NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, nakushukuru na nashukuru Waheshimiwa Wabunge wote kwa michango mingi na muhimu sana ambayo wameitoa katika mjadala wa bajeti hii na kwa muktadha huu katika eneo la TARURA na afya.

Mheshimiwa Spika, naomba kwa muhtasari niweze kupita kwenye hoja mbalimbali ambazo Waheshimiwa Wabunge wamezitoa. Kwanza kwa takriban asilimia 99 ya wachangiaji wamegusa TARURA, wametoa ushauri na michango mingi sana muhimu ya kuhakikisha kwamba tunaiwezesha TARURA kutenda kazi kwa ufanisi mkubwa unaotarajiwa.

Mheshimiwa Spika, Serikali inatambua sana kwamba tuna changamoto kubwa ya barabara zetu zinazohudumiwa na TARURA, lakini uhitaji mkubwa wa madaraja na makalvati, lakini inatambua kwamba pia tuna tatizo la changamoto ya bajeti ya TARURA. Serikali imeendelea kuweka jitihada za kuhakikisha kwamba tunaboresha sana bajeti ya TARURA kuiwezesha kuhudumia mtandao wa barabara ambao inahudumia. Kwa mwaka wa fedha uliopita shilingi bilioni 275 zilitengwa ikilinganishwa na shilingi bilioni 578 za mwaka wa fedha ambao tunaelekea, ongezeko la bajeti ya TARURA kwa zaidi ya mara mbili na nusu. Kwa hiyo hii ni dalili kwamba Serikali inatambua sana umuhimu wa kuiwezesha TARURA.

Mheshimiwa Spika, tunapokea mawazo na michango ya Waheshimiwa Wabunge ambayo wametoa kuhusiana na kuboresha vyanzo vya mapato kwa maana ya simu, mafuta, lakini na maeneo mengine. Serikali itaendelea kuyafanyia tathmini na kuona njia bora zaidi ya kuongeza bajeti ya TARURA ili kuiwezesha kufanya kazi vizuri zaidi.

Mheshimiwa Spika, Waheshimiwa Wabunge wameongelea sana suala la kuona namna ambavyo vyanzo vya ndani vya halmashauri vitachangia ujenzi wa barabara kupitia TARURA na Serikali itatoa mwongozo kwa Majiji na Manispaa kuanza kutenga fedha kwa ajili ya kuchangia nguvu za TARURA kutekeleza majukumu yake ipasavyo.

Mheshimiwa Spika, eneo la pili ambalo Waheshimiwa Wabunge wamechangia kwa nguvu ni kuhusiana na vigezo vinavyotumika katika mgao wa fedha za TARURA katika halmashauri. Niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba, Serikali inatambua kwamba halmashauri zetu zinatofautiana kwenye ukubwa wa maeneo na hivyo mtandao wa barabara, lakini hali za kijiografia, milima, tambarare na mvua. Hivyo, katika kuweka vigezo hivi, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba Serikali itapitia vigezo hivi, kwa sababu vigezo na mgao uliowekwa awali ulizingatia zile barabara za kilomita elfu 56 na sasa tunakwenda 108,000 na hadi 144,000. Kwa hiyo niwahakikishie kwamba hii itapitiwa vizuri na itakwenda vizuri zaidi.

Mheshimiwa Spika, kulikuwa kuna hoja ya kuthibitisha Mameneja wa TARURA na ni kweli kama tunavyofahamu TARURA haina muda mrefu tangu imeanza na taratibu hizi za uteuzi wa viongozi wa Serikali kuna hatua mbalimbali zikiwemo za upekuzi kwa maana ya vetting. Niwape taarifa Waheshimiwa Wabunge kwamba Serikali imeendelea kufanya kazi hiyo na sasa imeshawafanyia vetting kwa maana ya upekuzi watendaji 111 kati ya 126, sawa na 88% na hawa hatua za kiutumishi za kuwathibitisha zitaendelea na zoezi hili ni endelevu.

Mheshimiwa Spika, eneo la tatu ni suala la miradi hii kuchelewa kuanza na barabara mara nyingine kujengwa wakati wa msimu wa mvua. Serikali imeboresha sana utaratibu wa kupata zabuni kwa njia ya kielektroniki kwa maana TANePS. Katika mwaka wa fedha ujao tunatarajia miradi hii yote itatangazwa mapema, wazabuni watapatikana kwa wakati na barabara zitaanza kujengwa na kukarabatiwa kwa wakati na si wakati wa mvua.

Mheshimiwa Spika, katika eneo hili, maeneo ya madaraja na makalvati yamesisitizwa sana na Serikali imekwishatambua jumla ya madaraja 3,182 nchini kote, lakini pia makalvati 62,817 na imeweka mkakati ambao tutahakikisha labda kila baada ya mwaka wa fedha tunakwenda kutengeneza madaraja robo na makalvati pamoja na barabara za udongo kwenda changarawe.

Mheshimiwa Spika, katika eneo la TARURA kwa ujumla wake Serikali itaendelea kuimarisha sana uwezo wa TARURA lakini pia kuuboresha sana mfumo wa utendaji wa TARURA ili kuhakikisha kwamba barabara zetu zinaboreshwa.

Mheshimiwa Spika, niende eneo la afya katika eneo hili Waheshimiwa Wabunge wamepongeza sana kazi kubwa ya Serikali ya kujenga na kukarabati miundombinu, hospitali za wilaya, vituo vya afya na zahanati. Sisi kama Serikali tunaendelea na tunatambua kweli pamoja na kazi kubwa bado tuna mahitaji makubwa ya vituo vya afya na ndiyo maana katika mwaka wa fedha ujao, kama ambavyo Mheshimiwa Waziri wa Afya ametangulia kusema hospitali mpya 28 zimetengewa shilingi bilioni 14 zitaanza ujenzi, lakini hospitali za awamu ya kwanza 68 zitaendelea na ujenzi kwa bilioni 55.7, lakini pia hospitali 27 za awamu ya pili nazo zimetengewa bilioni 11.4.

Mheshimiwa Spika, katika eneo la hospitali tunafahamu hospitali chakavu na kongwe tunakwenda kufanya tathmini na kuona njia bora zaidi kama ni kuzikarabati ama kuanza ujenzi ili ziweze kuwa na viwango bora. Vituo vya afya katika mwaka ujao tunatarajia kuendelea na ujenzi na ukamilishaji wa vituo vile vya afya 52, zimetengwa bilioni 15.6. Pia ujenzi wa vituo vipya 121, kuna shilingi bilioni 60.51. Jumla vituo vya afya 173 nchini kote kwa gharama ya shilingi bilioni 76.1, utaona ni kazi kubwa sana.

Mheshimiwa Spika, eneo la zahanati, tumetambua kwanza maboma Waheshimiwa Wabunge wameongelea suala la maboma ya zahanati ambayo wananchi wamechangia, tumekwisha yatambua maboma yote, mpaka Februari tulikuwa na maboma 2,350 na tayari katika mwaka huu wa fedha maboma 555 yametengewa shilingi bilioni 27.75 na tayari bilioni 20 zimekwishapelekwa, kazi za ujenzi zinaendelea, bilioni 7.75 zinaendelea na hatua za upelekaji kukamilisha maboma hayo.

Mheshimiwa Spika, mwaka ujao wa fedha maboma 758 yametengewa fedha kiasi cha shilingi bilioni 38.15 na hivyo tutakuwa tuna jumla ya maboma 1,313 ambayo tayari yatakuwa yanaendelea na ujenzi na ukamilishaji, tutabaki na maboma 1,037 ambayo tutaendelea kuyakamilisha kwenye mwaka mwingine wa fedha.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la vifaa tiba dawa na vitendanishi, Mheshimiwa Waziri wa Afya ameeleza vizuri, lakini Serikali imeendelea kutenga fedha kwenye hospitali za Halmashauri. Hospitali 67 tayari zimeshapata bilioni 32.5, vituo vya afya tayari bilioni 26 mwaka huu, bilioni 15 tayari vifaa vimeshanunuliwa vinapelekwa, bilioni 11 hatua za manunuzi zinaendelea. Kwa mwaka ujao wa fedha bilioni 12.3 tunatarajia pia zitakwenda kununua vifaa tiba. Kwa hivyo tutahakikisha tunaendelea kuboresha vifaa tiba katika maeneo hayo. Dawa imeongelewa na Mheshimiwa Waziri wa Afya, tayari hatua za manunuzi ya dawa hizo zinaendelea.

Mheshimiwa Spika, nimalize kwa kuongelea eneo la CHF, Mfuko wa Afya ya Jamii ulioboreshwa na eneo hilo ni kipaumbele cha Serikali, tumepanga kuwa na ajenda ya kudumu kwenye vikao vyote vya kisheria kuanzia ngazi za mitaa, vijiji, kata hadi ngazi za mkoa. Tumekwishahamasisha wananchi na utaratibu huu unaendelea wananchi 3,300,000 wameshajiunga na shilingi bilioni 19 tayari zimekwishakusanywa.

Mheshimiwa Spika, naomba kuwasilisha.

SPIKA: Ahsante sana Mheshimiwa Naibu Waziri Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, naunga mkono hoja.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana kwa kunipa nafasi hii. Niwashukuru sana Wajumbe wote wa Kamati ya LAAC na Waheshimiwa Wabunge wote kwa maoni, mapendekezo na michango muhimu sana. Serikali imeichukua michango yote na tumeipokea kwa mikono miwili tutakwenda kuitekeleza moja baada ya nyingine. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa sababu ya muda nikianza na hoja ya matumizi ya fedha mbichi. Serikali ilishaweka utaratibu na miongozo kwamba ni marufuku taasisi yoyote ya Serikali kutumia fedha kabla ya kupeleka benki na tumeendelea kuboresha mifumo ya kielektroniki kuhakikisha mapato yote yanapelekwa benki na kutumika baada ya kupelekwa benki.

Mheshimiwa Spika, ni kweli baadhi ya watumishi bado wamekuwa na utaratibu wa kutumia fedha kabla ya kupelekwa benki na tutaendelea kuchukua hatua kuhakikisha tunadhibiti matumizi ya fedha mbichi.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na kufutwa kwa baadhi ya miamala. Serikali hivi sasa tumewekeza sana kuboresha mifumo ya kielektroniki, lakini tunakwenda kuiboresha kuweka system ambazo zitadhibiti wale operators wasiwe na access ya kufuta miamala kwa manufaa yao binafsi. Kwa hiyo, hili Serikali tumelichukua, tunakwenda kuweka mifumo hiyo kudhibiti wale ambao wana nia mbaya ya kutumia vifaa hivyo kufuta miamala.

Mheshimiwa Spika, pia tutaweka bureaucracy ili Maafisa Masuhuli wawajibike kufuta miamala na siyo kila operator awe na access ya kufuta hiyo miamala.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na Force Account kuweka kiwango, ni kweli tuliweka utaratibu majengo ya ghorofa yanakwenda kwa Makandarasi, yale ya chini tunatumia Force Account. Hata hivyo, wazo ni zuri, tumelipokea, tutakwenda kuweka kiwango ambacho kitakuwa cha Force Account na kiwango ambacho kitakuwa lazima kitumie contractors. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na Wahandisi, Rais wetu ameajiri kwa dharura Wahandisi 246 mwezi Oktoba, 2021 kwa ajili ya Halmashauri zote 184 na mikoa yetu yote na zoezi hili ni endelevu, tutaendelea kuboresha ikama ya Wahandisi ili wasimamie vizuri miradi yetu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na udhahifu wa makusanyo ya mapato ya ndani, ni wajibu wa Halmashauri zote kuhakikisha wanakusanya mapato ya ndani kwa 100% na kuhakikisha fedha zile zinapelekwa kwenye miradi ya maendeleo ya wananchi yenye tija na kukamilisha miradi ile kabla ya kuanza miradi mingine. Kwa hiyo, tumepokea maoni ya Waheshimiwa Wabunge na Kamati na Serikali tumeanza kutoa maelekezo hayo kuhakikisha hili linatekelezwa na fedha hizo zinapelekwa kwenye miradi ya maendeleo ikiwemo 40%, 60%, na 10%. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la Wakuu wa Idara kukaa kwa muda mrefu katika Halmashauri zetu; tayari Ofisi ya Rais, TAMISEMI tumeanza kufanya tathmini nchi nzima kwa Wakuu wa Idara wote waliokaa kwa muda mrefu na tumeanza na Waweka Hazina, Maafisa Utumishi, Wakaguzi wa Ndani pamoja na Maafisa Mipango. Utaratibu huo ni endelevu. Tunataka tuhakikishe Wakuu wa Idara hawa overstay kwenye vituo vyao ili kuepusha kuwa na mazoea kufanya kazi na baadaye kuwa na mianya ya upotevu wa fedha za Serikali. Kwa hiyo, suala hili tunakwenda kulifanyia kazi na tutahakikisha tunafanya hili zoezi kuwa endelevu. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kwa ujumla wake niseme Serikali tumepokea maoni yote ya Waheshimiwa Wabunge na tutakwenda kuyafanyia kazi ili kuhakikisha mamlaka ya Serikali za Mitaa zinatoa huduma na kupeleka miradi ya maendeleo kwa wananchi kwa kadri ya malengo ya Serikali kwa manufaa ya wananchi wenzetu.

Mheshimiwa Spika, baada ya kusema hayo, namshukuru sana na ninaomba kuunga mkono hoja. Ahsante sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru kwa kunipa fursa hii ili niweze kuchangia hoja iliyopo mezani.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwanza nianze kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu aliyetujalia afya na uhai, pili nitumie fursa hii kumshukuru Mheshimiwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mheshimiwa Samia Suluhu Hassan kwa kazi kubwa sana ambayo ameendelea kuifanya katika ujenzi wa Taifa letu kila kona na tunampongeza sana kwa miongozo yake nasi Wasaidizi wake Ofisi ya Rais, TAMISEMI, kazi yetu ni kuhakikisha kwamba tunaongeza juhudi katika utekelezaji wa shughuli za TAMISEMI.

Mheshimiwa Naibu Spika, nawashukuru sana sana Waheshimiwa Wabunge wote waliochangia hoja hii na wale ambao hawakuchangia. Kwanza tuwashukuru sana kwa maoni yao, ushauri wao tumepokea na tutakwenda kuonyesha kwamba tunatekeleza kwa ufanisi wa hali ya juu.

Mheshimiwa Naibu Spika, nitaongelea maeneo mawili. Eneo la kwanza litakuwa la Afya ya Msingi na eneo la pili la miradi ya maendeleo hususan miradi ya kimkakati na ujenzi wa majengo ya utawala.

Mheshimiwa Naibu Spika, katika sekta ya afya Waheshimiwa Wabunge wengi zaidi ya asilimia 90 wamechangia kuhusiana na changamoto ya upungufu wa vifaatiba, watumishi hali ambayo imepelekea baadhi ya vituo vilivyokamilika kutoanza kutoa huduma za afya kama ilivyotarajiwa.

Mheshimiwa Naibu Spika, ni kweli katika mwaka mmoja wa Serikali hii ya Awamu ya Sita chini ya Rais wetu Mheshimiwa Samia Suluhu Hassan, kazi kubwa sana imefanyika ya ujenzi wa vituo vya huduma za afya. Katika mwaka huu jumla ya shilingi bilioni 437 zimetolewa katika ujenzi wa hospitali mpya za Halmashauri 28, vituo vya afya 304 na zahanati 614.

Mheshimiwa Naibu Spika, kupitia IMF Serikali imejenga majengo ya wagonjwa wa dharura EMD 80 pamoja na vifaa vyake, ICU 28 pamoja na vifaa nyumba za watumishi 150 za three in one, ununuzi wa magari ya wagonjwa ambulance 195 ambazo zitakwenda kwenye Halmashauri zote 184 pamoja na magari ya usimamizi wa huduma za afya 212.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hivyo kutokana na ujenzi huu tumekuwa na upungufu wa vifaatiba lakini pia na watumishi katika vituo vyetu.

Mheshimiwa Naibu Spika na Waheshimiwa Wabunge Rais wetu na Serikali yetu imesikia kilio cha Waheshimiwa Wabunge na katika mwaka wa fedha ujao Serikali imetenga Shilingi Bilioni 69.95 kwa ajili ya ununuzi wa vifaatiba katika hospitali zetu zote za Halmashauri zilizokamilika, zahanati na vituo vya afya. Pia Serikali imeweka mpango wa kuajiri watumishi wa sekta ya afya wa kada mbalimbali, watumishi 7,612 ambao watapelekwa kwenye vituo vyetu vyote vilivyokamilika ili vianze kutoa huduma za afya mara moja. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hoja ya pili ya Waheshimiwa Wabunge wengi ilikuwa ni changamoto ya ujenzi wa vituo vya afya ambavyo tayari vimeanza ujenzi na kama tutaendelea na ujenzi ama tutaishia hapa katika mwaka huu wa fedha.

Mheshimiwa Naibu Spika, Serikali itaendelea na ujenzi wa vituo vya afya kwa maana ya ukamilishaji wa majengo ambayo tayari yameanza, ukamilishaji wa maboma pia ukamilishaji wa hospitali za Halmashauri.

Mheshimiwa Naibu Spika, katika mwaka wa fedha 2022/2023 Serikali imetenga jumla ya Shilingi Bilioni 40.15 kwa ajili ya ukamilishaji wa hospitali za Halmashauri 59 ambazo ujenzi wake unaendelea na kufanya jumla ya hospitali ambazo zitaendelea na ukamilishaji wake kufikia 102 katika mwaka ujao wa fedha. Pia ukarabati wa hospitali chakavu za Halmashauri 19 utaendelea kufanyika ambapo jumla ya shilingi bilioni 16.55 zimetengwa kwa ajili ya shughuli hiyo, lakini ukamilishaji wa majengo ya maboma ambayo wananchi wetu wametumia nguvu zao na kujenga maboma ambayo yanahitaji ukamilishaji Serikali imetenga shilingi bilioni 15 kwa ajili ya kukamilisha maboma 300.

Mheshimiwa Naibu Spika, ujenzi huu na ukamilishaji wa majengo haya utazingatia ubora, thamani ya fedha lakini na kuhakikisha kwamba yanakamilika kwa wakati.

Mheshimiwa Naibu Spika, kulikuwa kuna hoja ya uchakavu wa vituo vya afya na zahanati zilizojengwa muda mrefu, zipo zilizojengwa kabla ya uhuru na nyingine baada ya uhuru ambazo zimechakaa sana. Serikali imechukua hoja hii tutafanya tathimini nchini kote kutambua vituo vya afya chakavu na zahanati chakavu na kuviwekea mpango mkakati wa kwenda kuvikarabati ili viweze kutoa huduma bora kwa wananchi. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusiana na upungufu wa baadhi ya dawa katika vituo vyetu. Serikali imeweka mwongozo kwamba lazima dawa muhimu katika vituo vyetu zifike angalau asilimia 95 hadi asilimia 100. Ni kweli kumekuwa na upungufu wa baadhi ya dawa katika vituo vyetu lakini Serikali yetu Mheshimiwa Rais katika kipindi cha mwaka mmoja mpaka Februari 2022, tayari amepeleka fedha Shilingi Bilioni 333.8 katika Bohari Kuu ya Madawa (MSD) na taratibu za manunuzi ya dawa hizo zinaendelea. Hali hii itatuwezesha sana kupunguza upungufu wa baadhi ya dawa katika vituo vyetu.

Mheshimiwa Naibu Spika, kulikuwa kuna hoja kwamba baadhi ya watumishi siyo waaminifu wanapelekea dawa kupotea katika vituo vyetu. Ni kweli Serikali imeendelea kuchukua hatua, mpaka Februari mwaka huu jumla ya Watumishi Wakuu wa Idara na Waganga Wakuu wa Mikoa takribani 14 na watumishi wengine wameshushwa vyeo lakini pia tumeendelea kuchukua hatua za kinidhamu kwa Wakuu wa Idara wote ambao kwa namna moja ama nyingine wameshindwa kusimamia mapato ya Halmashauri, mapato ya vituo na matumizi bora ya dawa. Utaratibu huu ni endelevu, tutaendelea kuchukua hatua ili kuhakikisha tunadhibiti upotevu wa fedha lakini pia dawa katika vituo vyetu vya afya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kuhusiana na mfumo wa GoT-HoMIS ni mfumo ambao umeonesha tukiufunga katika vituo vyetu unaongeza sana mapato katika vituo vyetu kwa zaidi ya mara tatu hadi mara nne lakini pia unadhibiti upotevu na matumizi mabaya ya dawa tumeelekeza halmashauri zetu zote kutenga bajeti ya kuweka na kuhakikisha mifumo ya Got- HoMIS inafanyakazi ili dawa zote zinazokwenda kwenye vituo ziweze kuwa-tract kutoka kuingia mpaka kwenda kutumika kwa wagonjwa wetu lakini pia mapato ya vituo vyetu yaweze kudhibitiwa upotevu wake. Kwa hiyo suala hili tumelizingatia kwa dhati kabisa.

Mheshimiwa Naibu Spika, kwenye eneo la miradi ya maendeleo kuna ujenzi wa majengo ya utawala katika Halmashauri zetu lengo ni kuhakikisha kwamba tunaboresha huduma kwa wananchi lakini na mazingira ya kutoa huduma. Serikali imetenga fedha Bilioni 83 kwa ajili ya ujenzi wa majengo hayo ya utawala lakini miradi ya mikakati itakwenda pia kuhakikisha kwamba tunafanya tathmini na kutoa kipaumbele kwenye maeneo ya vijijini.

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya kusema haya ninakushuku sana, nimshukuru sana Mheshimiwa Innocent Bashungwa Waziri wetu kwa ushirikiano na umahiri wake lakini na timu nzima ya TAMISEMI kwa kazi kubwa.

Mheshimiwa Naibu Spika, nakushukuru sana naunga mkono hoja. Ahsante sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, ahsante sana. Kwanza nichukue fursa hii kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa neema ya afya na uzima, pili, nitumie fursa hii kumshukuru sana Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan Rais wa Jamhuri wa Muungano wa Tanzania kwa kuendelea kunipa imani ya kuhudumu katika dhamana hii muhimu sana ya Ofisi ya Rais – TAMISEMI, ninamhakikishia Mheshimiwa Rais kwamba nitaendelea kuchapa kazi kwa juhudi, maarifa na weledi wa hali ya juu.

Mheshimiwa Spika, tatu ninamshukuru sana Mheshimiwa Waziri wa Nchi Ofisi ya Rais - TAMISEMI, Mheshimiwa Angellah Jasmine Kairuki kwa uchapakazi wake na umahiri mkubwa, pia ninakushukuru sana Mheshimiwa Spika kwa uongozi wako mahiri sana wa kuliongoza Bunge letu Tukufu na kwa kweli unalitendea haki nafasi hiyo ambayo Bunge hili limekupa. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, ninawashukuru sana wananchi wa Jimbo la Wanging’ombe kwa imani waliyonipa na ushirikiano wanaoendelea kunipa na niwahakikishie kwamba tutaendelea kuchapa kazi kuhakikisha tunaendelea kutatua changamoto mbalimbali katika Jimbo la Wanging’ombe.

Mheshimiwa Spika, hoja nyingi zimetolewa na Waheshimiwa Wabunge, nianze kwa kusema kwamba hoja zote ambazo zimetolewa mapendekezo, ushauri na maoni, Ofisi ya Rais - TAMISEMI tumeyapokea na tutakwenda kuyafanyia kazi kwa ujumla wake.

Mheshimiwa Spika, kuna baadhi ya hoja kwa sababu ya muda nitaomba nizipitie. Hoja ya kwanza ilikuwa ni pamoja na kuboresha mfumo wa kukaa mara kwa mara Ofisi ya Rais, TAMISEMI na Wizara ya Afya kuhusu upatikanaji wa dawa, vitendanishi na vifaatiba kupitia Bohari ya Dawa - MSD. Naomba niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba Serikali ilikwishaweka utaratibu wa Wizara hizi mbili kukaa kila robo mwaka na kufanya tathmini ya upatikanaji wa dawa lakini pia mfumo wa usambazaji na tutahakikisha tunaendelea kufanya hivyo ili kuondoa changamoto ya upungufu wa dawa katika vituo vyetu pia kuongeza ufanisi wa kupeleka dawa na vitendanishi katika vituo vyetu.

Mheshimiwa Spika, mfumo ambao unatumika kwa sasa ni wa electronic ambao unasaidia kituo cha afya na wahudumu kuweza kuomba dawa kutoka kwenye kituo chao moja kwa moja kwenda kwenye Bohari ya Dawa na Bohari ya Dawa kuleta dawa katika kituo husika bila kulazimika mtumishi kusafiri kwenda kwenye kituo husika. Kwa hiyo, tutaendelea kuboresha mfumo huu wa ki-electronic katika eneo hilo.

Mheshimiwa Spika, hoja nyingine ilikuwa ni suala la kuweka michoro inayofanana katika majengo yetu ya Serikali, majengo ya Ofisi za Waheshimiwa Wakuu wa Mikoa, Wakuu wa Wilaya lakini wa Halmashauri na nyumba za Wakuu wa Idara. Serikali ilikwishafanya mapitio ya michoro yote ya majengo rasmi ya Serikali kuanzia ngazi ya Mikoa mpaka ngazi za Halmashauri lakini tunaenda hadi ngazi za Kata Ofisi za Watendaji wa Kata na Watendaji wa Vijiji tutakuwa na ramani moja ambayo itakuwa standard kwa nchi nzima ili kuleta uniformity lakini pia kuwa na msawazo sawa wa gharama za ujenzi.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la hospitali zetu na vituo vya huduma za Afya. Ni kweli Waheshimiwa Wabunge tulio wengi tumechangia juu ya umuhimu wa kuwa na vituo vya afya katika Kata zetu za kimkakati lakini pia katika Tarafa za kimkakati vilevile kuwa na zahanati katika vijiji. Serikali imefanya kazi kubwa sana katika kipindi cha miaka miwili cha uongozi wa Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan sote ni mashuhuda katika Majimbo yetu kila sehemu, zimejengwa zahanati kwa wingi, Vituo vya Afya, Hospitali za Halmashauri, majengo ya dharula EMD, ICU na Vifaatiba kwa wingi sana.

Mheshimiwa Spika, kipaumbele cha Serikali kwa sasa ni kuhakikisha yale majengo ambayo tayari yamejengwa lakini hayajakamilika, yanakamilika kwanza ili yaanze kutoa huduma za kutosha kwa maana ya uwezo wao katika vituo hivyo na baadae tuweze kwenda kwenye ujenzi wa vituo vingine. Kwa hiyo, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge tunatambua uwepo wa Kata za Kimkakati na Tarafa za Kimkakati ambazo bado hazijapata vituo vya afya na zahanati lakini baada ya kumaliza kipaumbele cha ukamilishaji basi tutakwenda kwenye ujenzi wa vituo hivyo.

Mheshimiwa Spika, kuhusu suala la Mheshimiwa Deus Sangu la hospitali ya Halmashauri. Kwa mujibu wa sera ya Wizara ya Afya hospitali ya Halmashauri inakuwa moja katika Halmashauri. Kwa kuwa, Halmashauri ya Sumbawanga tayari ina hospitali ya Halmashauri na kwa kuwa Serikali inatambua na kuthamini afya za wananchi wa Laela tunapeleka pale fedha Shilingi 500 kwa ajili ya ujenzi wa kituo cha afya Laela ili wananchi wasifuate umbali mkubwa kilometa 180 kwenda kupata huduma katika kile Kijiji cha Mto Wisa.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na hoja hii, imechangiwa na Waheshimiwa wengi ya vifaatiba. Serikali katika kipindi cha miaka hii miwili imepeleka fedha kwa ajili ya ununuzi wa vifaatiba katika vituo vyetu vyote vilivyo kamilika na kazi ya usambazaji wa vifaa unaendelea na niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge zoezi la kupeleka vifaatiba ni endelevu ili kuwezesha vituo vyetu hivi kutoa huduma bora za Afya kwa wananchi wetu. Kwa hiyo, suala hili linaendelea na kwenye bajeti ya mwaka ujao wa fedha, fedha zimetengwa kwa ajili ya kuendelea kununua vifaatiba.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la mpango wa ukamilishaji wa vituo lakini na vifaatiba na hospitali ya Halmashauri ya Mji wa Mbinga ambayo Mheshimiwa Mbunge ameisemea, ile ni moja ya hospitali kongwe 19 ambazo zimetengewa fedha lakini mwaka ujao wa fedha zimetengewa Shilingi Milioni 900 kwa ajili ya kuifanyia ukarabati na upanuzi, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge Serikali ilikwisha ainisha hospitali zote kongwe na chakavu pia vituo vya afya vyote vikongwe na chakavu kwa ajili ya kuendelea kutenga fedha kwa awamu ili viweze kuboreshwa na viendelee kutoa huduma stahiki kwa wananchi.

Mheshimiwa Spika, hospitali ya Halmashauri ya Mji wa Bunda ambayo changamoto yake ni kwamba majengo yale hayajakamilika, hii inafanana na hospitali nyingi za Halmashauri na ambazo zilipewa fedha kipindi cha mwaka 2018/2019, 2019/2020 lakini Serikali imeshafanya tathmini iko hatua za mwisho za ukamilishaji wa mahitaji halisi ya gharama za ukamilishaji wa vile vituo na hospitali na fedha itatafutwa kwenda kukamilisha majengo yote ambayo hayajakamilika likiwemo hili la hospitali ya Halmashauri ya Bunda Vijijini, Halmashauri ya Mlele na maeneo mengine ambayo hospitali zina sura ya aina hiyo.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na wananchi kukosa huduma kutokana na miradi kutokamilika pamoja na Serikali kupeleka fedha, Serikali imeshaweka utaratibu mzuri wa kuhakikisha kwanza wale wanaohusika na upotevu wa fedha za Serikali hatua stahiki za kinidhamu na kisheria zinachukuliwa kwao pia hatua za kisheria zinafuatwa na kuhakikisha kwamba hakuna watumishi ambao watakuwa wanatumia vibaya pesa za Serikali, lakini pili yale majengo ambayo hayajakamilika sasa ndio hayo ambayo yanatafutiwa fedha kwa ajili ya kwenda kuyakamilisha.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la wazabuni kuwa na madeni, Serikali ilishatoa maelekezo kwamba Halmashauri au taasisi yoyote ya Serikali kabla ya kutangaza zabuni lazima ijiridhishe kwamba kwanza kuna bajeti ya shughuli hiyo lakini pili fedha zipo ili zabuni ikitolewa fedha zile ziweze kuwa zinapatikana na kulipwa kwa wakati ili kuepusha usumbufu kwa wazabuni lakini pia kuepuka kutengeneza madeni ya Serikali yasiyo ya lazima. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la utawala bora ambalo Waheshimiwa Wabunge wengi sana wamechangia lakini Mheshimiwa Mrisho Gambo aliongea kuhusu suala la ubadhirifu mkubwa katika Halmashauri ya Jiji la Arusha.

Mheshimiwa Spika, hatua zimeshaanza kuchukuliwa na ndiyo maana Wakuu wa Idara kadhaa tayari wameshachukuliwa hatua za kisheria na kinidhamu lakini aliyekuwa Mkurugenzi alishachukuliwa hatua za Kisheria na taratibu zinaendelea, pia tutaendelea kuchukua hatua kwa wote ambao watathibitika kuhusika kwa namna moja ama nyingine katika matumizi ambayo siyo sahihi ya fedha za Serikali. Kwa hiyo, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge Serikali iko macho katika eneo hili na kazi inaendelea kufanyika na kuhakikisha kwamba tunatenda haki katika maeneo hayo.

Mheshimiwa Spika, kuhusiana na suala la upatikanaji wa dawa katika vituo vyetu. Kwa kiasi kikubwa upatikanaji wa dawa umeendelea kuimarika lakini tunatambua bado kuna changamoto ya upungufu wa baadhi ya dawa muhimu na hususan dawa za matibabu kwa wazee lakini pia watoto chini ya miaka mitano na wakina mama wajawazito. Mpango wa Serikali, Ofisi ya Rais TAMISEMI kwa kushirikiana na Wizara ya Afya tumeshaweka mkakakti wa kuainisha dawa muhimu ambazo zinatoka kwa wingi zaidi ili tuhakikishe kwamba dawa hizo zinapatikana kwa wingi kwenye vituo vyetu lakini tumeongeza orodha ya dawa zote muhimu kutoka 33 hadi 241, hii itasaidia kuhakikisha kwamba wananchi sasa wana wigo mpana wa kupata dawa katika maeneo hayo kuliko ilivyokuwa huko nyuma.

Mheshimiwa Spika, nihitimishe kwa kukushukuru sana na kuwashukuru sana Waheshimiwa Wabunge na kuhakikishia kwamba Ofisi ya Rais, TAMISEMI tunakwenda kutekeleza haya yote kuhakikisha tunaboresha huduma kwa jamii.

Mheshimiwa Spika, naomba kuunga mkono hoja, ahsante sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Mwenyekiti, ahsante sana na nakushukuru kwa kunipa nafasi hii.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwanza nianze kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu aliyetujalia afya njema, lakini pili nikushukuru sana wewe. Nimshukuru Mwenyekiti wa Kamati yetu Mheshimiwa Dennis Londo, Makamu Mwenyekiti na Wajumbe wote wa Kamati ya Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa, kwa kazi nzuri sana wanayofanya kushauri, kutoa maelekezo na mapendekezo mbalimbali ya Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa na sisi tuwahakikishie kupitia Waziri wetu wa Nchi, Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa tutahakikisha mapendekezo, ushauri na maelekezo yote ambayo mnayatoa tunayatekeleza. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa sababu ya muda naomba niongee katika maeneo makubwa mawili, nitaanza nae neo la utawala; Waheshimiwa Wabunge wametoa hoja nyingi muhimu na moja ya hoja ni kuhusiana na namna ambavyo watendaji wetu na viongozi wetu katika ngazi za Mikoa na Wilaya hawajaonesha ufanisi katika kutatua kero za wananchi.

Mheshimiwa Mwenyekiti, Waheshimiwa Wabunge hapa wamejaribu kulinganisha ziara ya Mwenezi wetu Comrade Makonda na namna ambavyo wananchi wanaibuka na hoja nyingi, kero nyingi, ambazo kwa kweli kero nyingi ziko ndani ya uwezo wa Waheshimiwa Wakuu wa Mikoa, ziko ndani ya uwezo wa Waheshimiwa Wakuu wa Wilaya, ziko ndani ya uwezo wa Makatibu Tawala wa Mikoa, Wakurugenzi na watendaji wengine. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, sasa Mheshimiwa Rais aliwapa dhamana viongozi hao na sisi Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa tumeendelea kusisitiza na kuchukua hatua kwa watendaji na viongozi wote ambao kimsingi hawatekelezi ipasavyo majukumu yao.

Mheshimiwa Mwenyekiti, kwa hiyo, naomba nimhakikishie Mheshimiwa Mbunge na Waheshimiwa Wabunge kwamba na sisi tunaendelea kufanya tathmini. Maeneo yote ambayo ambayo tunaona kuna viongozi hawajatekeleza ipasavyo majukumu yao hatustahili kusubiri Mwenezi wa Taifa wa CCM afike kutatua kero za DC ambazo RC angeweza kuzitatua wakati wamepewa wajibu huo. Kwa hiyo, niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba, jambo hilo tunalifanyia kazi na tutashauri mamlaka ya uteuzi kwa pale ambapo tutajiridhisha kwamba, hawajatekeleza majuku yao ipasavyo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, suala la pili lilikuwa ni posho; tunatambua sana kazi kubwa inayofanywa na Waheshimiwa Madiwani na Wenyeviti wa Vijij: -

Mheshimiwa Mwenyekiti, utakumbuka Bunge hili mwaka wa fedha 2021/2022 lilianzisha kulipa posho kwa Waheshimiwa Madiwani katika Halmashauri 168. Huko nyuma Madiwani walikuwa wanakopwa posho zao, wanakaa miezi sita bila kulipwa posho, lakini sasa Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan analipa posho kwa halmashauri 168, hakuna Diwani akakopwa posho, wote wanalipwa kwa wakati. Tunafahamu tunahitaji kuongeza kiwango cha posho, Serikali inaendelea kuongeza uwezo wa mapato yake, ili tuweze kufanyia kazi suala la posho hizi za Waheshimiwa Madiwani na Wenyeviti ziweze kuongezeka. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, lakini suala la tatu ilikuwa ni susla la utoaji wa posho za watendaji wa kata; niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge, Serikali ilishatoa maelekezo madhubuti kwamba, Wakurugenzi lazima walipe posho za Maafisa Watendaji wa Kata na wameendelea kulipa. Kwa miezi mitatu iliyopita ni halmashauri 80 kati ya 184 ambazo hazikulipa, na Serikali imeshachukua hatua kwa Wakurugenzi hao, kwanza kuhakikisha wanalipa posho mapema iwezekanavyo, lakini pili kuhakikisha kwamba, wanaendelea kutenga fedha kwa ajili ya kulipa posho hizo.

MHE. JANEJELLY J. NTATE: Mheshimiwa Mwenyekiti, Taarifa.

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, kuna Taarifa kutoka kwa Mheshimiwa Janejelly Ntate.

TAARIFA

MHE. JANEJELLY J. NTATE: Mheshimiwa Mwenyekiti, hapa nina mtandao wote wa Tanzania nzima. Hakuna mahali ambako wamelipa inavyostahili na hakuna mahali ambapo hawadai chini ya miezi kumi, message zao ziko humu. Naomba nimpe Taarifa, leo, utoe tamko kwa hawa Wakurugenzi walipe hizi posho. (Makofi)

MWENYEKITI: Mheshimiwa Naibu Waziri, taarifa hiyo unaichukua?

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Mwenyekiti, napokea Taarifa ya Mheshimiwa Mbunge, nimesema kwamba, bado kuna changamoto ya baadhi ya Halmashauri kutolipa posho hizo na tumechukua hatua na tumeelekeza Wakurugenzi kufanya hivyo. Kwa hiyo, tamko ambalo tumelitoa hapa kama Serikali kwamba ni wajibu wa Wakurugenzi kuhakikisha wanalipa posho kwa watendaji wa kata kwa wakati na kuhakikisha wanatenga bajeti za uhakika, ili Maafisa Watendaji wa Kata wapate posho hizo. (Makofi)

Mheshimiwa Mwenyekiti, niongee kidogo sekta ya afya; sote hapa, Waheshimiwa Wabunge wamechangia, lakini wote kwa pamoja tumepongeza kazi kubwa sana iliyofanywa na Rais wetu Dkt. Samia Suluhu Hassan na Serikali yetu ya Awamu ya Sita katika ujenzi wa zahanati, vituo vya afya, hpspitali za halmashauri, magari ya wagonjwa, vifaa-tiba kila sehemu. Niwahakikishie zoezi hilo ni endelevu, tutahakikisha tunaendelea kujenga vituo hivyo katika bajeti inayofuata, lakini pia kununua vifaa-tiba.

Mheshimiwa Mwenyekiti, baada ya kusema haya, naunga mkono hoja, ahsante. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Naibu Spika, ahsante sana kwa fursa hii. Naanza kwa kumshukuru Mwenyezi Mungu kwa neema na baraka ya afya njema na uhai. Pia natumia fursa hii kwa dhati ya moyo wangu kumshukuru sana Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kwa imani yake kwangu kuendelea kuniamini kumsaidia yeye mwenyewe na pia kumsaidia Mheshimiwa Waziri Mchengerwa katika kuwatumikia wananchi katika dhamana hii muhimu ya Naibu Waziri, Ofisi ya Rais Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa. Namuahidi Mheshimiwa Rais kwamba, nitaendelea kuchapa kazi kwa juhudi, maarifa na unyenyekevu wa hali ya juu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, natumia nafasi hii kuwashukuru na kuwapongeza sana viongozi wetu wa kitaifa nikianza na Mheshimiwa Dkt. Philip Isdory Mpango, Makamu wa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mheshimiwa Kassim Majaliwa Majaliwa, Waziri Mkuu wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na Mheshimiwa Dkt. Doto Mashaka Biteko, Naibu Waziri Mkuu na Waziri wa Nishati. Tunawashukuru sana viongozi wetu na tunawapongeza kwa kazi kubwa mnayoifanya kumsaidia Mheshimiwa Rais katika kuliongoza Taifa letu.

Mheshimiwa Naibu Spika, pia, tunashukuru kwa namna ambavyo mnatupa maelekezo Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa ili tuweze kutoa huduma kwa wananchi kupitia Wizara hii ya wananchi ambayo Mheshimiwa Rais amemwaga mamia ya mabilioni kwa ajili ya miradi ya maendeleo. Waheshimiwa Wabunge mmesema, kazi yetu Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa ni kutekeleza ili wananchi wanufaike na matunda yao. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa dhati kabisa, namshukuru sana bosi wangu Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa, Mheshimiwa Mohamed Omary Mchengerwa. Mheshimiwa Mohamed Omary Mchengerwa ni binadamu, ni mtu na nusu, ni mchapakazi. Kwa kweli, kwangu mimi Mheshimiwa Waziri wewe ni zaidi ya mwalimu, ni zaidi ya mlezi. Nakushukuru sana. Nakuhakikishia kwamba nitaendelea kukupa ushirikiano wa kila aina kuhakikisha unatekeleza majukumu yako uliyopewa na Mheshimiwa Rais katika kuwatumikia Watanzania. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, pia, natumia nafasi hii kumshukuru sana Mheshimiwa Jenista Joakim Mhagama, Waziri wa Nchi, Ofisi ya Waziri Mkuu, Sera, Bunge na Uratibu, Chief Whip wetu; mama mchapakazi, hodari, mwenye upendo na mnyenyekevu. Tunakushukuru sana kwa malezi yako na namna ambavyo umeendelea kutuelimisha sisi vijana wako katika kutekeleza majukumu haya. Mungu akubariki sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, natumia nafasi hii kukushukuru sana wewe mwenyewe kwa kazi kubwa unayoifanya kwa uhodari wa hali ya juu katika kuliongoza Bunge hili Tukufu. Ninamshukuru sana Mheshimiwa Dkt. Tulia Ackson, Spika wetu wa Bunge la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania na Rais wa IPU. Vilevile nawashukuru sana Waheshimiwa Wenyeviti wote wa Kamati kwa namna ambavyo wameendelea kutupa ushirikiano Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nawashukuru sana wananchi wa Jimbo langu la Wanging’ombe, wapiga kura wenzangu, kwa ushirikiano mkubwa wanaonipa. Ninawahakikishia kupitia Rais wetu, Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan, nitaendelea kuchapa kazi kwa ajili ya maendeleo ya Wanging’ombe, niko timamu, niko vizuri. Nawahakikishia kabisa mwaka 2025 wale wanaopashapasha wanapoteza muda. Niko timamu kweli kweli, na kwa hakika nitarudi hapa kwa ajili ya manufaa ya wananchi wa Jimbo la Wanging’ombe. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, natumia nafasi hii kumpa pole Mheshimiwa Waziri wetu kwa dhahama ya mafuriko katika Jimbo la Rufiji. Mheshimiwa Waziri tumekuona ulivyo na upendo mkubwa kwa wananchi wa Rufiji, pamoja na majukumu ya Wizara, tumekuona kwenye mitumbwi, tumekuona wakati wa mvua, wakati wa jua, unaendelea kuwatetea wananchi wa Rufiji.

Mheshimiwa Naibu Spika, natoa rai kwa wananchi wa Rufiji, mmempata Mheshimiwa Mbunge chuma kweli kweli. Mumtumie kweli kweli, mkimpoteza, mtajuta. Mheshimiwa Mchengerwa ana mapenzi ya dhati, ametoa shilingi milioni 40 ya posho na mshahara wake kwa ajili ya wananchi wa Rufiji. Nani kama Mheshimiwa Mchengerwa? Hongera sana Mheshimiwa Waziri kwa kazi nzuri sana ambayo umeifanya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, natoa shukrani nyingi sana kwa pacha wangu, Mheshimiwa Zainab Athman Katimba, dada mchapakazi sana. Kwa wiki moja ameonesha uwezo wake wa hali ya juu sana katika kuitumikia Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa. Karibu sana, nakushukuru sana kwa ushirikiano na ninakupongeza sana kwa namna ambavyo Mheshimiwa Rais amekuamini na ninakuhakikishia kwamba, tutaendelea kukupa ushirikiano ili uweze kutimiza majukumu yako vizuri. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, pia namshukuru sana Katibu Mkuu Ndugu Ndunguru, Naibu Makatibu Wakuu wote wanne, Wakurugenzi na Wakurugenzi Wasaidizi kwa kazi kubwa na ushirikiano wanaotupatia katika kuongoza Ofisi ya Rais, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa. Pia nampongeza sana pacha wangu wa zamani, rafiki yangu, kaka yangu Mheshimiwa Deogratius John Ndejembi, kwa kuteuliwa na Mheshimiwa Rais kuwa Waziri wa Nchi, Ofisi ya Waziri Mkuu, Kazi, Ajira, Vijana na Watu Wenye Ulemavu. Namtakia kila la heri katika majukumu yake hayo mapya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hakika Waheshimiwa Wabunge wametoa michango mingi ya muhimu sana. Nimefanya tathmini wakati Waheshimiwa Wabunge wanachangia, na katika tathmini yangu nilikuwa na observation ambayo ilikuwa na vitu vitatu. Jambo la kwanza nimejifunza kwamba Waheshimiwa Wabunge wote waliosimama kuchangia kwa 100% wamempongeza na kumshukuru kwa dhati Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kazi kubwa anayofanya katika kuleta maendeleo katika Taifa letu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, ninawashukuru sana na ninawaunga mkono. Tumekuwa mashahidi, tumekuja kwenye majimbo yenu, kwenye kata zenu na kwenye vijiji vyenu, tumeona kazi kubwa ambayo inafanyika. Nawashukuru sana ninyi Waheshimiwa Wabunge kwa ushirikiano na mafanikio haya ya Mheshimiwa Rais. Kwa hakika ninyi ni sehemu ya mafanikio hayo kwa sababu mmewasemea wananchi na pia mmesimamia utekelezaji wa miradi hiyo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nitafanya kosa nikisahau kumshukuru sana Mheshimiwa Mwenyekiti wa Kamati ya TAMISEMI, Mheshimiwa Dennis Lazaro Londo, Makamu Mwenyekiti Nyamoga na Kamati nzima ya TAMISEMI kwa ushauri mzuri. Pia, Mwenyekiti wa Kamati ya LAAC, Mheshimiwa Halima James Mdee na Kamati nzima wanatusaidia sana kuhakikisha kwamba tunaboresha utendaji wa Ofisi ya Rais, TAMISEMI. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Waheshimiwa Wabunge kundi la pili baada ya lile kundi la kwanza 100% ambao wamepongeza kazi nzuri ya Mheshimiwa Rais, kundi la pili wametoa ushauri, mapendekezo na maoni muhimu sana ambayo sisi kazi yetu ni kuyachukua na kwenda kuyafanyia kazi ili wananchi wetu waone matunda ya Wabunge, waone matunda ya Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia, waone matunda ya Serikali hii ya Chama cha Mapinduzi. Kwa hiyo, naomba niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba tumepokea maoni, mapendekezo na ushauri wenu kwa mikono miwili. Kazi yetu ni kwenda kutekeleza. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, observation yangu ya tatu, Waheshimiwa Wabunge wote waliochangia wamekuwa na maombi mahususi na maombi hayo kwa kiasi kikubwa ni ya miradi ya maendeleo, miradi kwa ajili ya vituo vya afya, miradi kwa ajili ya zahanati, miradi kwa ajili ya hospitali za halmashauri, majengo ya utawala pia na nyumba za watumishi na miundombinu nyingine za huduma. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa dhati kabisa, nami niungane na Waheshimiwa Wabunge kusema, katika historia ya nchi yetu, tangu nchi hii imezaliwa hakuna kipindi ambacho kwa kweli kimefanya kazi kubwa ya kuleta huduma za jamii kwa kujenga miundombinu ya huduma za afya, elimu, maji na barabara kama Serikali ya Awamu ya Sita inayoongozwa na Dkt. Samia Suluhu Hassan. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, mimi nitasema tu kwa uchache. Kwa mfano, katika kipindi cha miaka mitatu ya Serikali hii ya Awamu ya Sita, Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan kwa kutambua changamoto za huduma za afya kwa wananchi kwamba wanasafiri umbali mrefu kwenda kufuata huduma, wengine tunawapoteza kabla hawajapata huduma hizo, alitoa fedha shilingi bilioni 191.7 kwa ajili ya ujenzi wa hospitali mpya za halmashauri 129 katika nchi yetu. Hospitali hizi zimejengwa, wananchi wetu wanatibiwa, ninyi ni mashahidi, tumepunguza sana vifo vya akina mama wajawazito kutoka 556 mpaka 104. Tumevunja rekodi, kasi ya ajabu sana kwa sababu ya uwekezaji mkubwa kwenye vituo hivi vya huduma za afya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hivi sasa ninavyoongea, Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan ameshatoa fedha shilingi bilioni 55.3 kwa ajili ya ukarabati na ujenzi wa hospitali nyingine za halmashauri 73. Kazi inaendelea, fedha iko site, wakandarasi wako site, local fundi wako site wanatekeleza miradi hiyo kusogeza huduma karibu kabisa na wananchi. Tayari hospitali kongwe za zamani 19 zimeshakarabatiwa kwa gharama ya shilingi bilioni 16.6. Fedha hizo zimetolewa na Serikali ya Awamu ya Sita inayoongozwa na Rais wetu, Dkt. Samia Suluhu Hassan. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, hatukuishia kwenye hospitali za halmashauri, Waheshimiwa Wabunge wamesema na mpango wa Serikali ni kuwa na vituo vya afya vya kimkakati katika maeneo yetu ili wananchi wakitoka kwenye zahanati wapate rufaa ngazi ya vituo vya afya, wakitoka kwenye vituo vya afya wapate rufaa ngazi ya hospitali za halmashauri. Tayari Mheshimiwa Rais ametoa fedha na tayari vituo vya afya 423 vimejengwa kwa gharama ya shilingi bilioni 297.3 kote nchini. Waheshimiwa Wabunge mmesema mmepokea vituo hivi, mmesimamia ujenzi wake. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Waheshimiwa Wabunge wameongea sana kuhusiana na suala la ukamilishaji wa maboma ya zahanati. Ni kweli, nasi Ofisi ya Rais, TAMISEMI tulitambua kwamba tuna uhitaji wa kukamilisha maboma ya zahanati. Nitumie nafasi hii kwa niaba ya Mheshimiwa Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais, TAMISEMI kuwapongeza sana wananchi wote, Waheshimiwa Wabunge, Waheshimiwa Madiwani, Wenyeviti wa Vijiji, kote nchini kwa kusimamia wananchi kujenga maboma haya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, tayari Mheshimiwa Rais alishatoa fedha kwa ajili ya kukamilisha maboma 1,790 ya zahanati kote nchini ambayo yamegharimu shilingi bilioni 88.1. Maboma yaliyo mengi yamekamilika, zahanati hizi zinatoa huduma kwa Watanzania. Niwahakikishie kwamba zoezi hili ni endelevu, na kwenye bajeti ya mwaka huu kuna maboma.

Mheshimiwa Naibu Spika, pia, bajeti zinazofuata tutaendelea kutenga kwa ajili ya maboma ili kile kilio cha Waheshimiwa Wabunge kwamba tuna maboma mengi yamekaa muda mrefu, kiendelee kupungua na hatimaye tuje tumalize; tuwe na maboma ambayo yote yamekamilishwa kuwa zahanati na wananchi wetu wanapata huduma. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, kwenye sekta tu ya miundombinu kwenye majengo, Mheshimiwa Rais ametoa zaidi ya shilingi bilioni 528 katika kipindi cha miaka mitatu, haijapata kutokea. Mheshimiwa Rais amevunja rekodi kwa kweli, anastahili kupewa maua yake kwa kazi kubwa sana ambayo ameifanya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, tangu nchi yetu imezaliwa pamoja na upungufu wa hospitali za halmashauri, hatukuwahi kuwa na hospitali ya halmashauri hata moja ambayo ina jengo mahususi la wagonjwa wa dharura (Emergency Medical Department). Ndani ya miaka mitatu Mheshimiwa Rais ameshajenga majengo 83 ya Medical Emergency kwa ajili ya hospitali zetu za halmashauri kwa gharama ya shilingi bilioni 24.9. Majengo haya yanatoa huduma, yanahudumia wananchi na kwa hakika yanaokoa maisha ya wananchi wengi sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, pamoja na hayo, hatukuwahi kuwa na jengo maalumu kwenye ngazi ya halmashauri kwenye hospitali zetu za wilaya la intensive care unit (ICU) wagonjwa mahututi. Mheshimiwa Rais ameliona hilo, ameshajenga majengo ya ICU 29 kwa gharama ya shilingi bilioni 7.2 na tulienda pale Nachingwea nakumbuka kwa Mheshimiwa Chinguile, tuliona ICU bora kabisa. Ukiwa pale unafikiri labda uko Muhimbili, wananchi wanapata huduma nzuri kabisa. Kwa hiyo, tunampongeza sana Mheshimiwa Rais kwa kweli kwa uwekezaji mkubwa sana. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, miaka ya nyuma wagonjwa mahututi walikuwa wakihitaji hewa safi ya oxygen kama sehemu ya matibabu na tulikuwa tunawapoteza wagonjwa wengi sana. Mheshimiwa Rais kwa kutambua hilo, ameshajenga mitambo ya kusafishia hewa safi ya oxygen katika hospitali za kimkakati za halmshauri kote nchini ambazo zinaendelea kuzalisha hewa safi ya oxygen. Wananchi wanapata hewa hiyo katika maeneo hayo, vituo vya afya vinapata kiurahisi badala ya kufuata mkoani au katika hospitali za kanda. Amenunua mashine za kidigitali za x-ray (digital x-ray) 133, hatukuwahi kuwa na hata moja katika halmashauri zetu. Hivi sasa tunazo zaidi ya 133 kwa thamani ya shilingi bilioni 93.88. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kazi kubwa sana imefanyika katika eneo la vifaatiba. Hivi sasa ninavyoongea, halmashauri zetu zote 184 zimepelekewa fedha kwa ajili ya ununuzi wa vifaatiba. Waheshimiwa Wabunge ni mashuhuda, kila halmashauri ina shilingi milioni 200, shilingi milioni 300, shilingi milioni 500, au shilingi milioni 600 kulingana na mahitaji ya vifaatiba katika halmashauri husika. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Waheshimiwa Wabunge kama wawakilishi wa wananchi, walipaza sauti ya changamoto ya magari ya wagonjwa, lakini pia changamoto ya magari ya kusimamia (supervision) katika sekta ya afya. Tunamshukuru sana Mheshimiwa Rais, tunamshukuru sana Mheshimiwa Waziri wetu, Mohamed Omary Mchengerwa.

Mheshimiwa Naibu Spika, ninyi ni mashahidi, Bunge lililopita tulifanya demonstration ya kugawa magari hapa 115, kwa Waheshimiwa Wabunge. Kila jimbo limepata gari la wagonjwa, kila halmashauri imepata angalau magari mawili; gari moja la wagonjwa, gari lingine la usimamizi. Kuna halmashauri zinapata magari zaidi ya mawili. Haijapata kutokea magari mengi kununuliwa kwa wakati mmoja, na hii ni kwa kuwa tunajali afya za wananchi wetu waweze kupata huduma bora sana za afya na kuendelea kupunguza vifo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika na Waheshimiwa Wabunge, kwa maelezo tu haya ni dhahiri tuna ushahidi wa kutosha kwamba kazi kubwa sana imefanyika na hatimaye tuna uhakika hata haya ambayo tumeyasema leo yatakwenda kufanyiwa kazi, kwa sababu tuna ushahidi, tuna evidence kila sehemu kazi kubwa sana imeshafanyika. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nichukue nafasi hii kwa dhati kabisa nielezee kuhusiana na upungufu wa watumishi. Waheshimiwa Wabunge wameeleza changamoto ya upungufu wa watumishi katika vituo vyetu. Ukifanya tathmini ya haraka unaona kabisa kwamba sababu za ongezeko la gap ya watumishi katika halmashauri zetu na katika sekta ya afya ni ongezeko la vituo vya huduma vilivyojengwa kusogeza huduma kwa wananchi. Maana yake katika kipindi cha miaka hii mitatu ya Dkt. Samia, jumla ya vituo zaidi ya 1,900 vimeongezeka, havikuwepo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa hiyo, kuongezeka kwa vituo zaidi ya 1,900, hospitali za halmashauri zaidi ya 139, vituo vya afya zaidi ya 500, automatically watumishi wataonekana ni wachache zaidi. Safari ni hatua tumeanza kwa kusogeza miundombinu, tunakwenda sasa kupeleka watumishi na ndiyo maana Mheshimiwa Rais katika kipindi hiki cha miaka mitatu tayari ameshaajiri watumishi wa sekta ya afya kwa kada mbalimbali 18,418. Watumishi hawa wamepelekwa kwenye vituo vyetu, wanaendelea kutoa huduma.

Mheshimiwa Naibu Spika, habari njema ni kwamba Mheshimiwa Waziri wa Utumishi amesema na Waziri wetu wa TAMISEMI, atasema, lakini tayari kuna mpango wa kibali kutoka, kwa ajili ya ajira nyingine za watumishi. Kwa hiyo, Waheshimiwa Wabunge mnaona jitihada za wazi kabisa za Serikali yetu katika kuhakikisha kwamba tunapunguza gap la watumishi katika sekta ya afya. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Waheshimiwa Wabunge wameongelea sana suala la miundombinu ya majengo ya utawala katika ngazi za mikoa, wilaya na pia katika ngazi za halmashauri. Pia wameongelea suala la nyumba za viongozi wetu, Waheshimiwa Wakuu wa Mikoa, Wakuu wa Wilaya, Wakurugenzi na pia Wakuu wa Idara. Naomba niwape taarifa njema kabisa ya kazi nzuri ambayo Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan amefanya ndani ya miaka mitatu.

Mheshimiwa Naibu Spika, katika kipindi hiki cha miaka mitatu, Serikali imeshajenga nyumba na majengo ya utawala kuanzia ngazi ya mkoa mpaka halmashauri majengo 390 ambayo yamegharimu shilingi bilioni 398.1. Kwa hiyo, ni dhahiri kwamba kazi kubwa sana imefanyika, majengo ya Wakuu wa Mikoa, nyumba za Waheshimiwa Wakuu wa Mikoa, Wakuu wa Wilaya, Wakurugenzi na za Wakuu wa Idara zimeendelea kujengwa. Katika bajeti ya mwaka huu pia kazi hiyo itaendelea ili tuhakikishe watumishi wenzetu wanafanya kazi katika mazingira mazuri zaidi. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, katika mwaka ujao wa fedha bado kuna miradi ambayo itakwenda kutekelezwa ikiwemo ujenzi na ukarabati wa hospitali za halmashauri. Kazi hiyo bado itaendelea. Pia, kazi ya ujenzi na ukarabati wa vituo vya afya itaendelea, kazi ya ujenzi na ukarabati wa zahanati itaendelea, pia ununuzi wa vifaatiba, ajira kwa watumishi na majengo ya utawala na majengo mengine. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa maneno haya, kila mwenye masikio anasikia, kila mwenye macho anaona kazi kubwa sana iliyofanywa na Rais wetu Mheshimiwa Dkt. Samia Suluhu Hassan. Kwa hakika mimi ni Mbunge wa kipindi cha kwanza, lakini ninasema kama mwaka 2025 Waheshimiwa Wabunge sote tuna kila sababu ya kurudi Bungeni kwa kazi nzuri sana ambayo imefanywa na Serikali hii. Sisi tukiwa sehemu ya mafanikio ya Serikali ya Awamu ya Sita, tumefanya kazi kubwa.

Mheshimiwa Naibu Spika, mimi nafikiri Mheshimiwa Waziri Mchengerwa, bosi wangu, atupe mbinu tu, maana yake miradi ipo, kila kitu kipo, imebaki tu mbinu. Naamini kwa mbinu, tutarudi vizuri kabisa na tutarudi sote kwa ajili ya kujenga Taifa letu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, Mheshimiwa Rais wetu ni Rais msikivu, Mheshimiwa Rais wetu ni Rais mchapakazi, Mheshimiwa Rais wetu ni Rais mnyenyekevu, anajali shida za Watanzania. Kila tukipaza sauti, anaona kabisa tuna uhitaji. Mheshimiwa Rais hajawahi kusita kutuletea fedha kwa ajili ya utekelezaji wa miradi hiyo. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, nilifanya ziara siku moja Kanda ya Ziwa nikapata taarifa ya miradi ya fedha zilizopokelewa kwa ajili ya miradi mbalimbali. Sasa nilianza Kijiji cha kwanza wakaniambia Mheshimiwa Naibu Waziri, kijiji chetu kimepokea shilingi laki kumi kwa ajili ya utekelezaji na umaliziajia wa zahanati. Sasa sikuelewa, lakini nikaenda kata nyingine wakaniambia Mheshimiwa Naibu Waziri kata yetu imepokea shilingi laki mia tano kwa ajili ya ujenzi wa kituo cha afya.

Mheshimiwa Naibu Spika, baadaye nilikaa nikafanya tathmini, nikajifunza kwamba walikuwa hawajawahi kuzoea kupata shilingi milioni 500, milioni 50, milioni 10, wao walizoea kupata laki tano, laki saba, laki sita. Mheshimiwa Rais, Dkt. Samia Suluhu Hassan amevunja rekodi kwa kupeleka mabilioni na kwa kupeleka mamilioni katika vijiji vyetu, katika zahanati zetu na katika halmashauri zetu. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, kwa kweli tuna kila sababu ya kumuunga mkono Mheshimiwa Rais. Tuna kila sababu ya kumwomba Mheshimiwa Rais, tuna kila sababu ya kumsemea Mheshimiwa Rais. Mimi pia naungana kabisa na kaka yangu Mheshimiwa Dkt. Kigwangalla ambaye alinipokea pale Muhimbili University kwa kusema; “Hashtag - Ninasimama na Mama,” kwa sababu mama kwa kweli ametenda haki katika Taifa hili, amefanya kazi kubwa katika Taifa hili. Kila mtu anaona, kila mtu ni shuhuda, huhitaji kuambiwa, na kwa kweli wanasema, “Kama hujui kusoma, basi hata picha tu huwezi kuona?” Picha inaonekana ya wazi, kazi kubwa sana imefanyika. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, wakati nahitimisha, kwa dhati kabisa nirudie kukushukuru sana wewe mwenyewe, umeendelea kutusaidia sana sisi TAMISEMI kila siku tunajibu maswali hapa, umeendelea kutu-manage vizuri, lakini pia tumeendelea kuwa na fursa nzuri sana ya kuwatumikia wananchi kupitia Bunge lako Tukufu.

Mheshimiwa Naibu Spika, pia namshukuru sana Mheshimiwa Waziri wetu, namshukuru sana Naibu Waziri mwenzangu, nawashukuru sana Waheshimiwa Wabunge wenzangu kwa ushirikiano mkubwa sana ambao mnanipa. Nirejee kusema hashtag, Simama na Mama Samia, Mama Samia analipa, amefanya kazi kubwa kila mtu ni shahidi. Tuendelee kumwombea Rais wetu ili wananchi wa Tanzania waendelee kuneemeka na maendeleo ambayo Mheshimiwa Rais ameyaleta. (Makofi)

Mheshimiwa Naibu Spika, baada ya kusema haya, ninaunga mkono hoja. Ahsante sana, nashukuru sana. (Makofi)

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, ahsante sana kwa nafasi hii ili niweze kuchangia hoja ya Wizara ya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Makazi.

Mheshimiwa Spika, nianze kwa kumpongeza sana Mheshimiwa Rais Dkt. Samia Suluhu Hassan, kwa kazi nzuri na kubwa anayoifanya ya kuliongoza Taifa letu, na pia kwa kazi kubwa ambayo anaifanya katika kuhakikisha kwamba Wizara ya Ardhi inaendelea kutenda haki kwa Watanzania, ili Watanzania wamiliki ardhi bila kuwa na migogoro ya aina yoyote. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, pili, nikupongeze sana wewe mwenyewe kwa kazi kubwa na nzuri iliyotukuka unayoifanya ya kuliongoza Bunge letu Tukufu. Sisi Wabunge tumekuwa mashuhuda kwamba unafanya kazi kubwa sana. Hongera sana na sisi tutaendelea kukuombea ili uendelee kufanya kazi kubwa sana. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, migogoro ya ardhi inatokea katika maeneo ya vijiji, mitaa, kata na maeneo yote ambayo yapo chini ya Menejimenti ya Ofisi ya Rais, TAMISEMI. Sisi Ofisi ya Rais, TAMISEMI kwa kushirikiana na Wizara ya Ardhi mara kwa mara tumekuwa tukifanya vikao vya pamoja ili kushauriana na kuona njia nzuri zaidi za kwenda kutatua migogoro hii katika maeneo ya Mamlaka ya Serikali za Mitaa, ili kuhakikisha wananchi katika maeneo hayo wanaendelea kupata huduma bora za ardhi, kuendelea kupunguza migogoro na ikiwezekana kumaliza kabisa migogoro katika baadhi ya maeneo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, halmashauri ndiyo mamlaka za kupanga, kupima na kumilikisha ardhi kwa wananchi katika maeneo yao. Kwa hiyo, Ofisi ya Rais, TAMISEMI tumeendelea kusimamia hilo, kusisitiza wakurugenzi, Waheshimiwa Wakuu wa Wilaya na Mikoa kuhakikisha kwamba wanasimamia kwa karibu kazi zote zinazohusiana na masuala ya ardhi, ili kupunguza na kuondoa migogoro hii na kuwezesha wananchi kustawi katika maeneo yao. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, migogoro ya ardhi kuna taratibu zake za kuitatua; na utaratibu rasmi zaidi ni wa Mabaraza ya Ardhi na Nyumba ya Wilaya. Sasa, kwa sababu mabaraza haya yapo mbali na wananchi walio wengi, Serikali kwa mapenzi yaliyo mema iliona ni vyema tuanzishe utaratibu wa vyombo ambavyo vitatatua migogoro ya kawaida katika maeneo ya vijiji, mitaa na kata husika. Kwanza, kuwapunguzia umbali wananchi kwenda kutafuta suluhu ya migogoro hiyo katika mabaraza ya ardhi na nyumba ya wilaya. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, baadhi ya migogoro ni migogoro ambayo kwa kweli inaweza ikatatuliwa katika ngazi za kata. Hii inawezesha pia kupunguza msongamano wa migogoro ya kawaida sana kwenda kwenye Mabaraza ya Ardhi na Nyumba ya Wilaya. Kwa kuzingatia hilo Mabaraza ya Ardhi na Nyumba ya Kata. Kwa mujibu wa sheria Mabaraza ya Ardhi na Nyumba ya Kata yanateuliwa na Ward C (Kamati za Maendeleo za Kata husika) na wajumbe wanakuwa ni wakazi wa eneo katika kata husika na wanawajibika kusikiliza migogoro yote inayotoka katika kata hiyo katika vijiji au mitaa ndani ya kata yao.

Mheshimiwa Spika, mpaka sasa tuna jumla ya Mabaraza ya Ardhi ya Kata 3,956 kote nchini. Mabaraza haya yanafanya kazi kwa mujibu wa sheria; lakini bado pamoja na kazi kubwa ambayo mabaraza haya yamekuwa yakifanya kumekuwa na changamoto za aina mbalimbali. Hapa Waheshimiwa Wabunge wametoa hoja na ushauri kwamba, bado ufanisi na kazi za mabaraza haujawa wa kutosha. Sisi kama Ofisi ya Rais, TAMISEMI tunakubaliana na Waheshimiwa Wabunge, ni kweli tuna Mabaraza ya Ardhi ya Kata, na yana majukumu yao ambayo yameelezwa, yanakuwa specified wanatakiwa kufanya nini kwa hatua ipi, lakini bado tunakubaliana kwamba kuna changamoto.

Mheshimiwa Spika, changamoto hizi zimetokana na sababu kadhaa. Sababu ya kwanza inatokana na wajumbe walio wengi kwa sababu wanapatikana katika vijiji na mitaa husika ndani ya kata husika, hawana utaalamu rasmi wa masuala ya kisheria na masuala ya ardhi. Kwa maana hiyo kumekuwa kuna maeneo baadhi ufanisi unakuwa si wa kutosha.

Mheshimiwa Spika, pili, kumekuwa na changamoto za kibajeti na ndiyo maana ili kutatua changamoto hiyo, Ofisi ya Rais, TAMISEMI tulitoa maelekezo mahsusi kwenda kwa Makatibu Tawala wa Mikoa pamoja na Wakurugenzi wa Halmashauri, kwamba kwanza wahakikishe mara wanapoteua wajumbe wa Mabaraza ya Ardhi ya Kata wapate mafunzo maalum katika maeneo yale, ili wajue taratibu na sheria za ardhi zinavyowataka namna ya kwenda kutatua migogoro. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, shughuli hizo zimekuwa zikifanyika mara kwa mara katika Mabaraza ya Ardhi ya Kata kwa kuwafanyia mafunzo na kuhakikisha kwamba angalau wanajua a,b,c,d za kutatua migogoro katika maeneo yao. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, jambo la pili ambalo tumesisitiza ni kwamba, halmashauri zote zihakikishe zinatenga fedha kwa ajili ya kuwezesha mabaraza ya kata kufanya majukumu yao ipasavyo. Ikiwemo kufanya vikao mara hoja zinapotakiwa kufanyika na pia kuhakikisha kwamba wanatenda haki kwa kuzingatia kukaa vikao vile kwa muda na kuwa na maamuzi ambayo yanazingatia taratibu hizo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, lengo la Serikali kupitia Ofisi ya Rais, TAMISEMI ni kuzuia migogoro na pale ambapo inakuwa haijazuiwa, basi tunakwenda na hatua za kutatua migogoro. Kwa kiasi kikubwa migogoro mingi ambayo inatokea katika maeneo ya vijiji mitaa na kata zetu, haya Mabaraza ya Ardhi ya Kata yamesaidia sana kutatua migogoro hiyo. Tumekuwa mashahidi kwamba mara nyingi migogoro mingi sana inakwisha ndani ya mabaraza ya kata. Hata hivyo kuna migogoro ambayo inakuwa ni migumu inahitaji hatua za kisheria za juu zaidi. Migogoro hiyo inakuwa referred kwenda kwenye mabaraza ya ardhi na nyumba ya wilaya.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo naomba niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kwamba Serikali inatambua sana umuhimu wa mabaraza ya ardhi katika ngazi za kata, na inaendelea kuyaimarisha mabaraza hayo ili yaweze kufanya kazi kwa ufanisi zaidi na yaweze kutatua migogoro ya wananchi kwa ufanisi mkubwa zaidi na kuweza kutenda haki pale ambapo kunakuwa na migongano ya hapa na pale. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, pamoja na taratibu hizi ambazo zimwekwa na hatua ambayo Serikali imechukua moja kubwa ni kuendelea kuwasisitiza Viongozi wa Mamlaka ya Serikali za Mitaa na Sekretarieti za Mikoa, kuendelea kutoa elimu kwa wananchi juu ya kuzingatia sheria za ardhi katika maeneo hayo na pia jinsi ya kuzingatia kanuni na taratibu za ardhi, ili kuepusha migogoro. Kwa sababu tunaamini njia pekee ya uhakika ni kutoa elimu kwa wananchi ili…

MHE. TIMOTHEO P. MNZAVA: Mheshimiwa Spika, Taarifa.

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): …waweze kujua sheria, taratibu na kanuni za kuzuia migogoro ya ardhi katika vijiji na matawi pamoja na kata hizo.

SPIKA: Mheshimiwa Naibu Waziri, kuna taarifa kutoka kwa Mheshimiwa Timotheo Mnzava.

TAARIFA

MHE. TIMOTHEO P. MNZAVA: Mheshimiwa Spika, ninaomba nimpe taarifa mzungumzaji (mchangiaji) Mheshimiwa Naibu Waziri. Ni kweli Sheria ya Mabaraza ya Kata ipo, lakini ni vizuri TAMISEMI wakajua kwamba, kwa mujibu wa sheria ile mabaraza ya kata hayapo kwa ajili ya kesi za ardhi peke yake. Kwa hiyo, hata ile composition yake inavyokaa ni kwa sababu yanashughulika na mambo mengine nje ya mambo ya ardhi.
Mheshimiwa Spika, ni kweli kwamba mabaraza yamekuwa na changamoto na ni muda sahihi sasa wa TAMISEMI kwamba, pamoja composition na sheria ile kuwepo, kuitafakari upya sheria ili iweze kutusaidia kutatua changamoto tulizonazo hasa mahususi kwenye eneo la upande wa sekta ya ardhi yenyewe. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, nakushukuru sana.

SPIKA: Mheshimiwa Dkt. Dugange unaipokea taarifa hiyo?

NAIBU WAZIRI, OFISI YA RAIS, TAWALA ZA MIKOA NA SERIKALI ZA MITAA (MHE. DKT. FESTO J. DUGANGE): Mheshimiwa Spika, ahsante sana. Ninaipokea taarifa hii ya Mheshimiwa Mbunge. Ni kweli, nimetangulia kusema kwamba tunatambua kuwa tuna mabaraza ya kata, kimsingi, mabaraza ya kata yanafanya shughuli nyingi zikiwemo shughuli za kusuluhisha migogoro ya ardhi, masuala ya ndoa na mambo mengine mengi.

Mheshimiwa Spika, kwa hiyo na sisi tunaona umuhimu kwa sababu kwa sasa mwamko wa kumiliki ardhi umeongezeka miongoni mwa wananchi na hivyo migogoro imeendelea kuongezeka. Tunaona umuhimu sasa wa kuwa na baraza mahsusi ambalo linaweza likatatua migogoro hii kwa ufanisi mkubwa zaidi. Kwa hiyo tu kwamba niseme tunapokea maoni hayo na sisi Serikali tutakwenda kuyafanyia tathmini na kuona namna nzuri zaidi ya kuboresha ili ufanisi wa mabaraza ya ardhi ya kata uweze kuongezeka.

Mheshimiwa Spika, nitumie nafasi hii kwa niaba ya Waziri wa Nchi, Ofisi ya Rais, TAMISEMI kuwasisitiza viongozi, Waheshimiwa Wakuu wa Mikoa, Makatibu Tawala wa Mikoa na menejimenti za mikoa yote nchini, pia Wakuu wa Wilaya, Wakurugenzi na Wakuu wa Idara; kwanza kuhakikisha wanasimamia Mabaraza ya Ardhi ya Kata ili yaweze kutoa huduma ipasayo kwa kadiri ya sheria, maelekezo na taratibu ikiwemo kusimamia kuona kwamba yanafanya vikao mara kwa mara na pia kuhakikisha yanatenda haki. Pale ambapo yatahitaji kusaidiwa tuna Wakuu wa Idara, Wanasheria na Maafisa Ardhi katika halmashauri wanaweza wakaingia na kusaidia kabla ya kufanya reference kwenda kwenye ngazi ya Mabaraza ya Ardhi na Nyumba ya Wilaya.

Mheshimiwa Spika, pili nitumie nafasi hii kusisitiza halmashauri zetu kuendelea kutenga fedha kwa ajili ya kuwezesha kazi za mabaraza ya ardhi ya kata ili yaweze kutoa huduma vizuri zaidi na kuendelea kuondoa migogoro ya wananchi katika maeneo hayo. (Makofi)

Mheshimiwa Spika, baada ya kusema haya, nakushukuru sana kwa nafasi hii. Niwahakikishie Waheshimiwa Wabunge kuwa Ofisi ya Rais, TAMISEMI tutaendelea kuyasimamia Mabaraza ya Ardhi ya Kata, ili yaweze kutatua migogoro hii.

Mheshimiwa Spika, ahsante sana na naunga mkono hoja. (Makofi)