Taarifa ya Hali ya Uchumi wa Taifa kwa Mwaka 2023 na Mpango wa Maendeleo wa Taifa kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025 na Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Serikali kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. STELLA A. IKUPA: Mheshimiwa Mwenyekiti, ninakushukuru kwa fursa ya kuweza kuchangia jioni hii ya leo. Awali ya yote ninaomba kumshukuru sana Mwenyezi Mungu kwa jinsi ambavyo ameendelea kutulinda mpaka tumefikia Mkutano huu wa Kumi na Tano na hatimaye Kikao cha 51 cha Bunge letu. Ni jambo la kumshukuru Mungu kwa sababu, wengi walitamani kufika, lakini hawajaweza kwa hiyo, tunaposimama ni lazima tumshukuru Mungu kwa sababu, ni neema tu wala siyo kama tunastahili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza ninaomba kuunga mkono hoja ambazo ziko hapa mbele yetu, lakini pia, nawapongeza sana Waheshimiwa Mawaziri kwa jinsi ambavyo wanasimamia Wizara zao na kwa jinsi ambavyo wanamshauri vizuri Mheshimiwa Rais wetu. Pia natumia fursa hii, kumshukuru na kumpongeza sana Mheshimiwa Rais wetu Dkt. Samia Suluhu Hassan, ni Rais shupavu, ni Rais mahiri, ni Rais ambaye ana ubunifu ambao kwa kweli, ukikaa ukiutafakari, mpaka unashangaa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ubunifu huu na umahiri wa Mheshimiwa Rais wetu ndiyo ambao umesababisha uchumi wetu kuwa imara mpaka hivi tunavyozungumza. Dunia imetikiswa sana, lakini pamoja na kutikiswa kwa dunia uchumi wetu umeendelea kuwa imara. Kwa hiyo, ni jambo la kumpongeza sana Mheshimiwa Rais, kuendelea kumshukuru na kuendelea kumuombea kwamba, Mwenyezi Mungu aendelee kumpa maarifa na ubunifu wa kuendelea kuliongoza Taifa letu. (Makofi)
Mheshimiwa Mwenyekiti, pamoja na kwamba, uchumi wetu uko imara, lakini Serikali inapaswa iendelee kuchukua tahadhari dhidi ya vitu ambavyo vinaweza vikasababisha uchumi wetu kushuka, miongoni mwa vitu hivyo ni mabadiliko ya tabianchi. Tunaona jinsi ambavyo mabadiliko ya tabianchi yanaendelea kutikisa dunia kwa hiyo, iko haja ya Serikali kuweka mikakati ya kuona ni namna gani inakabiliana na mabadliko haya, ili yasiweze kuathiri uchumi wetu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sambamba na hilo Serikali iweze kuona ni kwa jinsi gani inapunguza uagizwaji wa bidhaa kutoka nje na badala yake kutoa kipaumbele kwa bidhaa ama mazao ambayo tunazalisha sisi wenyewe likiwemo zao la ngano. Yako mambo mengi, lakini kwa sababu ya muda, ninaomba niyataje hayo kwa uchache. Kwa hiyo Serikali iendelee kuangalia mambo ambayo wanashuku kwamba, yanaweza yakasabaisha uchumi wetu ukashuka, ili uchumi wetu uendelee kuwa imara. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia, ninaomba kuongelea suala la misamaha ya kodi. Kuna malengo ambayo yamewekwa kwamba, misamaha ya kodi isivuke asilimia moja ya Pato la Taifa, lakini mpaka hivi tunavyozungumza misamaha hii imekwishavuka, iko asilimia 1.3. Sasa, kwa staili hii ama kwa jinsi hii, iko haja ya Serikali kuweza kuipitia upya misamaha ambayo ilitolewa kuona kama ina tija kwa Taifa letu au kama inaendana na wakati tulionao hivyo, iweze kuipitia na kuona kwamba, ni kwa jinsi gani inaiondoa na kuweka ile misamaha ambayo itakuwa na tija kwa Taifa na itaendana na wakati tulionao. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia, naomba kuongelea suala la kulinda viwanda vyetu. Ninaishukuru na kuipongeza sana Serikali kwa jinsi ambavyo imekuwa imara katika kulinda viwanda vyetu, hasa tukiangalia hata kwenye hizi taarifa ambazo tuko nazo. Imeonesha wazi kwamba, inaenda kufanyia mabadiliko Sheria ya Kudhibiti Uingizwaji wa Bidhaa Kutoka Nje, Sura Na. 276 na kuanzisha Tozo ya Maendeleo ya Viwanda (Industrial Development Levy).

Mheshimiwa Mwenyekiti, hili ni jambo la kupongezwa sana, lakini pia, Waswahili wanasema; “ukibebwa bebeka.” Viwanda vyetu vya ndani iko haja ya kuona ni kwa jinsi gani bidhaa ambazo inazitengeneza zinakuwa shindani. Kwa maana ya kwamba, ziweze kuwa shindani ndani ya Taifa letu, lakini pia, na nje ya Taifa letu.

Mheshimiwa mwenyekiti, naomba kutolea mfano mdogo wa kiwanda cha vitenge. Kiwanda hiki kinatengeneza vitenge ambavyo vinauzwa kwa bei ndogo, lakini pamoja na hilo, wanawake wa Kitanzania na Watanzania kwa nini wanashawishika kununua vitenge vya shilingi 30,000, vitenge vya shilingi 100,000, mpaka shilingi 300,000? Ni kwa sababu ya ubora. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, ninasema ukibebwa bebeka. Viwanda vyetu vione ni kwa jinsi gani bidhaa ambazo vinazitengeneza zinakuwa shindani. Pale ambapo bidhaa zinakuwa shindani ama zinakuwa na ubora unaotakiwa ni faida ya Watanzania. Kwa mfano, unakuta kwamba, labda kiwanda kama kilianzishwa Pwani, kutokana na ubora wa bidhaa zake, kiwanda hiki kinaanza kujitanua, kinaanza kuwa na branches. Kupitia zile branches ama matawi unakuta kwamba, ajira zinaendelea kuongezeka kwa vijana wetu na hivyo pato letu pia linaendelea kuongezeka. Kwa hiyo, mimi nadhani, iko haja ya Serikali kuona viwanda ni watoto wetu na kuendelea kuvifuatilia. Kadiri ambavyo tunafuatilia tunatengeneza uchumi wetu, lakini pia, tunaongeza Pato la Taifa na tunatengeneza ajira. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, pia ninaomba kuongelea suala zima la kuongeza wigo wa makusanyo. Ninaipongeza sana Serikali wigo wa makusanyo haya kadiri ambavyo miezi inaongezeka na miaka inaongezeka tunaona kwamba, yanaongezeka, lakini bado hatujafikia, yaani vile vyanzo vya mapato tulivyonavyo bado hatujavikusanya ipasavyo. Kama tungekuwa tumekusanya ipasavyo, yamkini tungepunguza hii kuumiza kichwa kwamba, tunapata wapi hiki? Tunapata wapi hiki?

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, mimi naiomba Serikali iweze kuona ni jinsi gani inarasimisha sekta isiyo rasmi. Pia iweze kuona ni kwa jinsi gani mifumo tuliyonayo na taasisi zote zinajiunga na hii mifumo, lakini pia mifumo hii iweze kusomana kwa sababu, ipo lakini haisomani, hivyo inasababisha kuvuja kwa mapato yetu, ninaomba sana Serikali iweze kuliona hili. Mifumo yetu isomane na taasisi zote ziunganishwe kwenye hii mifumo, ili tuweze kupata mapato ambayo yanastahili ama tuweze kukusanya kulingana na vyanzo tulivyonavyo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, suala lingine ambalo Serikali inaweza ikalifanya, limekwishazungumzwa, lakini na mimi naomba kuwekea mkazo. Kwa jinsi ambavyo tunazunguka kwenye nchi za wenzetu ni jambo ambalo linawezekana, kutumia kadi kwenye malipo yetu, linawezekana kabisa. Tuliweza Kwenda nchi jirani tu hapa, tunashukuru Bunge, kama kamati tulienda pale, tuliona ni kwa jinsi gani ambavyo makusanyo yanakusanywa kupitia kadi ama kupitia, tunaita electronic payment. Sasa kwa nchi yetu tunaona kabisa kwamba, tukiwa kama Watanzania yamkini tunaweza tukaona kwamba, ni jambo gumu, lakini hapana.

Mheshimiwa Mwenyekiti, ni kiasi kilekile ambacho ungetoa fedha taslimu, ndiyo hichohicho unakilipia kupitia kadi yako kwa hiyo, ni kitu ambacho kinawezekana kabisa. Naiomba Serikali iweze kuona ni kwa jinsi gani tunaelekea huko kwa sababu mbuyu nao ulianza kama mchicha, tusisubiri mpaka hiki na kile, lakini tunaweza tukaanza taratibu. Kwa mfano tunaweza tukaweka amount kwamba, labda kiwango kinachozidi kiasi fulani kilipiwe kwa kadi, ama kiwango kinachopungua kiasi fulani ndiyo kilipwe kwa fedha taslimu.

MWENYEKITI: Mheshimiwa, unaweza ukahitimisha. Muda wako umeisha.

MHE. STELLA A. IKUPA: Mheshimiwa Mwenyekiti, sambamba na hilo ninaomba kuhitimisha kwa kusema kwamba, wakati sasa tunasubiri kuelekea huko kwenye huu ushauri ambao nimeutoa kuna zile namba ambazo zimetolewa, ambazo zipo, zile za TRA ambazo zinakuwa zinatumika labda kama kuna shida unaweza ukaripoti. Naomba namba hizi ziingizwe kwenye mifumo, kama kwenye meseji labda kwamba, tuwe tunatumiwa mara kwa mara. Kwa sababu, unakuta mtu unakumbana na tatizo kwamba, haujapewa risiti, unadai risiti, huna mahali pa kuripoti na hujui unaripoti kwa namna gani. Kwa hiyo, mimi naomba hii namba iwe inazunguka kwenye messages zetu za kila siku, ili kila mwananchi aweze kufahamu kwamba, nisipopewa risiti, naripoti wapi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mwisho naishukuru Serikali kwa hatua kali ambazo inazichukua za kuweza kukabiliana na mauaji ya watu wenye ualbino ambayo yametokea hapa nchini. Ahsante sana.