Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Uwekezaji wa Mitaji ya Umma kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023 na Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Bajeti kuhusu shughuli za Kamati kwa Mwaka 2023

MHE. FRANCIS K. NDULANE: Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana kwa kunipa nafasi jioni hii ya kuweza kuchangia kwenye taarifa zilizotolewa kwa umakini mkubwa na Wenyeviti wetu wa Kamati ya Bajeti pamoja na Kamati ya PIC. Leo nitapiga sana kwenye Kamati ya PIC ambapo mimi ni Mjumbe wake. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nitangulie kumpongeza Mwenyekiti wangu au Mwenyekiti wetu wa Kamati ya PIC, Mheshimiwa Deus Sangu kwa kuisoma taarifa yetu kwa umakini mkubwa kama ambavyo tulikuwa tumeijadili kabla ya kuileta hapa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pili, nita-concentrate na TTB peke yake leo. Nataka niidadavue kwa mapana na marefu. Kwa mujibu wa Sheria Na. 364, majukumu makubwa ya TTB ni kutangaza vivutio vya utalii ndani na nje ya nchi ya Tanzania, kuhamasisha uendelezaji wa miundombinu ya utalii, kufanya tafiti za utalii na kutoa elimu kwa Umma kuhusu umuhimu wa Sekta ya Utalii. Mimi nita-concentrate na mambo matatu ya kwanza katika haya mambo niliyoyataja.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nitaanza na suala la kutangaza vivutio vya utalii ndani na nje ya Tanzania. Bado hatujafanya kazi kubwa ya kuiwezesha TTB au Tanzania Board for Tourism iweze kufanya kazi yake sawa sawa. Sababu kubwa inayosababisha kazi hii isifanyike kwa utimilifu mkubwa ni kutokana na taasisi hii kuwa na upungufu wa fedha za uendeshaji wa shughuli zake. Tunafahamu Mheshimiwa Rais wetu Dkt. Samia Suluhu Hassan alifanya Filamu ya Royal Tour na ambayo imeongeza kwa kiasi kikubwa sana kutangaza vivutio vyetu vya utalii na pia kwa haraka sana kuwafanya watalii waweze kuongezeka kutoka nje ya nchi na hivyo, kuongeza hata pato la Serikali yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, bado tuna kazi kubwa ya kufanya katika eneo hili kwa sababu bado kuna maeneo mengi ya vivutio vya utalii hayajatangazwa. Kwa mfano, kuna wakati nilikuwa nasafiri na ndege ya shirika moja kubwa la ndege la nchi ya jirani, tukielekea katika hiyo nchi ya jirani. Wakati tunakaribia kwenye kilele cha Mlima Kilimanjaro, yule Air Hostess alisikika akisema, “Sasa tunakaribia kutoka katika anga ya Tanzania na kuingia anga ya Kenya.” Aka-pause kidogo, halafu baadaye akasema, wakati ile ndege ilipofika kwenye kile kilele ikawa ina-corner hivi, bawa moja limeshuka chini na lingine limekwenda juu, wakati tunakiona vizuri sana kile kilele kwa chini upande wa kulia kwetu, akasema, “on your right-hand side you can see the peak of Mount Kilimanjaro.” Aka-pause. Baada ya muda wakati tunakiacha kile kilele pale, akasikika akisema, “Sasa tunajiandaa kutua katika Uwanja wa Kimataifa wa Ndege wa Jomo Kenyatta.” Tulichukua zaidi ya dakika 40 mpaka tulipotua.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, unaona wenzetu walivyokuwa makini katika kuhakikisha kwamba wanatumia matangazo hadi kwenye mashirika ya ndege, kuhakikisha kwamba wanatangaza rasilimali ambazo hata nyingine siyo za kwao, lakini katika mazingira ya kuleta karibu na nchi yao. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, siku nyingine niliwahi kupanda ndege ya zile Wings of Kilimanjaro, (Shirika letu la ATCL). Wakati tunapita katika eneo lile la Mlima Kilimanjaro, kulikuwa kimya tu. Yule Air Hostess hakuzungumza chochote mpaka tulivyofika safari yetu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni nini ninachotaka kusema hapa? Wenzetu wanatumia rasilimali zote walizonazo katika kuhakikisha kwamba wanatangaza hivi vivutio vizuri. Kwa hiyo, hata taasisi yetu ya TTB tunatakiwa tuendelee kuiimarisha, kuiwezesha kifedha ili kuhakikisha kwamba inakwenda kuwezeshwa kutangaza vilivyo, ikiwemo kupitia Shirika letu la Ndege la ATCL, mashirika ya kigeni ambayo tuna uhusiano nayo mzuri katika kuhakikisha kwamba mambo yanakwenda sawasawa. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, licha ya kwamba tayari kuna mipango mizuri ya kutumia watu maarufu kama wacheza mpira maarufu kama wakina Christiano Ronaldo, Lionel Messi, kutumia hayo mashirika ya ndege lakini bado hatujapiga hatua nzuri. Shida ni uwezeshaji wa kifedha kutokana na kuwa na bajeti ndogo ya TTB. Naiomba Serikali iongeze fedha kwa TTB ili tuweze kuiwezesha hii TTB iweze kufanya kazi yake ipasavyo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, hata kwenye suala la utafiti ambalo ni jukumu la pili kwa taasisi ya TTB; niliwahi kusoma na baadaye nikathibitishiwa na wataalamu wetu ambao wanafanya kazi kubwa ya utafiti tangu mwaka 2016 katika Visiwa vya Mafia. Imegundulika tangu mwaka 2016 kuna Mji wa Rhapta ambao ulizama baharini. Utafiti wa mji ule ambao ulikuwa umefikia kiwango cha metropolis lakini pia ulikuwa na eneo kubwa la kibiashara, ulikuwa na urefu wa Kaskazini Kusini Kilometa tatu, mapana kilometa tano. Ulikuwa mji maarufu ambao tangu karne ya kwanza mpaka ya tano Warumi waliweza kufanya safari nyingi na kushirikiana nao enzi zaa dola ya Warumi kabla haijaanguka kuweza kufanya biashara. Waliandika kumbukumbu nyingi ambazo baada ya ule mji kuzama, waliweza kuzitumia kuutafuta ule mji na ndiyo imekuja kugundulika mwaka 2016, hapo kwenye Visiwa vya Mafia.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sijaona input ya TTB katika kufanya research ile. Kuna taasisi binafsi ambayo ina hoteli jirani na pale, ndiyo ambayo imekuwa ikishirikiana na wataalamu wetu kutoka University of Dar es Salaam katika kuhakikisha kwamba wanafanya huo utafiti kwa mafanikio. Mpaka leo tayari wamefanya kazi kubwa ambayo imetangazwa mpaka Marekani. Kuna Taasisi ya Discovery Channel kutoka Marekani iliyokuja kuchukua film na hivi karibuni wataanza kuicheza nchini Marekani. Sisi wenyewe tupo, kwa sababu hatujaiwezesha TTB.

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia kuna mapango ambayo yalifanyiwa utafiti na Serikali ya Wakoloni ya Ujerumani mwaka 1901 lakini alitokea mtu mmoja anaitwa Truman kutoka Ujerumani mwaka 1911 na baadaye alikuja mtu mmoja anaitwa Herbat Daniel Galabawa Garabao kutoka Ujerumani na timu yake mwaka 1994 – 2000. Katika Milima ya Matumbi waligundua kuna mapango zaidi ya 20. Kule Tanga kuna sehemu inaitwa Mwinyigongo, kuna pango la pili kwa urefu hapa Tanzania pale Mwinyigongo. Bado kuna mapango mengine ya Amboni, acha lile tunaloliona, tisa ukichanganya na lile la 10. Bado walikwenda kule Zanzibar kuna pango linaitwa Mangapwani. Kwa hiyo, jumla ni kama 33 likiongezwa na Pango la Nang’oma lililoko katika ardhi ya Matumbi au Milima ya Matumbi ambalo ndilo pango refu kuliko yote, lina Kilometa 7.51. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sijaona TTB wakifanya kazi ya utafiti kule, japokuwa moja kati ya core function zake ni kufanya utafiti. Hata kutangaza basi, baada ya kuwa hawa Wajerumani na wataalam wengine wametaja hiyo Rhapta na kwingineko, hakuna hatua zilizochukuliwa katika kuwezesha kuendeleza hivyo vituo vya utalii ili viweze kuleta utalii mwingi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuna wakati niliwahi kutembelea Marrakesh wakati ina-deal na mambo ya michezo. Kule kuna kitanda ambacho aliwahi kulala Mtume (S.A.W.) enzi zake katika safari zake kule Afria Kaskazini. Mpaka leo kimehifadhiwa, kinaingiza fedha nyingi kule Marrakesh na kinaleta pesa nyingi. Kwa hiyo, nina imani hata sisi hizi kazi zilizofanyiwa utafiti, tukizifanyia kazi inayotosha kupitia TTB, basi tutaweza kupiga hatua kubwa katika kuingiza mapato katika nchi yetu kupitia Sekta ya Utalii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia, jukumu lingine katika Bodi hii ni suala la uendelezaji wa miundombinu ya utalii. Pale Kilwa kuna mradi unaitwa Regrow, unaojenga Kiwanja cha Ndege cha Kilwa ambapo kutoka kwenye kile kiwanja cha ndege kwenda kwenye lango la Selous ni Kilometa 70, kwenda kwenye Viboko Albino kule Pindilo ni kilometa 120, kwenda Kumbukumbu za Majimaji na haya mapango niliyoyazungumza ni kilometa 120, lakini mpaka leo ule mradi unasuasua. Serikali iwezesheni TTB ili iweze kukamilisha ule mradi. Tutapata faida kubwa kwa sababu watalii wakija wataweza kupelekwa katika hivyo vivutio na hatimaye tutapata pesa nyingi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwisho kabisa, mwezi Novemba mwaka 2023 Muswada ulikuja hapa kuhusu kuboresha Ofisi ya TR kwa kuundwa Mamlaka ya Uwekezaji Tanzania. Ule Muswada tunaona kama umeyeyuka vile. Hatujui umepotelea wapi? Naomba ule Muswada uje haraka Bunge lijalo ili tuweze kuupitisha, uwe sheria kamili ili hatimaye kuiwezesha hii mamlaka isimamie Uwekezaji wa Mitaji ya Umma katika mashirika mbalimbali ili mashirika hayo yaweze kuleta faida na tija kubwa kwa wananchi wa Tanzania ili hizi faida ziweze kuzalishwa, ajira ziweze kuzalishwa, tija na ufanisi uweze kupatikana katika taasisi hizo na hatimaye nchi yetu iweze kupiga hatua kubwa za kiuchumi na kulijenga Taifa letu kwa ujumla. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kuyasema hayo, naunga mkono taarifa zote zilizotolewa hapa na mapendekezo yake.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba kuwasilisha. (Makofi)