Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Elimu, Sayansi na Teknolojia kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. PROF. JOYCE L. NDALICHAKO: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi ili nichangie hoja ambayo iko mbele yetu. Naomba nianze kwa kumpongeza Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa uongozi wake uliotukuka ambao sote tunashuhudia mafanikio makubwa katika sekta zote muhimu za ustawi wa jamii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipekee nampongeza kwa kutoa dira ya mwelekeo wa mageuzi katika Sekta ya Elimu. Alitoa dira hiyo katika Bunge lako Tukufu wakati alipolihutubia tarehe 22 Aprili, 2021. Hotuba hiyo ndiyo ambayo imezaa Sera Mpya ya Elimu, Toleo la Mwaka 2023 na mitaala mipya ambayo imeanza kutekelezwa mwaka 2024.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kipekee kabisa nampongeza Mheshimiwa Profesa Adolf Mkenda, Waziri wa Elimu, Sayansi na Teknolojia kwa hakika anafanya kazi nzuri, msaidizi wake Mheshimiwa Kipanga, Katibu Mkuu Profesa Nombo pamoja na watendaji wote. Hakika wanafanya kazi nzuri ya kusimamia Sekta ya Elimu, Sayansi na Teknolojia. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naipongeza Taasisi ya Elimu ambayo ndiyo imefanya kazi ya kusimamia mabadiliko haya ya mitaala ambayo yameanza kutekelezwa ambapo wameanzisha na mkondo wa elimu ya amali. Ufanisi katika utekelezaji wa mitaala unahitaji mambo mengi ikiwa ni pamoja na mwanafunzi mwenyewe, mwalimu, mazingira ya shule, vifaa vya kujifundishia pamoja na mfumo wa ufuatiliaji na udhibiti wa elimu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nielekeze mchango wangu upande wa walimu kwa sababu, natambua kwamba, mwalimu ndiyo nguzo na nyenzo muhimu katika ufanisi wa utekelezaji wa mitaala. Naipongeza Serikali kwa hatua ambazo imezichukua kuwapitisha walimu na kuwapa mafunzo kuhusu mtaala mpya, lakini mafunzo hayo bado hayajatosheleza. Naomba mafunzo hayo yawe endelevu kwa sababu, mtaala huu mzunguko wake ni wa miaka 10. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa hivi elimu msingi ya lazima imekuwa ni miaka 10, ambapo ni miaka sita ya elimu msingi na miaka minne ya sekondari. Kwa hiyo, ufanisi wa utekelezaji utategemea uimara na umahiri wa walimu katika utekelezaji wa mitaala, kwa hiyo, mafunzo kazini yawe ni endelevu kwa upande wa walimu. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali pia iangalie shule ambazo zina uhaba wa walimu, lakini naipongeza imekuwa ikiajiri walimu na tayari kuna tangazo la kuajiri walimu wengine. Kwa hiyo, Serikali iendelee kuajiri walimu wengi zaidi na kufanya msawazo wa walimu ili shule zile ambazo zina uhaba wa walimu ziweze kupata walimu wa kutosha na hasa ukizingatia hapo alipomalizia Profesa aliyekuwa anachangia, Mheshimiwa Muhongo kwamba, elimu inataka mafunzo kwa vitendo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, ili uweze kufanya mafunzo kwa vitendo ni lazima uwe na walimu wa kutosha, uwe na vifaa vya kutosha na uwe na rasilimali za kutosha katika kutekeleza mtaala katika mkondo wa amali. Kwa hiyo, ufanisi katika utekelezaji wa mtaala huu unategemea sana umahiri wa walimu na uwepo wa vifaa vitakavyowawezesha wanafunzi kufanya mafunzo yao kwa vitendo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwenye upande wa elimu pia, tuangalie suala la udhibiti ubora. Wadhibiti ubora ndiyo jicho la Serikali katika kuhakikisha kwamba, elimu inatolewa kwa viwango ambavyo vimewekwa. Kwa hiyo, ni muhimu sana wadhibiti ubora waangaliwe kwa jicho la kipekee. Natambua na napongeza jitihada ambazo Serikali imezifanya katika kuwawezesha wadhibiti ubora, kuwajengea ofisi wale ambao walikuwa hawana ofisi, karibu halmashauri zote wamejengewa, kuwanunulia magari na kuwanunulia pia, vitendea kazi, vifaa vya ofisi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba sana wawezeshwe kufika katika shule ili waweze kufanya ukaguzi na kujiridhisha kama mitaala hii mipya ambayo imeanza kutekelezwa Januari, 2024, inatekelezwa kwa viwango vinavyotakiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mageuzi haya ni makubwa kwa hiyo kusipokuwepo na usimamizi na ufuatiliaji wa makini malengo yaliyokusudiwa yanaweza yasifikiwe. Kwa hiyo, niombe sana Idara ya Udhibiti wa Elimu iwezeshwe ili iweze kufanya kazi zake kwa kuzingatia mpango kazi uliowekwa, lakini kubwa niombe ushauri unaotolewa na wadhibiti ubora wa shule ufanyiwe kazi, maana mara nyingi wamekuwa wakikagua, wakiandika report zao, lakini zinakuwa tu ni kama kitu cha kawaida ambacho hakipewi uzito ambao unastahili. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, tumeona kwenye huu mtaala kuna mkondo wa elimu ya amali. Tunatambua kuna changamoto kubwa ya uhaba wa walimu wa mafunzo ya amali. Kwa hiyo, niombe sana Serikali iwe na mpango mahsusi wa kuandaa walimu kwa ajili ya mkondo wa elimu ya amali kwa sababu tunafahamu kwamba shule za ufundi hapa katikati kulikuwa na utaratibu ambao ulizifanya zikawa hazifanyi kazi. Kwa hiyo, walimu wengi walikuwa wameshaondoka wamekwenda kufanya shughuli nyingine. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, Serikali iweke mipango madhubuti na hasa ukizingatia hotuba ya Waziri inaonesha kwamba katika Mwaka wa Fedha 2024/2025 wana mpango wa kujenga shule 100 za ufundi na Mheshimiwa Waziri ametuambia kwamba anategemea shule 26 zitaanza kufanya kazi mwaka 2025. Kwa hiyo, niombe sana Mheshimiwa Waziri awe na mipango thabiti ya kupata walimu kwa sababu kama nilivyosema walimu ndio nyenzo na nguzo muhimu katika kuhakikisha ufanisi wa mitaala ambayo imewekwa na hii pia inaenda katika vyuo vya ufundi stadi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, hotuba ya Mheshimiwa Waziri inaonesha kwamba chuo pekee kinachotoa mafunzo ya ufundi stadi cha Morogoro katika Mwaka wa Fedha 2023/2024, kimedahili wanafunzi takribani 352 ambayo ni sawa na 53% ya lengo. Sasa kama tunaongeza VETA, tumekamilisha kujenga VETA 29, ambapo 25 ni za wilaya na nne za mkoa. Pia tunaendelea na ujenzi wa VETA 65. Ni dhahiri kwamba kama udahili hatufiki hata lile lengo lililokusudiwa kuna kazi ya ziada ambayo inapaswa kufanyika ili kuhakikisha kwamba tunakuwa na walimu wa kutosha ili lengo la kuwa na wahitimu ambao wana ujuzi, wana umahiri liweze kufikiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, naomba nizungumzie kidogo kuhusiana na elimu maalum. Elimu maalum katika nchi yetu imekuwa ikifanyika vizuri sana na tumekuwa ni mfano kwa sababu mazingira yetu ya kutolea elimu tumeendelea kuyaboresha na tumeendelea kuhakikisha kwamba tunaweka bajeti ya kutosha kwa ajili ya kununua vifaa visaidizi kwa ajili ya wanafunzi wenye mahitaji maalum. Kwa hiyo, lengo la Serikali ni kuendelea kuhakikisha kwamba inatoa elimu bora kwa wote ambayo inazingatia usawa kwa watoto wote hata wale wenye mahitaji maalum. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nimefurahishwa sana na hatua ambayo Serikali imechukua ya kuandaa mwongozo wa shule ya nyumbani wa mwaka 2023 ambao mwongozo huo unatoa fursa kwa watoto wenye mahitaji maalum ya kiwango cha juu kuweza kupata elimu wakiwa nyumbani. Kwa hiyo, ndugu zangu Waheshimiwa Wabunge, wataona ni namna gani ambavyo Serikali imejizatiti kuhakikisha kwamba hakuna mtoto anayeachwa kwenye elimu hata yule mwenye ulemavu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, niombe sana Wizara iendelee kuhakikisha kwamba inatangaza huduma hii ya kuweza kutoa elimu mtoto anapokuwa nyumbani kwani bado kuna tabia ya baadhi ya wazazi kuwaficha nyumbani watoto ambao wana mahitaji maalum. Hivyo basi pamoja na mipango mizuri ya Serikali bado kunakuwa na watoto ambao wanaachwa. Tuendelee kutoa elimu, tuendelee kuhakikisha kwamba watoto wote wanaenda shule na kupata elimu iliyo bora. Pia tuboreshe mafunzo kwa ajili ya walimu wenye mahitaji maalum na kuhakikisha kwamba wanapomaliza mafunzo yao wanapangiwa katika shule ambazo zina wanafunzi wenye mahitaji maalum. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru sana kwa nafasi hii na naunga mkono hoja. Ahsante sana. (Makofi)