Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. ABDALLAH D. CHIKOTA: Mheshimiwa Mwenyekiti, nakushukuru kwa kunipa nafasi nami niungane na wenzangu kwanza kumpongeza Mheshimiwa Waziri Jerry Silaa kwa kazi kubwa ambayo anaifanya, hongera sana. Pili, nampongeza Mtendaji Mkuu wa Wizara hii Injinia Sanga kwa kazi kubwa ambayo anaifanya. Vilevile nawapongeza Wakurugenzi na Watendaji wengine katika Wizara hii. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Mheshimiwa Rais kwa uteuzi ambao ameufanya. Wale ambao tunamwelewa Mheshimiwa Jerry Silaa, hatukushangaa kwa haya ambayo anayafanya. Mheshimiwa Jerry Silaa amekuwa Mayor wa Jiji la Dar es Salaam, na mengi ambayo yanafanyika leo Jijini Dar es Salaam ni mipango mizuri na mikubwa ambayo Mheshimiwa Jerry Silaa aliifanya, ambaye alishika umeya akiwa Mayor kijana kwa Afrika Mashariki. Kwa hiyo, ubunifu wake na ujasiri wake. Tunaona ujasiri wake kwa sababu hatukujua sisi kama kuna mapapa sita wa tasnia ya ardhi, lakini amewaleta hadharani. Amemchomoa papa mmoja baada ya papa mwingine. Vilevile na uzalendo wake, kwa sababu mengine angeyamaliza gizani tu lakini akaamua kuleta hadharani kwa manufaa ya nchi yetu. Si hivyo tu, na uthubutu, kwa sababu hivi vitu vinahitaji moyo wa uthubutu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, Mheshimiwa Waziri na Naibu Waziri, mimi nawapa moyo kwa kazi nzuri ambayo wanaifanya. Macho ya Watanzania yanawaangalia na kila siku wanaombewa. Ndiyo maana kama alivyosema msemaji mmoja kwamba hata viongozi wa dini wanawaombea. Wameokoa mali za misikiti, wameokoa mali za makanisa, wameokoa mali za wanyonge na wanasimamia haki. Hongera sana na Mwenyezi Mungu atawalipa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mchango wangu wa kwanza utahusu ikama ya watumishi wa sekta ya ardhi. Kazi hii nzuri ambayo inafanywa huku juu na Waziri, Naibu Waziri, Katibu Mkuu na Kamishna na watu wengine, matunda yake yanaonekana kwa uchache sana huku chini kwa sababu ya upungufu mkubwa wa watumishi wa sekta ya ardhi katika maeneo yetu. Nimepitia baadhi ya taarifa, ikama ya watumishi katika Mamlaka ya Serikali za Mitaa kwenye kitengo cha ardhi ilitakiwa kuwe na watumishi wasiopungua watano. Kuwe na Afisa Ardhi, Afisa Mipango Miji, Mpima na Mthamini wa Majengo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini Waheshimiwa Wabunge wote watakuwa mashahidi, katika maeneo yetu ni nadra sana kupata ikama kama hii. Kwenye Halmashauri yangu ya Mji wa Nanyamba tuna mtumishi mmoja tu kwenye kitengo hiki. Sasa migogoro inaanzia hapo, kwa sababu yeye hawezi akawa Afisa Ardhi wakati huo huo awe Afisa Mipango Miji, halafu achukue tape aende kuwa mpima na baadaye awe mthaminishaji. Kwa hiyo, naomba, ili kazi nzuri ambayo inayofanywa kule juu na Waziri na Naibu wake na watendaji wengine kule juu katika maeneo yetu ya upangaji, kwa mfano, kwenye mamlaka ya Serikali za Mitaa, basi Wizara hii ipewe kibali maalum ili watumishi wa kada ya ardhi waweze kuajiriwa na kupunguza hili tatizo lililopo.

Mheshimiwa Mwenyekiti, suala lingine, TAMISEMI kwa kushirikiana na Wizara ya Ardhi sasa ifanye msawazo. Pamoja na uhaba mkubwa uliopo kuna maeneo mengine watumishi wa ardhi wamelundikana, wako wengi, na ndiyo maana sehemu nyingine ina wachache, kwa hiyo, ni muda muafaka sasa waangalie staffing level katika mikoa yetu, katika Mamlaka ya Serikali za Mitaa ili tuhakikishe kwamba na maeneo mengine tunapata watumishi wa kutosha ili mipango mizuri ambayo imetajwa, iliyowasilishwa na Waziri wetu, iweze kutekelezwa kwa umahiri na kwa ufanisi unaotarajiwa. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mchango wangu wa pili unahusu hii programu ya kupanga, kupima na kumilikisha ardhi. Ni mpango mzuri na ni mradi mzuri ambao unatekelezwa katika maeneo yetu. Hata hivyo, tumeona hapa kwenye taarifa ya Mheshimiwa Waziri pamoja na Kamati, kwamba bado kuna halmashauri hawajarejesha fedha ambazo walikopeshwa. Fedha zilizopelekwa ni shilingi bilioni 50 lakini hadi sasa zimekusanya shilingi bilioni 23.7.

Mheshimiwa Mwenyekiti, huu ni mkopo ambao hauna riba, ni kama revolving fund. Zile halmashauri ambazo zimefanya vizuri tunawapongeza; na wameorodheshwa kwenye taarifa ya Mheshimiwa Waziri, lakini zile halmashauri ambazo hawajarejesha, naomba TAMISEMI wasiwaachie Wizara ya Ardhi tu, washirikiane.

Mheshimiwa Mwenyekiti, nampongeza Waziri wa TAMISEMI kwa sababu alitoa tamko kwamba hadi tarehe 30 Juni hizi halmashauri ambazo hazijarejesha, basi wawe wamesharejesha, la sivyo, hatua nyingine zitachukuliwa. Kwa hiyo, naomba TAMISEMI na Wizara ya Ardhi watembee kwenye hili agizo lao ili wale ambao ikifika tarehe 30 Juni watakuwa bado hawajarejesha hizi fedha zikatwe moja kwa moja kutoka kwenye ruzuku zao ambazo wanapewa ili halmashauri nyingine waweze kukopeshwa na waweze kutumia katika mipango yao ya kuendeleza ardhi. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, mchango wangu mwingine unahusu mpango wa matumizi bora ya ardhi. Kwenye taarifa ya Waziri hapa amesema vizuri kwamba tuna vijiji 12,316 lakini vilivyopimwa ni vijiji 4,011, na kazi iliyobaki ni kwenye vijiji 8,305. Hapa nilikuwa natafuta fedha za kufanya kazi hii. Kwenye hii bajeti fedha hatuioni.

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa naiomba Serikali, kama alivyosema mchangiaji aliyepita, tutafute fedha kwa ajili ya shughuli hii muhimu na nyeti. Fedha hii tukiipeleka Wizara ya Ardhi tunaipeleka mara moja. Uzuri tukishapima vijiji vyote 8,305 vilivyobaki hatutarejea tena kama madarasa au nyumba za walimu, kwamba baadaye zitachakaa na tutakarabati. Tukishatoka na mpango wetu wa matumizi bora ya ardhi, utakuwa huo unatumika kwa miaka hiyo yote, tutakuwa tunafanya maboresho madogo tu.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, hiyo fedha ambayo inatakiwa takribani shilingi bilioni 125, naomba Serikali itafute mahali popote pale tuipe Wizara ya Ardhi ili kazi nzuri ambayo inafanywa na Waziri huyu mbunifu, Waziri mchapakazi, Waziri ambaye ana maono mapana, Waziri ambaye ana uthubutu, basi aweze kukamilisha kipindi hiki na aandike historia kwamba wakati wa uwaziri wake alikamilisha vijiji vyote 8,305 vilivyobaki. Hili linawezekana. Kama tumefanya hivyo kwenye Wizara nyingine, basi na Wizara hii ambayo ni nyeti, Wizara ya Ardhi, tutafute fedha ambazo zitakwenda kuleta matunda ambayo kwanza tutapunguza migogoro iliyopo sasa hivi kati ya wakulima na wafugaji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, vijiji vyetu tukipangilia vizuri na tukitengeneza mpango wa matumizi sahihi ya ardhi vijijini, hii migogoro ambayo ipo sasa hivi itapungua. Siyo hivyo tu, itakuwa rahisi wawekezaji watakapokuja tayari tutakuwa tumetenga maeneo mahususi kwa ajili ya uwekezaji na hivyo wawekezaji watapatra ardhi kwa kipindi kifupi na badala ya muda wanaoutumia sasa hivi kiutafuta ardhi kwa ajili ya uwekezaji.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, naomba Serikali hii kwa sababu ni Serikali sikivu na kwa kuwa Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan ameamua kuisimamia ipasavyo sekta hii ya ardhi, nina matumaini makubwa kwamba kama mwaka huu itakosekana, basi tuiweke kwenye mipango yetu ili mwakani fedha hizi zipatikane. Insha’Allah kwa mapenzi ya Mwenyezi Mungu Waziri Silaa bado ataendelea kuwepo kwenye Wizara hii, akamilishe kazi yake na kwa ubunifu wake basi atakuwa ameandika kitabu kizuri kwamba alipokuwa Waziri wa Ardhi amekamilisha upangaji wa vijiji vyote 12,516 vya Tanzania.

Mheshimiwa Mwenyekiti, naunga mkono hoja. (Makofi)