Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara ya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi kwa Mwaka wa Fedha 2024/2025

MHE. SANTIEL E. KIRUMBA: Mheshimiwa Spika, napenda kumpongeza Mheshimiwa Rais kwa jinsi ambavyo amewekeza kwenye Sekta ya Ardhi.

Mheshimiwa Spika, kukosekana kwa Mfuko wa Fidia ambao ni takwa la kisheria kunasababisha fidia kutokulipwa kwa wakati na kuwa kero kubwa kwa waguswa (wananchi ambao ardhi zao zinatwaliwa kwa ajili ya miradi). Pia kwa sababu hakuna Mfuko wa Fidia, kumekosekana chombo ambacho kinaratibu fidia bila upendeleo. Kwa sasa wanaotaka ardhi ndio wanaoamua fidia kiasi gani ilipwe na ilipwe wakati gani. Hiyo si sawa na inakiuka sheria ambayo inataka fidia ilipwe kupitia Mfuko wa Fidia kwa ukamilifu, kwa hali na kwa wakati.

Mheshimiwa Spika, kuna suala pia la uzembe wa kukusanya maduhuli ya Serikali, hasa kodi ya pango la ardhi (land rent). Hakuna juhudi za kudai, wamiliki wa viwanja wanasubiri hadi kipindi cha bajeti kikaribie ndipo waanze kusumbua wananchi kwa matangazo ya kutishia kupeleka watu mahakamani au kufuta umiliki wa viwanja. Kwenye hotuba haioneshi Wizara kuweka mkakati wowote juu ya namna ya kuongeza ukusanyaji wa maduhuli (mapato) yake.

Mheshimiwa Spika, kuhusu suala la utatuzi wa migogoro ya ardhi linahitaji mkakati mahsusi zaidi ya kufanya ziara za viongozi maarufu kwa jina la Kliniki za Ardhi. Hizo kliniki kweli zinahamasisha watu kupeleka malalamiko, lakini mazingira ya usuluhishi hayana uhakika kama migogoro itakuwa imetatuliwa na maamuzi yataheshimika. Kuna mazoea ya wananchi kurudia kupeleka malalamiko kila uongozi mpya unapoanza. Waziri akibadilika walioshindwa watalalamika upya na huenda maamuzi yakabadilika na kuchochea tena migogoro.