Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Nishati kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. DEODATUS P. MWANYIKA: Mheshimiwa Spika, nakushukuru kwa nafasi. Nami nampongeza sana Waziri kwa bajeti nzuri ambayo ametupatia na kwa utendaji mzuri kwa ujumla katika Wizara hii ya Nishati pamoja na watendaji wote.

Mheshimiwa Spika, tunaishukuru sana Serikali, kwamba mpango wa REA kwa kweli umekuwa ni mkombozi kwa kiasi kikubwa ingawa ukienda kwenye vijiji na vitongoji bado ni tatizo.

Mheshimiwa Spika, kwa majimbo yale ambayo ni ya mjini; Halmashauri za Miji ambazo zina vijiji na miji, bado tuna tatizo kubwa sana maeneo ya miji; mitaa ina-expand kwa haraka sana kiasi kwamba hata ule umuhimu au ile credit ambayo tungeipata kwa kusambaza umeme vijijini kwa maeneo ya mijini, bado tuna tatizo kubwa, especially Njombe, tuna shida kubwa sana.

Mheshimiwa Spika, kuna mitaa ya Mpumbwe na Ihanga, iko jirani kabisa na Makao Makuu lakini haina umeme. Ihanga, Igominyi kuna mtaa unaitwa Unguja na Pemba nikadhania pengine kwa sababu ya Muungano mngeweza mkaufikiria haraka haraka zaidi kuupa umeme kwa sababu hauna umeme na wananchi kwa kweli wanapata taabu.

Mheshimiwa Spika, vilevile kuna maeneo ya uwekezaji. Njombe ni mji unaokua haraka kiuwekezaji, tunawaomba sana mtuangalie. Ndiyo maana kwenye swali la juzi niliuliza kuhusu grid substation. Tunahitaji kuwa na grid substation kwa haraka sana ili tuweze kuendana na kasi ya ukuaji wa mji.

Mheshimiwa Spika, kwenye hilo, napenda kusema namshukuru sana Mheshimiwa Waziri, alitembelea njombe, na alikaa na wazalishaji wadogo wadogo wa umeme na aliwatia moyo. Kulikuwa na wazalishaji wengi ambao ni wadogo wadogo. Njombe ni nchi iliyobarikiwa kwa maporomoko ya maji na inaweza ikatoa mchango mkubwa sana kwenye grid ya Taifa kwa kutoa umeme wa kutokana na maporomoko madogo madogo.

Mheshimiwa Spika, vilevile kuna project moja ya muda mrefu ambayo ni nzuri. Naomba ni-declare interest kwamba naimi ni mmoja wa wanahisa, inaitwa Mapembas, Mheshimiwa Waziri anaifahamu vizuri sana, 10 megawatts. Hizi megawatts leo tungekuwa tunafanya maamuzi zingekuwa tayari zimekuwa connected kwenye gridi.

Mheshimiwa Spika, ni 10 megawatts za Watanzania, maana yake tunaongelea ku-empower Watanzania ambao wamejikusanya wakaamua ku-sacrifice pensions zao kwa ajili ya kutengeneza hydropower project.

Mheshimiwa Spika, kwa kiasi fulani ungefikiria hawa wangesaidiwa. Sasa wanachokwama ni kitu kidogo sana kwenye financing, kwa sababu masharti ya SPPA bado yanataka ndani ya miezi 36 uwe umeanza ku-deliver umeme, inakuwa ni ngumu kwa sababu wanategemea fedha za benki, na benki zinataka uhakika kwamba, je, baada ya kusaini SPPA Serikali itakuwa tayari ku-facilitate ili project hii ijengwe?

Mheshimiwa Spika, namwomba sana Mheshimiwa Waziri, project hii iangaliwe kwa macho ya ukaribu sana kwa sababu ni Watanzania, wengine ni wafanyakazi walio-retire katika Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, baada ya kusema hilo, nakupongeza sana Mheshimiwa Waziri, baada ya ile ziara tulikuuliza masuala ya nguzo za zege, Wananjombe, Wananyanda za Juu Kusini hatuna tatizo na maamuzi ya Serikali kwenda kwenye zege, lakini tunasema lifanyike kwa uangalifu.

Mheshimiwa Spika, nimesoma hapa na nimeona kwamba tunakwenda kujenga viwanda vingi vya nguzo za zege, nasi pia tunaona umuhimu kwenye maeneo oevu, ni kweli lazima tuwe na hali kama hiyo, itatusaidia kupunguza matumizi ya fedha za Serikali. Hata hivyo, tukumbuke kuna mamilioni ya watu ambao maisha yao wameyaelekeza kwenye kuzalisha miti, miti ndiyo uchumi wao. Tuwaangalie hawa kwa sababu sera yetu na Sera ya Chama cha Mapinduzi ni kuwasaidia wananchi ili waweze kuwa na nguvu za kiuchumi na waweze kupunguza umaskini. Tunachosema, viwanda vinavyojengwa vya nguzo za zege visiongeze umaskini kwa wananchi. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, mwisho kabisa naongelea suala la LNG, muda hautoshi; tumeona hapa mradi huu wa kuchakata na kusindika gesi asilia ni mradi muhimu sana na utakuwa na impact kubwa sana kwenye uchumi wa nchi. Mimi niongee wazi kwamba tunatakiwa tuwe makini kama wengi walivyosema, tu-balance na time, tusije tukatafuta mkataba ambao ni silver bullet, haupo duniani.

Mheshimiwa Spika, hatuwezi kupata mkataba ambao ni silver bullet lakini tuweke provision zitakazotusaidia kuwa na ability ya kuweza kubadilisha mkataba huko mbele ya safari baada ya ku-negotiate vizuri kwa level tuliyofikia. Ninaloliona hapa, kuna ucheleweshaji unaoendelea, siyo kwa makusudi, nadhani ni kwa nia nzuri ya kutaka haya mambo yakamilike. Pia tukumbuke we are a global village. Wawekezaji tulionao wana miradi mingine. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, vilevile tukumbuke kwamba tuki-sign hizi host agreements maana yake ni kwamba wanatakiwa wafanye financial decision, investment decision ndani ya miaka mitatu. Baada ya miaka mitatu ndiyo waanze construction. Sasa tatizo tulilonalo ni kwamba, sasa hivi natural gas imeshapata competitor. Tuna hydrogen, kampuni nyingi za kimataifa na kidunia kwenye air transport, chemicals, steel na rail yanaanza ku-move away from natural gas na yamepeana muda. Hii yote ni kwa sababu dunia inakwenda ku-cut down emissions na kampuni zimekuwa tasked ku-make sure zina-cut down emissions.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo, tunaweza tukawa na gesi, tukatumia muda mrefu tukitafuta mkataba ambao ni silver bullet lakini mwisho wa siku tutakutana na soko ambalo limeshaharibika. Nitoe ushauri kwamba tutumie njia za kila aina tunazoweza. Tuna mshauri mwelekezi ambaye analipwa mabilioni ya shilingi, tumtumie vizuri, na kama hatufai, basi tumfukuze ili tujue kwamba hawezi kutusaidia. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, naomba sana kwenye LNG tuongeze speed kidogo ili tuweze ku-benefit kwenye upside. La sivyo, hatuta-benefit na yale ambayo tungeyapata kwa kuendeleza mradi huu mkubwa wa LNG. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, jambo lingine, naipongeza sana Serikali kwa kukamilisha Mradi wa Mwalimu Nyerere Dam. Mimi hapa nina article moja iliandikwa na gazeti la The Economist, gazeti linaloheshimika duniani. Wao walisema, katika Mbuga ya Selous kuna elephant na wakatoa picha ya elephant, wakasema kwamba sasa anakwenda kuongezeka elephant wa pili ambaye ataitwa white elephant, wakimaanisha hiyo itakuwa Mwalimu Nyerere Dam.

Mheshimiwa Spika, nasema kwamba Serikali ya Mama Dkt. Samia ikiongozwa na wewe Mheshimiwa Dkt. Doto imewa-prove wrong watu ambao waliamini kwamba sisi hatuwezi kujenga dam, waliamini hatuwezi kupata fedha, waliamini kwamba dam hii itajaa baada ya miaka saba, haiwezekani. Dam imejaa katika muda mfupi na tumeweza kupata umeme. Tunakushukuru sana na tunampongeza sana Mheshimiwa Rais. (Makofi)

(Hapa kengele ililia kuashiria kwisha kwa muda wa Mzungumzaji)