Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Nishati kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. SAMWELI X. HHAYUMA: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru kwa kunipa nafasi nichangie kwenye Sekta ya Nishati na nianze mchango wangu kwa kumpongeza sana Mheshimiwa Dkt. Doto Mashaka Biteko, Naibu Waziri Mkuu na Waziri wa Nishati, lakini nampongeza sana Mheshimiwa Judith Kapinga, Naibu Waziri wa Nishati, nampongeza Katibu Mkuu, Mhandisi Felchesmi Mramba na timu yote ya Wizara ya Nishati kwa kazi kubwa wanayoifanya kwenye Sekta hii ya Nishati.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naipongeza sana timu yangu ya mkoa ikiongozwa na Meneja wa Mkoa na timu ya wilaya ikiongozwa na Meneja wa Wilaya, kwa kazi kubwa ambayo wanaifanya ndani ya maeneo yao na Meneja wangu wa wilaya kwa ushirikiano mkubwa ambao ananipatia. Pia, naipongea sana ile timu ya Wizara kwa sababu kazi kubwa inayofanyika tunaiona.

Mheshimiwa Mwenyekiti, tulikuwa na changamoto kubwa ya mgao wa umeme; kazi kubwa imefanyika ambapo wakati mwingine wengine tunaweza tusione sasa hivi kilichofanyika kwa sababu tulisema wakati ule kwamba, changamoto ilikuwa ni maji kwenye maeneo ambayo tulikuwa tunategemea umeme kuzalishwa kwa maji na mvua zinanyesha. Niwahakikishie kwamba kazi kubwa imefanyika kuhakikisha kwamba tatizo la umeme limeondoka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kuthibitisha hilo, umeme kwenye gridi ya Taifa umeongezeka kutoka megawati 1,872.1 Mei, 2023, mpaka megawati 2,138 Machi, 2024. Kazi hii ni kubwa na ukiangalia kwa sasa hata kama kuna malalamiko, lakini yamepungua sana. Kati ya sehemu ambayo tumefanikiwa sana ni kuingiza umeme wa Bwawa la Mwalimu Nyerere ambalo tunatarajia litazalisha megawati 2,115 ambapo mpaka sasa tumeshaingiza megawati 235 kwenye gridi ya Taifa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, natoa shukrani, mwaka jana wakati tunajadili Bajeti ya Nishati niliiomba Wizara hii iangalie maeneo ndani ya Wilaya ya Hanang ambayo yalipata umeme muda mrefu. Hivi ninavyoongea tumeidhinishiwa vitongoji 49 na wakati ule nilitaja eneo la Gitting kama mfano, eneo la Nangwa kama mfano, eneo la Gendabi kama mfano na eneo la Mogitu kama mfano wa maeneo ambayo yalipata umeme muda mrefu na nikasema wananchi wameongezeka sana na maeneo hayo yaangaliwe ili wale ambao wamejenga nyumba zao na wanaishi gizani wapate umeme. Mpaka sasa juhudi zinafanyika kuhakikisha kwamba umeme unaenda kwenye vitongoji vya maeneo hayo ambayo nimetaja. Naishukuru sana Serikali na wakati huo huo vitongoji 15 navyo vikiendelea. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nina ombi kwenye eneo la utekelezaji wa miradi; tulipata mkandarasi anaitwa Daniel ili atekeleze mradi wa kupeleka umeme kwa wachimbaji wadogo, kwenye viwanda lakini pia kwenye visima vyetu vya maji. Maeneo ambayo tuliyaainisha wilayani, eneo la Getasam, eneo la Moram, eneo la Mara B, Gijega, Jorodom, eneo la Muungano, eneo la Quaredan na eneo ambalo tunatarajia kuwa na mgodi wa madini ya mwanga, utendaji wake siyo mzuri.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba Wizara imwangalie mkandarasi huyu kwa umakini kuhakikisha kwamba kazi inafanyika, amefanya survey kipindi kirefu akapotea, tunavutana sana na kazi haiendi sawasawa. Naomba huyu aangaliwe ili kuhakikisha kwamba wananchi ile huduma wanayoitarajia waipate kwa wakati. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nichangie eneo la uzalishaji wa umeme kupitia Sekta Binafsi, kwenye taarifa ya Wizara, Sekta Binafsi inazalisha megawati 31.8 pekee. Nchi yetu ina vyanzo mbalimbali vya umeme, tuna umeme chanzo cha makaa ya mawe, chanzo cha umeme jua, joto ardhi tuna upepo na vyanzo vingine. Kusema Sekta Binafsi mpaka sasa inachangia megawati 31.8 pekee, wakati huohuo tukitegemea kwamba Serikali iendelee kuwekeza rasilimali kidogo ambayo tunahitaji kwenye Sekta ya Elimu, rasilimali hiyo hiyo tunahitaji kwenye Sekta ya Afya ili itoe huduma, unaona kabisa kwamba kuna changamoto.

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwaka 2009 kuja 2012 tulikuwa na changamoto kubwa sana ya mgao wa umeme na ukiangalia hata bajeti ya Wizara kwa sasa kwenye upande wa maendeleo umeshuka karibu 36, maana yake keki tuliyonayo tunaigombania na haitoshi vizuri. Nashauri kwenye eneo hili, Wizara ione namna ya kuishirikisha Sekta Binafsi kwenye uzalishaji wa umeme. Tuzalishe mabilionea wa Tanzania kutoka kwenye Sekta ya Umeme na hii inawezekana. Tuwashirikishe, kama ni sera inasumbua tuangalie namna ya kuibadilisha ili tuone Sekta Binafsi inashiriki na hatimaye tunazalisha umeme wa kutosha, tukiwa na umeme wa kutosha maendeleo ya nchi yetu yataenda kwa kasi kubwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kusema haya, wakati tukiwa na hali mbaya ya mgao wa umeme, Jimbo la Hanang tulikuwa na hali mbaya mara mbili. Changamoto kubwa ni kwamba sisi hatuna kituo cha kupooza umeme. Waya ukiguswa tu na ndege umeme umekatika wilaya nzima na hatuna umeme. Tukigawiwa megawati zile chache, maana yake ni wilaya nzima, tukikatiwa wilaya nzima iko gizani, nguzo ikianguka wilaya nzima iko gizani. Changamoto hii niliiwasilisha hapa Bungeni mwaka 2021 na Serikali ikanijibu, kwa ruhusa yako naomba ninukuu majibu ya Serikali; “Mheshimiwa Spika, naomba kujibu swali la Mheshimiwa Samweli Xaday Hhayuma, Mbunge wa Hanang kama ifuatavyo:-

Mheshimiwa Spika, Serikali kupitia Shirika la Umeme nchini (TANESCO) imeanza taratibu za ujenzi wa njia ya kusafirisha umeme pamoja na kituo kidogo (switchyard) cha kilovoti 33 kutoka njia kuu ya kusafirisha umeme wa msongo wa kilovoti 400, inayoendelea kujengwa kutoka Singida hadi Namanga katika Kijiji cha Mogitu, Wilaya ya Hanang.

Mheshimiwa Spika, ujenzi wa kituo hicho kitaboresha hali ya upatikanaji wa umeme kwenye maeneo ya Hanang na maeneo jirani na ujenzi wake utaanza Julai, 2022 na utakamilika Julai, 2023 na gharama ya mradi huu ni shilingi bilioni 2.6. Fedha hizi zinategemewa kutolewa na Serikali kwa 100%.” Mwisho wa kunukuu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mpaka sasa ninavyoongea hakuna kilichofanyika, ombi langu tu kwa Mheshimiwa Naibu Waziri Mkuu na Waziri wa Nishati, wana-Hanang tuna changamoto kubwa na ukisikia tu kila baada ya muda unasikia taarifa ya kukosekana kwa huduma ya umeme na watakwambia sababu ni ukarabati wa hitilafu ambao watasema aidha imetokana na nguzo kuanguka au kitu kingine chochote, baada ya hapo tu itafuata taarifa ya kukosekana kwa huduma ya maji, changamoto ni kubwa, lakini pamoja na changamoto hizi, kwa kuwa nina imani na Mheshimiwa Naibu Waziri ...

MWENYEKITI: Mheshimiwa Engineer naomba hitimisha.

MHE. SAMWELI X. HHAYUMA: Mheshimiwa Mwenyekiti, sina shaka na utendaji kazi wake, sina shaka na umahiri wake na sina shaka na upendo wake kwa Wana-Hanang.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naunga mkono hoja na bajeti yake, sina changamoto nayo, naamini hili atalishughulikia. Ahsante sana. (Makofi)

MWENYEKITI: Ahsante sana Mheshimiwa Engineer Samweli Xaday Hhayuma.