiyo ya ujenzi wa barabara hiyo lakini ikiwa sambamba na ujenzi wa daraja lile la pale Pangani. Mheshimiwa Mawenyekiti, naomba nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge, kwa sababu ni commitment ya Serikali na kipindi cha sasa kwa sababu ujenzi wa barabara ya lami lazima kwanza upembuzi yakinifu ufanyike na jambo hilo limekamilika, ninaamini suala la barabara hii kwa sababu ni barabara ya kimkakati, kwamba hata kwenda Mombasa ni barabara ya shortcut naamini Serikali hii itafanya kila liwezekanalo ujenzi wa barabara hii uweze kukamilika.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Spika, ni kweli, na mimi nilivyofika Pangani, Mheshimiwa Mbunge anakumbuka nimefika pale nimeona changamoto hii ya magari. Magari yale ni kweli ni miongoni mwa magari chakavu kama ilivyo katika Halmashauri nyingine. Nikijua wazi kwamba kipaumbele cha kununua magari ya Halmashauri huwa yanafanywa hasa na Halmashauri yenyewe ikianzia katika mchakato wa awali. Hata hivyo, Serikali katika kuimarisha huduma ya afya, tulinunua karibu magari 50 tukapeleka katika maeneo ambayo vipo vifo vingi zaidi. Hata hivyo tuna mkakati mwingine, tukipata gari la ziada tutafanya hivyo.
Mheshimiwa Spika, suala la ununuzi wa magari naomba watu wa Halmashauri ya Pangani tuweke kipaumbele, lakini Serikali haitasita kusaidia wananchi wa Pangani tukijua wazi Jimbo lile na eneo lile jiografia yake iko tata sasa; ukitoka pale Hospitali watu wa Mwela huku na watu wa upande mwingine wana changamoto kubwa sana mpaka kwenda eneo lile.
Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, Serikali tunaliangalia hilo, lakini tutashirikiana vyema na wenzetu wa Pangani kuhakikisha mambo yao yanaenda vizuri. (Makofi)

WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI: Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli Mbunge alikuja kwangu akilalamikia hali ya maji kuwa na tope katika Jiji la Tanga. Jiji la Tanga ni mojawapo la mamlaka katika nchi ambayo imekuwa siku zote inatoa maji safi na salama.
Mheshimiwa Naibu Spika, kilichojitokeza ni kwamba kumetokea hitilafu katika mtambo wa uchujaji maji na hii imetokana na uchafuzi mkubwa wa maji kule kwenye vyanzo kwa sababu wamevamia wachimbaji wa madini kwa hiyo maji yanakuja na tope na rangi. Kwa hiyo, imebidi sasa tutengeneze design nyingine ya kuchuja maji yale na tatizo lile tumeshalimaliza sasa hivi Tanga wanapata maji safi kama walivyokuwa wanapata zamani.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Mwenyekiti, anayoyasema ni sahihi na nadhani anafahamu kwamba ndicho tunachotekeleza ndani ya Serikali kwa sababu tuna timu ya Wakuu wa Mikoa yote iliyoko kwenye mwambao na upande wa Zanzibar wanakutana kila wakati kuhakikisha wanapitia zile bandari bubu kuona zipi zinaweza zikaendelezwa na kurasimishwa na zipi ambazo zinatakiwa kufungwa inasimamiwa kufungwa. Nadhani ni kitu ambacho anafahamu tunakitekeleza na nimushukuru sana kwa sababu kwa kuuuliza hivyo maana yake anaunga mkono hatua tunayoichukua.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA: Mheshimiwa Mwenyekiti, kusema lini kwanza naomba tuweke rekodi sawa za Mheshimiwa Mbunge kwamba kipindi kile mlinialika na Mheshimiwa Aweso tumefika pale Mwera na nikatoa maagizo kwamba
kituo kile kutokana na yule mwekezaji pale japo anawekeza aweze kujenga theatre.
Mheshimiwa Mwenyekiti, niwashukuru kwa sababu wodi ya wazazi imeedelea kujengwa, lakini hata hivyo Serikali kuufanya kuwe kituo cha afya lazima miundombinu ikamilike vizuri, ndiyo maana tukaona sasa hivi tujenge jengo la theatre pale kubwa lakini pia kujenga na wodi zingine.
Mheshimiwa Mwenyekiti, na ndiyo maana
nikamuelekeza Mheshimiwa Aweso kwamba awaambie watu waiandae mapema ile BOQ. Tuta deploy pesa pale, kwa sababu watu wa pale wakikosa huduma, suala la kuvuka Mto Pangani ni changamoto kubwa sana na usiku vivbuko hakuna. Kwa ajili ya kuwaokoa Watanzania
tumeamua kuweka nguvu kubwa za kutosha, fedha za kutosha kujenga jengo lile litakamilika huenda kabla ya mwezi wa saba mwaka huu ujenzi utakuwa umeshaanza.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Naibu Spika, hii mikakati siyo mirefu sana nimejaribu tu kuisoma kwa kirefu lakini siyo mirefu sana. Ni mikakati mitatu tu maalum isipokuwa nimeileza kwa undani ndiyo maana inaonekana kama ni mikakati mirefu au ya muda mrefu.
Hata hivyo nadhani kitu cha kufahamu hapa ni kwamba bandari bubu inaanzishwa katika maeneo ambayo maeneo ya karibu tu kuna bandari ambayo ni rasmi. Kwa hiyo ni tabia ya watu kukimbia bandari rasmi na kujianzishia bandari bubu pembeni.
Kwa hiyo suala la kuahusisha walioanzisha bandari bubu tutalifanya katika maana ya kudhibiti, lakini siyo kwa maana ya kumshirika wakati yeye aliyeanzisha hiyo bandari bubu huku akijua kwamba anafanya makosa na anatafuta fedha kwa njia ambayo siyo sahihi.
Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusu swali la pili, ni kweli wanaohudumia hizo bandari bubu kama nilivyosema ni watu ambao wamejianzishia uratatibu wao nje ya utaratibu wa Serikali na tutafanya kila njia kuhakikisha kwamba tunawashirikisha katika kudhibiti lakini wakati wa kurasimisha hata vile vijiji tunavyowapa mamlaka wanawatumia wale ambao wana uzoefu wa kuendesha hizi bandari na hivyo tukifanya hivyo masuala ya usafi na mazingira wa bandari hizo yatashughulikiwa kikamilifu.

WAZIRI WA VIWANDA, BIASHARA NA UWEKEZAJI: Mheshimiwa Naibu Spika, nashukuru kwa kunipatia fursa nijibu swali la Hajat Saumu. Ilibidi aweke kiangalizo kunieleza mwani inalimwa wapi, mimi kwetu ni Pemba mama yangu anaitwa Mariam huyu unamfahamu, kwetu ni pemba kwa hiyo na mimi mambo ya mwani nayajua.
Mheshimiwa Mbunge ni kwamba nilikuwa Tanga juzi kwenye maonesho ya Kimataifa. Tija ya mwani ni kutengeneza kiwanda cha kuongeza thamani, na kiwanda cha kuongeza thamani ni kiwanda kidogo ambacho Mheshimiwa Mbunge unakimudu. Ninapoendelea na juhudi za kuhamasisha viwanda vidogo na vile vya kati, tunakwenda Tanga kuhamasisha namna ya kuongeza thamani kwenye mwani, hiliki na mdalasini ili tuweze kupata soko. Soko la bidhaa za wakulima ni kuziongezea thamani.

NAIBU WAZIRI WA KILIMO, MIFUGO NA UVUVI:
Mheshimiwa Mwenyekiti, orodha ya Halmashauri au Wilaya ambazo nimetaja ni zile ambazo tayari zimeshanufaika na mpango huo wa wavuvi kupatiwa asilimia 40 ya fedha kwa ajili ya kununua vifaa vya uvuvi hasa injini za boti. Kwa hiyo, ninachosema mpango huu upo na unapatikana kwa Halmashauri zote ili mradi wenyewe wajipange na wakidhi vigezo halafu tutaoa asilimia 40.
Mheshimiwa Mwenyekiti, kuhusu Pangani, mimi nimefika Pangani na watu wa Pangani nawapenda sana, Mheshimiwa Aweso nilikutana naye kule. Kimsingi niliwaahidi kwamba wakijipanga kwenye vikundi, nipo tayari kuwasaidia waweze kupata asilimia hiyo 40. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, namwambia vilevile mheshimiwa Mbunge wapangeni wavuvi wenu katika vikundi, watafute fedha asilimia 60 halafu baada ya hapo tutawasaidia kupata hiyo asilimia 40 waweze kununua injini na waweze kufanya uvuvi kwa njia ambayo ni rahisi zaidi. (Makofi)

NAIBU WAZIRI WA MAJI NA UMWAGILIAJI:
Mheshimiwa Mwenyekiti, tangu miaka ya sabini Serikali tayari ilishaanza kutumia maji ya Mto Pangani na pale Korogwe tayari tunayatumia maji ya Mto Pangani. Tunao mradi mkubwa ambao umefadhiliwa na BADEA, sasa hivi Kampuni ya Karathi inatoa maji kupeleka maeneo ya Mwanga, yatafika mpaka Korogwe pia. Lakini pia tumepata ufadhili wa aina mbili; tuna fedha kutoka Serikali ya India lakini pia tuna fedha kutoka Serikali ya Netherlands, usanifu unaendelea ili tuhakikishe kwamba tunapeleka maji maeneo mbalimbali, tutafika mpaka Pangani Mheshimiwa Mbunge, wala usiwe na wasiwasi.

NAIBU WAZIRI WA UJENZI, UCHUKUZI NA MAWASILIANO: Mheshimiwa Spika, kama nilivyosema katika jibu la swali la msingi kwamba SUMATRA wamepewa mamlaka ya kusimamia bandari zetu zote na bandari zote ambazo zimesajiliwa. Nakiri kwamba kuna bandari zingine ni bandari bubu na huwa zinazuka kila wakati, ni bandari ambazo zinatumika na wahalifu, kwa sababu kila ukiwadhibiti hapa wanaenda kutafuta sehemu nyingine. Ni wahalifu kwa sababu wanakiuka sheria za shughuli za bandari zinazosimamiwa na SUMATRA na kila tukijaribu kuwaelimisha, kwamba jamani acheni kutumia bandari bubu mtumie bandari ambazo zimesajiliwa rasmi, bado tunakuwa na matatizo.
Mheshimiwa Spika, mimi niwaombe Waheshimiwa Wabunge, wakati mwingine kama tutataka SUMATRA iwe katika kila aina ya bandari inayozuka kila wakati uwezo huo tutakuwa hatuna. Niwaombe sana Waheshimwa Wabunge tusaidiane, tuhakikishe mizigo yetu ipite katika zile bandari ambazo ni rasmi, tuache kupitisha katika bandari bubu. (Makofi)
Mheshimiwa Spika, kuhusu kukabidhi kazi za SUMATRA kwa upande wa TRA au hata taasisi nyingine, nimhakikishie tu Mheshimiwa Mbunge kwamba pale ambapo TRA inaona kwamba zile kazi zimewazidi huwa wanarudi kwetu, kwa maana na SUMATRA na kuwaambia kwamba hapa tunahitajika tuwe na permanent station ya watu wa SUMATRA na hatimaye huwa tunafanya hivyo.
Mheshimiwa Spika, katika maeneo yale ambayo traffic si kubwa sana tunawatumia wenzetu wa TRA na sehemu zingine TPA wanatumika kutegemeana na jinsi ya kutumia resources za Serikali tulizonazo. Sidhani kama tutaweza kwa SUMATRA peke yake kusimamia kila bandari tulizonazo, kuweka idadi ya staff inayotakiwa. Tunatumia taasisi zingine kufanya kazi hizo kwa kushirikiana na tasisi hizo zinawasiliana muda wote kuhakikisha kwamba pale ambapo panapolamika kuweka permanent station ya SUMATRA hatimaye tunafanya hivyo.
Mheshimiwa Spika, lakini naomba nirudie tena. niwaombe sana ndugu zangu, na hasa ninyi wenzetu mnaotoka katika maeneo ya ukanda wa Pwani mtusaidie ili watu wetu wafuate sheria na Sheria za SUMATRA na Sheria za TPA ni sheria mama kama zilivyo Sheria zingine, si kwamba zile Sheria ziko kiwango cha chini.
Mheshimiwa Spika, kwa hiyo kila mmoja ana uwezo wa kuzivunja kwa kadri anavyoona inafaa. Niwaombeni sana tusaidiane ili tuhakikishe kwamba maisha ya wananchi wetu na mizigo yao haiathiriwi katika safari za baharini na kwenye maziwa.