Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Sheria Ndogo kuhusu Uchambuzi wa Sheria Ndogo zilizowasilishwa Bungeni kwenye Mkutano wa Kumi na Nne na Mkutano wa Kumi na Tano, pamoja na Taarifa za Utekelezaji wa Maazimio ya Bunge kuhusu Sheria Ndogo zilizowasilishwa Bungeni kwenye Mkutano wa Kumi na Mbili na Mkutano wa Kumi na Tatu

MHE. SIMAI HASSAN SADIKI: Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana kwa kunipa nafasi ya kuwa mchangiaji. Kamati ya Sheria Ndogo imekuwa ikikutana kwa vipindi tofauti kwa lengo la kufanya uchambuzi na kuangalia utekelezaji wa Maazimio ya Bunge yaliyokuwa yakitolewa Bungeni hapa katika hatua mbalimbali zilizofikiwa. Ni lazima tukiri ya kwamba licha ya kuwepo kwa jitihada nyingi zinazofanywa na Wizara pamoja na Halmashauri zetu katika kutunga Kanuni hizi ili kuhakikisha kwamba Kanuni hizi wanazotunga haziendi kuleta shida kwa wananchi katika matumizi yake.

Mheshimiwa Naibu Spika, Kamati imebaini kwamba yapo matatizo ambayo kila mara tumekuwa tukiyazungumza Bungeni hapa bado yameendelea kujitokeza ingawa si kwa wingi kama katika miaka michache iliyopita. Kitu cha kusikitisha zaidi ni kwamba Kamati imebaini zipo baadhi ya Sheria ndogo zimeweka masharti au maudhui ambayo yanapingana na Katiba ya nchi hii au Sheria Mama za nchi hii, jambo ambalo limekuwa likikosesha uhalali kanuni hizi katika utumikaje wake, kwa sababu kwa mujibu wa Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania Katiba ndiyo Sheria Kuu ambayo imeweka masharti ya kufuatwa na sheria zote.

Mheshimiwa Naibu Spika, Sheria zote zinazotungwa na Bunge na Sheria Ndogo zote zinazotungwa na Mamlaka yaliyokasimiwa na Bunge ni Sheria halali za nchi hii kwa mujibu wa Sheria ya Tafsiri ya Sheria Ibara ya 36(1), kwa hiyo ni lazima ziakisi Ibara ya 64(5) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ambayo inazilazimisha Sheria zote za nchi hii kufuata misingi halisi ya Katiba kama ilivyokwishaelekezwa kwa kusema kwamba bila kuathiri kutumika kwa Katiba ya Zanzibar, kwa mujibu wa Katiba hii kuhusu mambo yote ya Tanzania, Zanzibar yasiyokuwa ya Muungano Katiba hii itakuwa na nguvu kwa Jamhuri nzima ya Muungano na Sheria nyingine yoyote kama itaweka masharti yatakayokinzana na Katiba hii, Katiba itakuwa na nguvu na Sheria hiyo itakuwa batili kwa kiwango ilichokuika Sheria hiyo, kwa kiwango ilichokiuka Katiba.

Mheshimiwa Naibu Spika, utukufu wa kauli hii ya Katiba huwezi kuikuta katika Sheria nyingine yoyote ya nchi hii, kipengele hiki huwezi kukikuta hii inaonyesha ule upekee wa Katiba na inatofautisha Katiba, nguvu za Katiba na Sheria nyingine hususan Sheria Mama na Sheria Ndogo.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kuendelea mbali zaidi, leo hii wakati tunafanya uchambuzi wa Kanuni, Kamati hii imebaini kwamba zipo baadhi ya Halmashauri zimetunga Sheria ambazo totally moja kwa moja ukizisoma unajua kwamba hawakuzingatia masharti ya Katiba. Kwa mfano, unapoenda kusoma Sheria ya usimamizi na udhibiti wa mifugo ya Halmashauri ya Wilaya ya Moshi ya 2024 iliyotangazwa katika Gazeti la Serikali katika Tangazo la Serikali Namba 38 la Tarehe 19 Januari, 2024 basi ukiisomsa ile Kanuni Ibara ya 26(s) utakuta kwamba Kanuni ile inapiga marufuku kwa Watanzania vitu vya msingi ikiwemo uhuru wao wa kujishirikisha na harakati ya vyama vya siasa.

Mheshimiwa Naibu Spika, imeenda mbali zaidi ikapiga marufuku hata utaratibu wa mfugaji kuhusika katika harakati za kisiasa hata kupachika bendera katika maeneo yao, totally kwa mujibu wa Sheria ile, kwa mujibu wa Kanuni ile mfugaji hatakiwi kuhusika. Imesema kwamba mfugaji yoyote atakuwa ametenda kosa ikiwa atafanya shughuli yoyote ya kisiasa, narejea tena, mfugaji atakuwa amefanya kosa ikiwa atafanya shughuli yoyote ya kisiasa ikiwemo kupandisha bendera maana yake nini? Hiyo kauli ukiitizama unajua mantiki yao ni nini, lakini shida ya hii statement haikujitosheleza, haikuainisha ni maeneo yapi ambayo mfugaji amekatazwa kufanya hivyo.

Mheshimiwa Naibu Spika, shida inakuja na siku zote napenda kusema kwamba wakati mwingine sisi tunaotunga sheria inawezekana tukawa ndiyo chanzo cha tatizo, lakini wakati mwingine mtafsiri sheria inawezekana akwa ndiyo chanzo cha tatizo, lakini kuna wakati anayeenda kusimamia Sheria inawezekana akawa ndiyo chanzo cha tatizo. Katika yote haya umakini na uelewa wa pamoja vinahitajika kuzingatiwa kwa hali ya juu pamoja na ushirikishwaji na mahusiano ya karibu baina ya wanaotunga sheria, wanaotafsiri sheria na wanaoenda kuzisimamia sheria vinginevyo mtunga sheria atakuwa na tafsiri yake, msimamizi wa sheria atakuwa na tafsiri yake, lakini kibaya zaidi kwa msimamiaji wa sheria atakapokuwa na tafsiri yake. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kitu ambacho kitatupelekea kushindwa kufikia malengo ya zile sheria ndogo tunazozitunga. Katika mazingira kama haya unapozungumza mfugaji kwamba hatakiwi kuhusika na shughuli za kisiasa maana yake wewe moja kwa moja unaenda kumvunjia uhuru wake Kikatiba. Ukisoma Ibara ya 20 ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania Ibara ya 20(1) inamruhusu mtu yoyote kujihusisha katika harakati za kisiasa, sasa hii kanuni ilitakiwa iende mbali zaidi kwa kusema tu kwamba, labda hatakiwi kupachika bendera za siasa katika maeneo ya mifugo hapo kidogo ingekuwa imekaa sawa.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kuiacha wazi kama hivi ilivyo huko kwa watafsiri sheria inaweza ikaleta shida na baadaye tutashindwa kufikia lile lengo halisi ambalo tumelikusudia na itaondosha ile misingi ya utawala bora pamoja na kwenda kuondosha kabisa misingi ya kidemokrasia ambayo Mama yetu Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan kila siku anaipigania katika Tanzania hii. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kuendelea mbele zaidi tumebaini vilevile Kamati hii imebaini kwamba zipo baadhi ya Kanuni ambazo zimetungwa zinapingana na Sheria Mama. Utakapoenda kusoma Sheria Ndogo ya Mazingira ya Wilaya ya Kibondo Tangazo la Serikali Namba 920 lililotoka tarehe 22 Disemba, 2023 section ya 16(e), ukienda kusoma hii Kanuni ya Mazingira unakuta wamepiga marufuku kwa mtu yoyote aliyekuwa ndani ya basi atakapoingia katika stendi ya mabasi iwe nje wakati anaingia au anatoka anapokuwa katika Halmashauri tu akiwa ndani ya basi anakatazwa kutupa taka ngumu katika maeneo ya Halmashauri.

Mheshimiwa Naibu Spika, tunajua dhamira yao nini, tunajua lengo lao nini, ni kuhifadhi mazingira, lakini sasa unapotunga Sheria kisha ukaitaja taka ngumu hiyo utakuwa unapongana na Sheria Mama ya nchi hii kwa sababu unaposema taka ngumu, ukiitaja taka ngumu peke yake umeacha ombwe kwa maneno ya Makamu Mwenyekiti wangu akitumia Kipemba unaacha ombwe, sasa ukisema kwamba ni marufuku kutupa taka ngumu, lakini je, atakayetupa taka laini utamhukumu kwa sheria gani? (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, maana yake unajikuta umeacha taka ngumu, umeacha taka laini na taka nyinginezo kwa sababu Sheria ya Mazingira ya Nchi hii inafahamu kuna taka laini na taka laini na taka nyinginezo pamoja na taka ngumu, sasa unaposema taka ngumu peke yake maana yake bado utakuwa unakiuka misingi halisi ya utungaji wa Sheria Mama. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, katika yote niendelee kuwashukuru sana kama alivyokwishasema Makamu Mwenyekiti wangu, zamani tulikuwa tuna msururu mkubwa wa changamoto hizi za sheria ambazo zinaletwa pale, lakini sasa hivi kusema kweli tunatumia muda mwingi, lakini makosa unayoyabaini ni machache mno na hii inaonyesha taswira halisi ya namna Wizara pamoja na halmashauri walivyokuwa serious katika kutekeleza yale maazimio na wakati wa kutunga hizi Sheria Ndogo. Ahsante sana. (Makofi)